Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που παίζει.
Και αυτό, μαζί με την ανάγκη κατασκευής μύθων, ίσως αρκεί να εξηγήσει την αίγλη των Ολυμπιακών Αγώνων
Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες διαβάσαμε δεκάδες άρθρα (μεταξύ των οποίων και το διαφωτιστικό αφιέρωμα στο «Βήμα Ιδεών»- www.vimaideon.gr). Η πιο εύγλωττη απεικόνιση της πραγματικότητας ενδέχεται, όμως, να ήταν η «τάπα» του αμερικανού καλαθοσφαιριστή Λεμπρόν Τζέιμς σε παίκτη της Ανγκόλας, το άγριο επινίκιο ύφος του- και ο αποθαυμασμός του ενός των παρουσιαστών της ημέτερης τηλεόρασης. Οργισμένος και «σκληρός» ο αμερικανός παίκτης, γεμάτος αυτοπεποίθηση, τατουάζ και εκατομμύρια, η βαρυστομαχιά από τα οποία αποσβήνει τη μνήμη του τι υπέστησαν (και υφίστανται) οι μαύροι στις ΗΠΑ, πολλώ μάλλον τη θεωρητική διδασκαλία περί φιλάθλου πνεύματος. Δεν ακούσαμε, όμως, σχόλια περί ευ αγωνίζεσθαι, ούτε περί του μήπως αυτός ο χορτασμένος homo erectus μικρή έχει σχέση με τον ολυμπισμό, αλλά μόνο επιφωνήματα θαυμασμού, σαν αυτά που συχνά προϋπαντούν κάθε εξουσία.
Μέγας ο Λεμπρόν. Με μία ενστικτώδη αντίδραση καταρράκωσε την αμήχανη προσπάθειά μας να εκλάβουμε την Ολυμπιάδα ως κάτι άλλο από μία μεγάλη χαρούμενη πανήγυρη (άρα εξ ορισμού εμποροπανήγυρη) με εντυπωσιακή εορταστική ατμόσφαιρα, ύμνο στους πρωταθλητές- και τελεία. Δεν είναι μικρό πράγμα. Ο Γιόχαν Χουιζίνγκα στο «Ηomo Ludens» (στα ελληνικά «Ο άνθρωπος και το παιχνίδι» από τις εκδόσεις Γνώση) μας έχει θυμίσει ότι ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που παίζει.
Και αυτό, μαζί με την ανάγκη κατασκευής μύθων, το εθνικό αίσθημα και άλλα πολλά, ίσως αρκεί να εξηγήσει την αίγλη μιας τεράστιας έκθεσης πρωταθλητισμού, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Και πάντως, αρκεί να υπομνήσει ότι ανάλογη αίγλη έχουν το Μουντιάλ και το Εuro στο ποδόσφαιρογιορτές χωρίς δάφνινα στεφάνια αρχαιοπρέπειας και περιορισμένες σε ένα άθλημα.
Ανάμεσα στα πολλά διαβάσαμε ότι οι Αγώνες δεν θα έπρεπε να γίνονται στην Κίνα λόγω του αυταρχισμού του καθεστώτος της. Αραγε στην αρχαιότητα μόνο δημοκρατίες μετείχαν; Δημοκρατία ήταν η Σπάρτη- ή, με τα σύγχρονα μέτρα, ακόμη και η δημοκρατική αρχαία Αθήνα; Και αν σήμερα δεχθούμε έναν τέτοιο περιορισμό, μέχρι πού θα ισχύει; Θα επιτρέπεται μία Κίνα να μετέχει, αλλά όχι να διοργανώνει; ΄Η μόνο αστικές δημοκρατίες θα συμμετέχουν- οπότε όμως θα ανοίξει ο δρόμος για ένα ανταγωνιστικό πανηγύρι των «αυταρχικών» χωρών με δισεκατομμύρια πληθυσμού;
Ας αφήσουμε, όμως, το αίτημα αυτό που δεν έχει άλλωστε διατυπωθεί στα σοβαρά. Με την Ολυμπιακή Εκεχειρία τι γίνεται; Μοιάζει καθόλου με διοργάνωση του αρχαιοελληνικού κόσμου, που μοιραζόταν θεούς και γλώσσα, με παγκόσμια συνάντηση ανομοίων σε έναν χορό δισεκατομμυρίων, ελεγχόμενο από ανεξέλεγκτους; Επειδή στην Κίνα παίζουν μπιτς βόλεϊ και ο Ρογκ τιμωρεί τη Θάνου δεύτερη φορά για το ίδιο αδίκημα, θα φρενάρουν τα ρωσικά άρματα μάχης μπροστά στη γεωργιανή πρόκληση; Μόνο στη σχολιογραφία τα λέμε αυτά. Στα καφενεία τα έχουν χρόνια τώρα απορρίψει ως αστεία. Και αν συνέβαινε, δεν θα είχε νόημα. Μετά την τελετή λήξης τα όπλα θα ανακτούσαν τον λόγο.
Περί πνεύματος υγιούς δεν χρειάζεται, ευτυχώς, αναφορά. Ουδείς το αναφέρει, έχει πνιγεί στο «ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα», στον επαγγελματισμό και στη φαρμακολογία. Από τους Φελπς προσδοκάμε χρυσοφόρο συγκομιδή, όχι να τσιτάρουν Ντοστογέφσκι. Οι ηττημένοι επικαλούνται, βέβαια, το «ευ αγωνίζεσθαι» και την αξία της συμμετοχής, εκπίπτουν όμως στη λήθη. Αν είχαν νικήσει, θα όρθωναν ίσως και αυτοί ανάστημα τύπου Λεμπρόν, για να αποτυπωθεί στις αναμνηστικές φωτογραφίες κατά την είσπραξη της επινίκιας επιταγής.
Δεν είναι καθόλου για πέταμα αυτή η διεθνής γιορτή- ας είναι σφιχτοδεμένη με το εμπόριο. Δεν πρέπει όμως να παλεύουμε να της βρούμε κάτι που δεν έχει, μόνο και μόνο επειδή αυτό υπάρχει στο δικό μας μυαλό. Αλλωστε, αν ήταν τόσο ξεχωριστή, θα είχε βρει άλλον Ρομέρο, ικανό να μη δείχνει έναν έκπτωτο ως εκπρόσωπο της γενέτειρας των Αγώνων.
