Μέσα στις επόμενες δεκαετίες το εγχώριο και διεθνές ενεργειακό τοπίο θα είναι εντελώς διαφορετικό, με κύρια χαρακτηριστικά την απανθρακοποίηση του ενεργειακού μείγματος, την αποκέντρωση των μονάδων παραγωγής και την ψηφιοποίηση των ηλεκτρικών δικτύων.
Οι τρεις αυτές δομικές αλλαγές του ενεργειακού συστήματος (τα λεγόμενα τρία D – Decarbonization, Decentralization, Digitalization) συνιστούν την ενεργειακή μετάβαση και έχουν ήδη ξεκινήσει.
Σταδιακά εγκαταλείπουμε τα ορυκτά καύσιμα και στρεφόμαστε στις καθαρές μορφές ενέργειας που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον και συμβάλλουν στην κλιματική ουδετερότητα. Ωστόσο, για αρκετά χρόνια ακόμη, ώσπου να γίνουν οικονομικά συμφέρουσες οι τεχνολογίες αποθήκευσης, και επειδή η παραγωγή από ΑΠΕ είναι απρόβλεπτη (στοχαστική) και εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, θα πρέπει να έχουμε ανά πάσα στιγμή στη διάθεσή μας και θερμικές μονάδες που θα συμπληρώνουν όση ενέργεια μας λείπει, προκειμένου να διατηρήσουμε την ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι για κάποιο – αρκετά μεγάλο – διάστημα στο μέλλον ΑΠΕ και συμβατικές μορφές ενέργειας θα χρειαστεί να συνυπάρξουν (mind the gap). Οι τεχνολογίες αποθήκευσης μαζί με την τεχνολογική ωρίμαση του πράσινου υδρογόνου και των τεχνολογιών πυρηνικής ενέργειας θα επιλύσουν σε μεγάλο βαθμό αυτό το πρόβλημα και θα μας επιτρέψουν να αξιοποιήσουμε στο έπακρο την πράσινη ενέργεια.
Τα ηλεκτρικά δίκτυα του μέλλοντος θα έχουν μια εντελώς νέα, αποκεντρωμένη αρχιτεκτονική που θα είναι εναρμονισμένη με το οικοσύστημα των ΑΠΕ
Τα ηλεκτρικά δίκτυα του μέλλοντος θα έχουν μια εντελώς νέα, αποκεντρωμένη αρχιτεκτονική που θα είναι εναρμονισμένη με το οικοσύστημα των ΑΠΕ. Σε αντίθεση με τον σχεδιασμό των περασμένων δεκαετιών, που εξυπηρετούσε τη μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από λίγες θερμικές μονάδες στους καταναλωτές, οι ΑΠΕ, στις οποίες θα βασίζεται η ενεργειακή παραγωγή του μέλλοντος, είναι γεωγραφικά διεσπαρμένες. Χρειαζόμαστε άμεσα πολλαπλασιασμό των ηλεκτρικών δικτύων προκειμένου να μεταφέρουμε όσο γίνεται περισσότερη καθαρή ενέργεια από τα σημεία παραγωγής στα σημεία κατανάλωσης.
Αυτό ισχύει τόσο για τα εγχώρια όσο και για τα διεθνή ηλεκτρικά δίκτυα, τα οποία στο μέλλον δεν θα είναι μόνο διασυνοριακά αλλά και διηπειρωτικά, ώστε να μεταφέρουμε την παραγόμενη ενέργεια από διαφορετικές γεωγραφικές και κλιματικές ζώνες. Η νέα αυτή αρχιτεκτονική δικτύων θα έχει τη δυνατότητα να διασυνδέσει όλον τον κόσμο μέσω της ενέργειας, λειτουργώντας σαν «ενεργειακό Internet».
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των δικτύων είναι εξίσου κρίσιμη προϋπόθεση για την ασφαλή ενεργειακή μετάβαση. Για να συνεχίσουμε να υπηρετούμε με συνέπεια το κοινωνικό αγαθό της σταθερής ηλεκτροδότησης σε συνθήκες αυξανόμενης διείσδυσης ΑΠΕ, οι διαχειριστές των ηλεκτρικών δικτύων επενδύουμε ήδη σε πιο έξυπνα και ψηφιακά δίκτυα, πιο εξελιγμένα μοντέλα πρόβλεψης της ανανεώσιμης παραγωγής και ειδικές υποδομές για γρήγορη και αποτελεσματική κατανομή του ηλεκτρικού φορτίου (dispatching).
Η ενεργειακή μετάβαση μπορεί να οριστεί και ως μετάβαση από την εποχή που το σημαντικότερο πρόβλημα του ενεργειακού συστήματος ήταν το πώς θα παραχθεί η απαιτούμενη ενέργεια στην εποχή στην οποία το σημαντικότερο ζήτημα θα είναι πώς θα διαχειριστούμε και πώς θα μεταφέρουμε την ενέργεια που παράγεται ώστε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση διατηρώντας παράλληλα την αδιάλειπτη ηλεκτροδότηση. Ο τρόπος για να πετύχουμε είναι να αντιληφθούμε τη σημασία της διασυνδεσιμότητας. Απαιτείται ενεργειακή πολιτική που θα αποδίδει στα δίκτυα τη σημασία που τους αναλογεί.