Τα σχολεία, οι πρωτοπόροι και η προσφορά τους

Υπήρχε «ελληνική εκπαίδευση στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην Ανδρο;». Ο εκπαιδευτικός και υπεύθυνος του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο Κόρθι Νίκος Χαζάπης απαντά χωρίς δεύτερη σκέψη «ναι».

«Από τις αρχές του 18ου αιώνα, η θρησκεία των Ορθοδόξων χριστιανών όπως εμείς αποκαθίσταται και γεννιέται ξανά η Παιδεία στη χώρα μας. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έτσι επιλέγει Επισκόπους στις ως τότε φραγκοκρατούμενες περιοχέ́ς και εκείνοι θεωρούν προτεραιότητά τους την ίδρυση σχολείων – κέντρων μόρφωσης. Ηδη από το 1770 λειτουργεί στη Χώρα Ανδρου η «Σχολή του Κάτω Κάστρου» ή «Σχολείο Ελληνικών Μαθημάτων», όταν Αρχιεπίσκοπος Ανδρου ήταν ο Ιωάσαφ». «Η ιδέα ίδρυσης Σχολής στο Κόρθι ανήκει στο Επίσκοπο Μελίτων Ιωσήφ Λεφάκη, ο οποίος προσπάθησε να ιδρύσει σχολή στον τόπο καταγωγής του, τις Χώνες» αναφέρει. «Βρήκε όμως αντίθετους τους κατοίκους του Κορθίου εξαιτίας της θέσης της και της έλλειψης πόρων. Η υλοποίηση τελικά της ιδέας ελληνικού σχολείου ανήκει στον ιεροκήρυκα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και μέλος της Φιλικής Εταιρείας Σαμουήλ Πλασίμη ή Σκάζη που καταγόταν από το χωριό Αμονακλειού του Δήμου Κορθίου. Ο Σαμουήλ διέθεσε για τη δημιουργία της Σχολής όλη την περιουσία του, μα χρεοκόπησε πριν την ολοκλήρωση του έργου. Οι κάτοικοι του Κορθίου, υποστηρίζοντας τη λειτουργία της Σχολής δεσμεύτηκαν τότε να πληρώνουν ετησίως το ποσό των 500 γροσιών για τους μισθούς των διδασκάλων. Ως ημερομηνία σύστασης της σχολής φέρεται η 27η Ιουλίου 1813. Αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη σχολή ελληνικών γραμμάτων που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στην περιοχή του Επάνω Κάστρου». Η Σχολή μάλιστα απέκτησε μεγάλη σημασία και φήμη, ιδιαίτερα υπό την 35χρονη διεύθυνση του Παγκράτιου Κουμέλη, καθώς σε αυτή θα φοιτήσουν πολλοί μορφωμένοι Ανδριώτες αλλά και άλλοι ομογενείς. Μεταξύ αυτών, επίσκοποι και αρχιεπίσκοποι. Το Συγκρότημα της Σχολής της Αγίας Τριάδας αποτελεί ένα σημαντικό δείγμα της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Ενα μνημείο του 19ου αιώνα, κτισμένο σε διάφορες φάσεις με την παραδοσιακή τεχνική της ανδριώτικης, λαϊκής αρχιτεκτονικής της εποχής του. Συνδέεται με τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας και με την εκπαίδευση Ανδριωτών μα και ομογενών, καλύπτοντας μια περίοδο που ξεκινά λίγο πριν την Επανάσταση του 1821 και συνεχίζει μέχρι και σήμερα.