Κάφκα, ο σύγχρονός μας

Σε τρία χρόνια θα συμπληρωθούν εκατό χρόνια από τον θάνατο του Φραντς Κάφκα και ο κορυφαίος συγγραφέας, ο μεγαλύτερος στον γερμανόφωνο κόσμο, κατά τον Ναμπόκοφ, θα εξακολουθήσει να διαβάζεται με πάθος από τα εκατομμύρια των αναγνωστών του, ενώ δεν θα πάψουν να δημοσιεύονται άπειρες αναλύσεις για το έργο και τη ζωή του. Ηταν μεγάλη τύχη για την παγκόσμια λογοτεχνία που ο επιστήθιος φίλος του, Μαξ Μπροντ, παράκουσε την επιθυμία του να καταστρέψει όποια χειρόγραφα κρατούσε. Αν το είχε κάνει, δεν θα είχαμε τα μείζονα μυθιστορήματά του, τη Δίκη και τον Πύργο και πλήθος διηγημάτων του. Δεν θα είχαμε τα γράμματα και τα ημερολόγιά του, που είναι ανάλογης λογοτεχνικής αξίας με τα πεζογραφήματά του. Μολονότι πολλοί επικεντρώνονται στα τρία «ημιτελή» μυθιστορήματά του, ο Κάφκα είναι μεγάλος συγγραφέας σε όλα όσα έγραψε. Και σε όλα τα μικρά πεζογραφήματά του αυτό είναι ολοφάνερο. Οι νεότεροι αναγνώστες που θα διαβάσουν τα διηγήματά του τα οποία περιλαμβάνονται στον κομψό τόμο Γιοζεφίνε η αοιδός, μεταφρασμένα θαυμάσια από τη Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, θα το διαπιστώσουν από τις πρώτες ακόμη σελίδες.

Σε ένα από τα θαυμάσια μαθήματά του για την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, που αναφέρεται στη νουβέλα του Κάφκα Η μεταμόρφωση, ο Ναμπόκοφ διαφωνεί με τις δύο επικρατούσες για χρόνια απόψεις περί Κάφκα: τη μία, προερχόμενη από τον Μαξ Μπροντ, ότι ο Κάφκα ήταν ένα είδος «αγίου» που μέσω του έργου αναζητούσε την ιερότητα, και την άλλη, των φροϋδιστών, ότι εξαιτίας του αυταρχικού του πατέρα ο συγγραφέας έγραφε προκειμένου να απαλλαγεί από την παραλυτική επίδραση του αισθήματος ενοχής. Ομως ο Κάφκα δεν είχε καλή ιδέα για την ψυχανάλυση.