Αποτελεσματικότερη χημειοθεραπεία με βάση το… βιολογικό ρολόι

Χρησιμοποιούμε το ρολόι για να σηκωθούμε το πρωί και να πέσουμε στο κρεβάτι το βράδυ. Τώρα φαίνεται όμως ότι το ρολόι μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο και στην ώρα που ένας ασθενής με καρκίνο λαμβάνει τη θεραπεία του. Και αυτό διότι η ικανότητα να προσδιορίζουν οι ειδικοί πότε οι χημειοθεραπείες και οι ακτινοθεραπείες είναι λιγότερο επιβλαβείς και έχουν το μεγαλύτερο αποτέλεσμα εκτιμάται ότι θα οδηγεί σε ταχύτερη συρρίκνωση των καρκινικών όγκων με τις λιγότερες δυνατές παρενέργειες.

Η ιδέα της «χρονοθεραπείας» δεν είναι νέα- οι γιατροί γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι οι παρενέργειες χημειοθεραπευτικών φαρμάκων όπως η οξαλιπλατίνη είναι λιγότερες αν οι ασθενείς λάβουν τη θεραπεία τη νύχτα, αντί για την ημέρα. Ωστόσο απαιτούνται μεγάλου εύρους κλινικές μελέτες προκειμένου η χρονοθεραπεία να αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως, κάτι που μέχρι στιγμής έχει σκοντάψει τόσο σε πρακτικούς λόγους όσο και στην αντίσταση μεγάλης μερίδας γιατρών. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί επηρεάζουν την έκφραση σχεδόν κάθε γονιδίου του σώματός μας και έτσι δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα φάρμακα μεταβολίζονται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με την ώρα της ημέρας κατά την οποία χορηγούνται. Τα καρκινικά κύτταρα αποτελούν κύριο στόχο της χρονοθεραπείας. Στα υγιή κύτταρα ο κιρκάδιος ρυθμός λειτουργεί ως «βηματοδότης», ρυθμίζοντας τον «κύκλο» του κυττάρου, ο οποίος με τη σειρά του κυβερνά την κυτταρική διαίρεση. Στα καρκινικά κύτταρα αυτή η εξάρτηση διακόπτεται και έτσι η κυτταρική διαίρεση γίνεται ανεξέλεγκτη.

Σκοπός της χρονοθεραπείας είναι να βρεθεί εκείνη η στιγμή του 24ώρου κατά την οποία θα γίνεται χορήγηση των φαρμάκων ενόσω τα υγιή κύτταρα βρίσκονται στη λιγότερο ενεργή φάση του κιρκάδιου ρυθμού τους, ενώ τα καρκινικά κύτταρα θα συνεχίσουν να διαιρούνται.

Αυτό ακριβώς μελετά ο Λέβι σε ασθενείς. Ο ειδικός χορήγησε ενδοφλεβίως σε διάστημα 12 ωρών φάρμακα σε 114 άτομα με μεταστατικό καρκίνο του παχέος εντέρου καθώς και σε 45 ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονος. Παρατήρησε διακυμάνσεις στην εμφάνιση παρενεργειών ανάλογα με την κάθε ουσία καθώς και την ώρα χορήγησης, ενώ τα φάρμακα είχαν περισσότερο από διπλάσια αποτελεσματικότητα όταν χορηγούνταν κατά την κατάλληλη στιγμή με βάση τη χρονοθεραπεία. Η κατάλληλη ώρα χορήγησης φαίνεται ότι παίζει ρόλο και στην ακτινοθεραπεία. Ο Γκέοργκ Μπιαρνάσον από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά ανακάλυψε διαφορές στις παρενέργειες που παρουσιάζουν οι ασθενείς ανάλογα με την ώρα στην οποία υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία. Είδε ότι αν ασθενείς που ελάμβαναν υψηλές δόσεις ακτινοθεραπείας για την αντιμετώπιση καρκίνων του κεφαλιού και του λαιμού έπαιρναν τη θεραπεία τους το πρωί αντί για αργά το απόγευμα, παρουσίαζαν πολύ μικρότερο κίνδυνο βλεννογονίτιδας- καταστροφή του βλεννογόνου του στόματος και του λαιμού που οδηγεί σε τόσο μεγάλο πόνο ώστε ο ασθενής να μην μπορεί να καταπιεί.

Απώτερος στόχος βέβαια όλων αυτών των ερευνών είναι να δημιουργηθούν εξατομικευμένες θεραπείες που θα λαμβάνουν υπόψη τους, μεταξύ άλλων, και την κατάλληλη ώρα χορήγησης των φαρμάκων στους ασθενείς για το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα.