Με το Σύνταγμα επιβάλλεται η δημοσιότητα των συνεδριάσεων των δικαστηρίων και ορίζεται ότι οι αποφάσεις τους πρέπει να είναι «ειδικά και εμπεριστατωμένα αιτιολογημένες» και να απαγγέλλονται σε δημόσια συνεδρίαση. Οι διατάξεις αυτές δεν θεσπίζουν απλώς δικονομικούς κανόνες και διαδικαστικούς τύπους για τη διεξαγωγή των δικών. Διακηρύσσουν αρχές του κράτους δικαίου που είναι κατοχυρωμένες, ρητώς ή εμμέσως, και από άλλα κείμενα του πολυεπίπεδου συνταγματισμού, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, και αποτελούν σύμφυτο στοιχείο της δίκαιης δίκης. Οι αρχές αυτές εισάγουν, πλην άλλων, τη διαφάνεια στη λειτουργία των δικαστηρίων και τη λογοδοσία στο πλαίσιο της άσκησης του δικαστικού έργου ως αντίβαρο στο ανέλεγκτο της δικαστικής εξουσίας. Διαφάνεια και λογοδοσία πραγματώνονται και με την κριτική των δικαστικών αποφάσεων αλλά και των ίδιων των λειτουργών της δικαιοσύνης. Από την ίδια την έννοια του δημοκρατικού κράτους δεν είναι επιτρεπτή η ανέλεγκτη λειτουργία οποιουδήποτε οργάνου κρατικής εξουσίας. Ούτε η δικαιοσύνη είναι υπεράνω κριτικής.
Οι δικαστικές κρίσεις είναι δεκτικές κριτικής σε τεχνοκρατικό – νομικό πεδίο. Ο σχολιασμός των δικαστικών αποφάσεων αποτελεί σημαντική επιστημονική εργασία που συμβάλλει στον διάλογο μεταξύ της δικαστηριακής πρακτικής και της νομικής θεωρίας προς όφελος αμφοτέρων. Αλλά και οι πολίτες δικαιούνται να ενημερώνονται για τις δραστηριότητες και τις αποφάσεις των οργάνων της δικαιοσύνης, να σχηματίζουν τη δική τους γνώμη και να την εκφράζουν. Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι κριτική που ασκείται χωρίς ουσιαστική γνώση των εφαρμοστέων κανόνων δικαίου και του συνόλου των πραγματικών δεδομένων κάθε υπόθεσης στερείται αξιοπιστίας.
Ο σχολιασμός των δικαστικών αποφάσεων αποτελεί σημαντική επιστημονική εργασία που συμβάλλει στον διάλογο μεταξύ της δικαστηριακής πρακτικής και της νομικής θεωρίας προς όφελος αμφοτέρων
Κύριο μέσο ενημέρωσης των πολιτών είναι ο Τύπος, ο οποίος παράλληλα αποτελεί και μέσο ελέγχου κάθε κρατικής εξουσίας, περιλαμβανομένης της δικαστικής, ως δημόσιος φύλακας (PUBLIC – watchdog), όπως χαρακτηρίζεται και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Η δικαιοσύνη και οι λειτουργοί της είναι δεκτικοί κριτικής σε τρία πεδία.
α. Κριτική της λειτουργίας της δικαιοσύνης συνολικά. Στο επίπεδο αυτό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράγοντες που συνθέτουν το πλαίσιο, στο οποίο καλείται να λειτουργήσει η δικαιοσύνη, και να αξιολογείται το συνολικό έργο της. Δεν είναι δίκαιη η κριτική της Δικαιοσύνης ως συνολικής λειτουργίας όταν από επιμέρους περιστατικά ή ενέργειες, ακόμα και από ορισμένες βασικές αδυναμίες, συνάγονται γενικότερα συμπεράσματα, που απαξιώνουν το έργο της, με αποτέλεσμα να κλονίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στις αποφάσεις των δικαστηρίων.
β. Κριτική των δικαστικών αποφάσεων. Είναι ασφαλώς θεμιτή και εποικοδομητική για τη λειτουργία της δημοκρατίας και της ίδιας της δικαιοσύνης, πρέπει όμως να ασκείται χωρίς απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, αλλά και με επίγνωση του γεγονότος ότι η διαμόρφωση αντικειμενικής γνώμης προϋποθέτει πλήρη γνώση των δεδομένων, με βάση τα οποία διαμορφώθηκε η δικαστική κρίση. Η άγνοια και μίας λεπτομέρειας των δεδομένων που προκύπτουν από τη δικογραφία παραμορφώνει την εικόνα και οδηγεί σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Και βεβαίως η κριτική μίας δικαστικής απόφασης δεν πρέπει να έχει ως βάση το συμπέρασμα, στο οποίο το ίδιο το μέσο επικοινωνίας είχε ήδη καταλήξει με τη δική του δημοσιογραφική έρευνα και, ειδικότερα στις περιπτώσεις ποινικών υποθέσεων, το συμπέρασμά του ως προς την ενοχή ή την αθωότητα προσώπων (συνήθως την ενοχή που προκαλεί περισσότερο το ενδιαφέρον των αναγνωστών ή των θεατών).
γ. Κριτική των δικαστών. Ως προς την κριτική των δικαστών σε προσωπικό επίπεδο τίθεται θέμα συγκερασμού της ελευθερίας του Τύπου και της προστασίας της προσωπικότητας και της ιδιωτικής ζωής. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με σειρά αποφάσεών του έχει διαμορφώσει κριτήρια με βάση τα οποία επιτυγχάνεται η ισορροπία μεταξύ των θεσμικών αυτών αξιών. Οι δικαστικοί λειτουργοί, ως πρόσωπα που ασκούν δημόσια εξουσία, περιλαμβάνονται στα «δημόσια πρόσωπα» και δεν εκφεύγουν του δημοσιογραφικού ελέγχου και της άσκησης ακόμη και οξείας κριτικής, προκειμένου η κοινή γνώμη να βεβαιωθεί ότι ανταποκρίνονται στα δημόσια καθήκοντά τους και τον σκοπό της αποστολής τους. Λόγω, όμως, της σημασίας της για τη λειτουργία του κράτους δικαίου και τη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης και της ιδιαίτερης αποστολής της ως εγγυήτριας της δικαιοσύνης που είναι θεμελιώδης αξία του κράτους δικαίου, η δικαστική εξουσία έχει ανάγκη την εμπιστοσύνη των πολιτών και για τον λόγο αυτόν πρέπει καταρχήν να προστατεύεται έναντι αποδομητικών επιθέσεων που γίνονται χωρίς σοβαρή θεμελίωση. Οπως επίσης δέχεται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η αυξημένη αυτή, σε σχέση με τα λοιπά δημόσια πρόσωπα, προστασία των δικαστικών λειτουργών δικαιολογείται από την ανάγκη διαφύλαξης του κύρους της δικαστικής εξουσίας και προστασίας της ανεξαρτησίας της από ατεκμηρίωτες καταγγελίες, καθώς και από το γεγονός ότι τα πρόσωπα αυτά έχουν υποχρέωση αυτοσυγκράτησης στον δημόσιο λόγο τους, ακόμη και όταν δέχονται δριμείες κριτικές και επιθέσεις, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει για τα άλλα δημόσια πρόσωπα, τα οποία μπορούν ευχερώς να απαντήσουν στις κριτικές και επιθέσεις αυτές.
Μπορεί να τεθεί το ερώτημα σχετικά με το αρμόζον εύρος και ύφος της ασκούμενης από τον Τύπο κριτικής των δικαστών για ενέργειές τους στο πλαίσιο συνδικαλιστικής δραστηριότητας. Δεδομένου ότι και κατά την άσκηση της δραστηριότητας αυτής δεν παύουν να έχουν τη δικαστική ιδιότητα, και στο μέτρο που η δράση τους και ο δημόσιος λόγος τους χαρακτηρίζονται από αυτοσυγκράτηση ως απόρροια της ιδιότητάς τους, συντρέχουν, νομίζω, οι παραπάνω λόγοι σχετικώς αυξημένης προστασίας του προσώπου τους έναντι κριτικής από τον Τύπο.
Η λειτουργία της Δημοκρατίας προϋποθέτει σωστά ενημερωμένους πολίτες. Σε αυτόν τον σκοπό της σωστής ενημέρωσης πρέπει να αποβλέπει ο Τύπος και όταν ασκεί κριτική της Δικαιοσύνης.