Ο δρόμος που… περπατάει

Μπορεί να μεταφερθεί αυτούσιος ένας δρόμος; Αν είναι αρχαίος, ναι. Στην περίπτωση της αρχαίας οδού Μεσογείων, η οποία ανακαλύφθηκε πριν από μερικούς μήνες στο ύψος του Χολαργού στη βοηθητική λωρίδα της σύγχρονης λεωφόρου, η μεταφορά έγινε! Δύο μεγάλα τμήματα του αρχαίου οδοστρώματος, τα οποία χρονολογούνται από τον 5ο π.Χ. αιώνα- τα καλύτερα διατηρημένα- αποσπάστηκαν στις αρχές του Ιουνίου από τον μηχανικό κ. Δημήτρη Κορρέ, ειδικευμένο στη μεταφορά ολόκληρων μνημείων, και τώρα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Βραυρώνας. Με την ολοκλήρωση όμως του σταθμού Χολαργός στο μετρό- όπως αναμένεται εντός του 2009- και αφού συντηρηθούν, θα εκτεθούν σε ειδική θέση ως αδιάψευστη μαρτυρία της μακραίωνης ιστορίας της περιοχής.

Ενα ακόμη εύρημα της ανασκαφής, την οποία διενήργησε η Β΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων υπό την αρχαιολόγο κυρία Μέλπω Πωλογιώργη, ένας αρχαίος αγωγός λαξευμένος στον βράχο, αποσπάστηκε επίσης από τη θέση του και μεταφέρθηκε στο μουσείο προκειμένου να εκτεθεί και αυτός στον σταθμό. Ο αγωγός βρισκόταν ακριβώς κάτω από τον δρόμο γι΄ αυτό και εντοπίστηκε μόνον αφού αφαιρέθηκε το αρχαίο οδόστρωμα. Είχε πλάτος 40 εκατοστών και, όπως αναφέρει η ανασκαφέας, είναι πιθανόν να καλυπτόταν από ορθογώνιες πλίνθους, όπως δείχνει η πληθώρα κομματιών πλίνθων που βρέθηκαν γύρω του. Ενα άλλο τμήμα του αρχαίου δρόμου παρέμεινε ωστόσο στη θέση του, προκειμένου να αναδειχθεί μετά την ολοκλήρωση των εργασιών και αφού καλυφθεί από άθραυστο κρύσταλλο, σύμφωνα με μελέτη που θα εκπονηθεί από την «Αττικό Μετρό» σε συνεργασία με την Εφορεία, της οποίας προΐσταται η αρχαιολόγος κυρία Ιωάννα Δρακωτού. (Προσωρινά και σύμφωνα με την απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, η οποία ελήφθη συνολικά για την διατήρηση και ανάδειξη του ευρήματος, έχει καλυφθεί από γεωύφασμα και χώμα).

Μεταξύ της 4ης και 5ης στάσης Χολαργού κατασκευάζεται ο νέος σταθμός του μετρό, ενώ ο αρχαίος δρόμος αποκαλύφθηκε στον χώρο του νότιου φρέατος εξαερισμού, μεταξύ των οδών Περικλέους και Βεντούρη. Ο εντοπισμός και η ανασκαφή του, όμως, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση εξαιτίας των δικτύων κοινής ωφελείας (ΟΤΕ, αποχετευτικοί αγωγοί και φρεάτια επίσκεψής τους με τεράστιες τσιμεντένιες βάσεις, εγκάρσιους αγωγούς σύνδεσης με τις παρακείμενες οικοδομές και πολλά άλλα δίκτυα εν λειτουργία ή αχρηστευμένα). Σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία δίνει η κυρία Πωλογιώργη, το αρχαίο οδόστρωμα – ό,τι είχε απομείνει δηλαδή από τις σύγχρονες επεμβάσεις- είχε πάχος από 0,07 του μέτρου ως και 0,50, ενώ ερευνήθηκε σε μήκος 30,30 μέτρων.

«Στην ουσία,από το οδόστρωμα της κλασικής εποχής είχαν απομείνει μόνον δύο πλατιές λωρίδες,οι οποίες χωρίζονταν στη μέση από μεγάλο τσιμεντένιο αγωγό ακάθαρτων υδάτων» διευκρινίζει η ίδια.

Η ανασκαφή του μετρό, εξάλλου, έφερε στο φως και άλλα ευρήματα. Συγκεκριμένα, ταφές του 5ου π.Χ. αιώνα επίσης, που ανήκαν σε παρόδιο νεκροταφείο, η μία από τις οποίες ήταν ταφή νηπίου σε λουτηροειδή λάρνακα και περιείχε κτερίσματα με σημαντικότερο ένα μελαμβαφές κύπελλο. Αλλά και δύο εργαστηριακούς χώρους, ένθεν και ένθεν της αρχαίας οδού, ο ένας εκ των οποίων θα πρέπει να ήταν κλίβανος, όπως έδειξε η ανεύρεση τμήματος πήλινης εσχάρας με κυκλικές οπές για τη διέλευση θερμότητας.

«Είναι διαπιστωμένο ότι οι σημερινές μεγάλες οδικές αρτηρίες της Αττικής είχαν διαδεχθεί τις αρχαίες οδούς,οι οποίες συνέδεαν το άστυ με τους δήμους ακολουθώντας κατά βάση τις φυσικές διαμορφώσεις και τα περάσματα» επισημαίνει η κυρία Πωλογιώργη. Και συμπληρώνει: Η αρχαία Μεσογείων διερχόταν από τις νότιες παρυφές του δήμου της Φλύας,που ήταν αγροτικός και εκτεινόταν στο σημερινό Χαλάνδρι αλλά και στο Ψυχικό, στη Φιλοθέη, σ τα Βριλήσια και στην Αγία Παρασκευή, ενώ να σημειωθεί ότι ο σημερινός Δήμος Χολαργού δεν ταυτίζεται με τον αρχαίο,που τοποθετείται στην περιοχή Καματερού και Κάτω Λιοσίων» .