Το ισχύον Σύνταγμα του 1975 δεν είναι μόνο το μακροβιότερο Σύνταγμα της ελληνικής Ιστορίας. Είναι και ένα, κατά γενική ομολογία, επιτυχημένο Σύνταγμα. Με τις ισορροπημένες ρυθμίσεις του «οδήγησε» την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία και «άντεξε» σε δύσκολες περιόδους, όπως στην οικονομική κρίση. Οπως όμως κάθε τι, έτσι και το Σύνταγμα του 1975 έχει διαρκή ανάγκη εκσυγχρονισμού και προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η πρώτη συνταγματική αναθεώρηση (1986) αφορούσε αποκλειστικά τον περιορισμό των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, η δεύτερη (2001) επέφερε σημαντικές και εκτεταμένες αλλαγές αλλά έκτοτε πέρασαν 22 χρόνια, η τρίτη (2008) ήταν εντελώς επουσιώδης και η τελευταία (2019) ήταν περιορισμένη και αντιμετώπισε ορισμένες μόνον πολιτειακές δυσλειτουργίες.
Η συνταγματική αναθεώρηση χρησιμοποιείται συχνά και ως πολιτικό επιχείρημα. Αρκεί να θυμηθούμε ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου δικαιολόγησε τη μη ανανέωση της προεδρικής θητείας του Κωνσταντίνου Καραμανλή με το προσχηματικό επιχείρημα της αναθεώρησης του Συντάγματος.
Η συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση στην Ελλάδα επικεντρώνεται διαχρονικά στο άρθρο 16 και στην απαγόρευση των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Υπάρχουν όμως πολλά θέματα που πρέπει να συζητηθούν, εάν θέλουμε ένα σύγχρονο και φιλικό προς τον πολίτη Σύνταγμα. Δεν είναι λ.χ. δυνατόν ένα Σύνταγμα να κάνει λόγο για «φωνογραφία» και να αγνοεί το Διαδίκτυο, να χρησιμοποιεί αναχρονιστικούς όρους (π.χ. «προσηλυτισμός») και να κατοχυρώνει την αρχή της ισότητας και το δικαίωμα στην Παιδεία μόνο για τους Ελληνες. Επίσης, δεν είναι ορθό να διατηρούμε «νεκρές» συνταγματικές διατάξεις (βλ. βασικό μέτοχο) ή απόλυτες απαγορεύσεις στο συνταγματικό κείμενο που συχνά δεν τηρούνται στην πράξη (βλ. την απόλυτη απαγόρευση χρήσης παράνομων αποδεικτικών μέσων).
Αλλά και στο οργανωτικό μέρος του Συντάγματος υπάρχουν πολλά ζητήματα. Πιστεύουμε πράγματι ότι έχει πετύχει το άρθρο 86 περί ποινικής ευθύνης των υπουργών; Μήπως, αντί να απαγορεύουμε με συνταγματικά αμφίβολο τρόπο τις ανακηρύξεις υποψηφίων βουλευτών, ορθότερο είναι να συζητήσουμε τη διατύπωση της ισχύουσας συνταγματικής ρύθμισης περί πολιτικών κομμάτων με θεσμικό τρόπο και μακριά από την τρέχουσα πολιτική συγκυρία; Και μήπως κάποια στιγμή πρέπει να δούμε την απλοποίηση των πολυδαίδαλων διατάξεων περί δικαιοσύνης, όπως επίσης και την πρόωρη διάλυση της Βουλής που ουσιαστικά επαφίεται στην αποκλειστική κρίση του εκάστοτε πρωθυπουργού χωρίς κανένα θεσμικό αντίβαρο;
Πάντως, ας έχουμε κατά νου ότι το Σύνταγμα είναι κάτι πολύ σημαντικό, σε καμία όμως περίπτωση δεν αποτελεί πανάκεια που προσφέρει «μαγικές» λύσεις. Αν ήταν έτσι, οι Ιάπωνες θα ήταν ο πιο ευτυχισμένος λαός στον κόσμο, αφού το Σύνταγμά τους κατοχυρώνει και το δικαίωμα στην επιδίωξη της ευτυχίας!
Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
