Μνήμες εφιαλτικών σεναρίων ξύπνησε το Brexit για το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ / ΑΝΕΛ ήταν η πρώτη που διεξήγαγε δημοψήφισμα το οποίο έθετε σε εκκρεμότητα τη σχέση της Ελλάδας, μιας χώρας της ευρωζώνης, με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Παρότι ο Αλέξης Τσίπρας ερμήνευσε με ελεύθερο τρόπο το 61,3% που έλαβε το «Οχι» και δεν άνοιξε το κουτί με τους δαίμονες, το τραύμα δεν έχει επουλωθεί ακόμη. Τα κόμματα του ευρωπαϊκού τόξου έσπευσαν να δηλώσουν ότι μολονότι χρειάζεται να χαραχθεί μια νέα κοινή πορεία, το μέλλον της χώρας μας βρίσκεται μέσα στην ΕΕ. Φοβούνται, όμως, ακόμη και αν δεν το φωνάζουν, ότι ο Πρωθυπουργός δεν θα καταφέρει να κρατήσει σταθερό το τιμόνι στη φουρτούνα των επόμενων μηνών, ιδίως αν η κυβέρνησή του συνεχίζει να θέτει άκαιρα ζήτημα χαλάρωσης των δημοσιονομικών κανόνων ή να κατηγορεί συνεχώς την ΕΕ για το Προσφυγικό.
Αλλάζουν οι ισορροπίες


Είναι προφανές ότι το βρετανικό δημοψήφισμα άλλαξε τα συμφραζόμενα και τις ισορροπίες στην Ευρώπη, ενδεχομένως και στον κόσμο, και οι συνέπειές του δεν είναι δυνατόν να αποτιμηθούν πλήρως αυτή την ώρα. Ωστόσο, για την αδύναμη Ελλάδα διαγράφονται ορατοί κίνδυνοι στο οικονομικό και στο πολιτικό πεδίο.
Ο κ. Τσίπρας, όπως μεταδίδουν οι συνομιλητές του, όχι μόνο δεν επιχαίρει για την ψήφο των Βρετανών αλλά αντιθέτως δεν κρύβει την ανησυχία του για τις συνέπειες που ενδεχομένως υπάρξουν για την ελληνική οικονομία. Την Παρασκευή, στη συνάντηση που είχε ο Πρωθυπουργός με τον Σταύρο Θεοδωράκη, η οποία διήρκεσε περίπου δύο ώρες με βασικό θέμα συζήτησης το Brexit και όχι τον εκλογικό νόμο, ο επικεφαλής του Ποταμιού του επισήμανε ότι η ρίζα του κακού είναι η αμφισβήτηση της Ευρώπης στην οποία συνέβαλαν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝΕΛ. Ο κ. Τσίπρας εμφανίστηκε αποφασισμένος να κινηθεί ευρωπαϊκά ώστε να μην κατηγορηθεί ότι ήταν εκείνος που έβαλε το πρώτο λιθαράκι για την αποσταθεροποίηση της Ευρώπης.
Η εκτίμηση στο Μέγαρο Μαξίμου είναι ότι το ερχόμενο διάστημα είτε θα γίνουν πιο αυστηρές οι πολιτικές που οδήγησαν στο Brexit προκαλώντας ντόμινο εξελίξεων είτε θα αλλάξει η ατζέντα και η ΕΕ θα έρθει πιο κοντά στους ευρωπαϊκούς λαούς αποτελώντας ένα ασφαλές καταφύγιο για αυτούς και όχι έναν απόμακρο, υπεροπτικό, αλαζονικό, γραφειοκρατικό μηχανισμό που εκνευρίζει τους πολίτες. Μεταδίδεται, επίσης, ότι ο κ. Τσίπρας στη Σύνοδο Κορυφής την ερχόμενη Τετάρτη θα διερευνήσει τις πιθανότητες να συμμετάσχει σε μια προοδευτική συμμαχία, η οποία θα διεκδικήσει την αλλαγή της ατζέντας στην Ευρώπη.
Η αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης όμως είναι ανύπαρκτη –ακόμη και ο «σύμμαχος» Πέδρο Ιγκλέσιας, ο επικεφαλής των Podemos, χαρακτήρισε την Ελλάδα «προτεκτοράτο», χωρίς να αντιδράσει κανένα κυβερνητικό στέλεχος. Τώρα που οι τριγμοί της ενωμένης (;) Ευρώπης έχουν σκορπίσει πανικό στις κυβερνήσεις, γίνεται αντιληπτό ότι οι πολιτικοί τυχοδιωκτισμοί και τα παιχνίδια με τους θεσμούς αργά ή γρήγορα πληρώνονται. Πώς θα γίνει παίκτης ο κ. Τσίπρας αν οι άλλοι δεν θέλουν να παίξουν μαζί του; Οταν ως σήμερα κατηγορούσε για όλα την Ευρώπη, τη Γερμανία, την τρόικα και μιλούσε για εκβιασμούς, πιέσεις, έλλειμμα δημοκρατίας;
Στο τηλεοπτικό μήνυμά του την Παρασκευή χρησιμοποίησε πιο ήπιους τόνους αλλά κινήθηκε στο ίδιο μοτίβο: «Τα μηνύματα είχαν σταλεί προ πολλού. Η άνοδος της Ακροδεξιάς προοιωνιζόταν αυτή την εξέλιξη. Η α λα καρτ διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, τα κλειστά σύνορα, η λιτότητα, η άρνηση επιμερισμού της ευθύνης είχαν δώσει το στίγμα κρίσης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος ευθύνεται για την άνοδο της Ακροδεξιάς. Το έλλειμμα δημοκρατίας, τα διχαστικά στερεότυπα… Να φαίνεται ότι ο Βορράς πληρώνει τα σπασμένα του Νότου. Το χάσμα διευρύνεται συνεχώς» τόνισε. Οι Βρετανοί, όμως, δεν τερμάτισαν τη συμμετοχή τους στην ΕΕ λόγω της λιτότητας και οι ισχυροί της Ευρώπης ήδη προσανατολίζονται σε αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της Ενωσης και όχι στην οικονομική τους πολιτική.
Φόβοι για νέες διαιρέσεις


Ο κ. Τσίπρας θα χρειαστεί το προσεχές διάστημα να επιστρατεύσει όλες τις πολιτικές και διπλωματικές του δυνάμεις καθώς υπάρχει η εκτίμηση ότι στην Ευρώπη μετά την πρώτη φάση της σταθεροποίησης, ενδεχομένως να εμφανιστούν νέες διαιρέσεις, μια νέα διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα ακροδεξιά κινήματα που θα επηρεάσουν τον Βορά και στα αριστερόστροφα του Νότου.
Οι ισχυρές χώρες μπορεί να αποφασίσουν ότι δεν θα υπάρχει ανοχή για χώρες που ζητούν ειδικό καθεστώς (όπως η Βρετανία) και εξαιρέσεις από τους κανόνες (όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, κ.ά.) αμφισβητώντας το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ο Πρωθυπουργός θα χρειαστεί να κινηθεί στο περίπλοκο ευρωπαϊκό περιβάλλον έχοντας να αντιμετωπίσει και τη φθορά της κυβέρνησής του στο εσωτερικό, την υπερφορολόγηση, τα εργασιακά τον Σεπτέμβριο και την εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου από τον Ιανουάριο.
ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ
Ο κ. Τσίπρας, όπως μεταδίδουν οι συνομιλητές του, όχι μόνο δεν επιχαίρει για την ψήφο των Βρετανών αλλά αντιθέτως δεν κρύβει την ανησυχία του για τις συνέπειες που ενδεχομένως υπάρξουν για την ελληνική οικονομία.

Στο Μέγαρο Μαξίμου εκτιμούν ότι το ερχόμενο διάστημα είτε θα γίνουν πιο αυστηρές οι πολιτικές που οδήγησαν στο Brexit προκαλώντας ντόμινο εξελίξεων είτε θα αλλάξει η ατζέντα και η ΕΕ θα έρθει πιο κοντά στους ευρωπαϊκούς λαούς.

Οι ισχυρές χώρες μπορεί να αποφασίσουν ότι δεν θα υπάρχει ανοχή για χώρες που ζητούν ειδικό καθεστώς (όπως η Βρετανία) και εξαιρέσεις από τους κανόνες (όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, κ.ά.) αμφισβητώντας το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.


Φόβοι για κύμα αρνητικών εξελίξεων
Ασφυκτικό περιβάλλον, μικρά περιθώρια ελιγμών
Εμπειρα πολιτικά στελέχη της αντιπολίτευσης εκτιμούν ότι τους επόμενους μήνες είναι πολύ πιθανόν η Ελλάδα να βρεθεί μόνη της στη γωνία. Τα περιθώρια ελιγμών των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ως το φθινόπωρο του 2017 είναι πολύ μικρά εξαιτίας των αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων και κανένας δεν θα είναι πρόθυμος να κάνει χάρες (π.χ., για το χρέος, για τα πρωτογενή πλεονάσματα ή για την εργατική νομοθεσία) επειδή κατόπιν θα πρέπει να απολογηθεί στο δικό του ευρωσκεπτικιστικό ακροατήριο.

Σήμερα διεξάγονται εκλογές στην Ισπανία από τις οποίες εκτιμάται ότι θα προκύψει μια κυβέρνηση μειοψηφίας ή ένας ασταθής αριστερός συνασπισμός. Η Ιταλία διεξάγει δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση τον Οκτώβριο και ο Ματέο Ρέντσι θα παραιτηθεί αν το χάσει, όπως έχει προαναγγείλει.
Την άνοιξη του 2017 θα γίνουν οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, όπου το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν, η οποία ζητεί δημοψήφισμα ανάλογο με αυτό της Βρετανίας, αναμένεται να μπει στον δεύτερο γύρο, ενώ το φθινόπωρο του 2017 θα διεξαχθούν ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία. Το περιβάλλον καθίσταται παραλυτικό, με τον φόβο για κύμα μαζικών δημοψηφισμάτων στην Ευρώπη και τον πολιτικό κίνδυνο να χτυπά εκ των πραγμάτων κόκκινο. Αν ενισχυθούν φυγόκεντρες δυνάμεις, είναι πιθανόν να φουντώσει ξανά η συζήτηση για το Grexit. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που είναι φιλική προς την Ελλάδα ενδεχομένως να αποδυναμωθεί και να ενισχυθεί ο πιο διακυβερνητικός χαρακτήρας των διαπραγματεύσεων, ίσως ακόμη και να επιστρέψει η συζήτηση για τη δημιουργία ενός στενού πυρήνα ισχυρών χωρών της ευρωζώνης ο οποίος δεν θα μας περιλαμβάνει.
Η Ελλάδα, όπως επισημαίνεται σε ανάλυση του think tank της Αννας Διαμαντοπούλου, χάνει έναν παραδοσιακό και συνεπή σύμμαχο μέσα στην ΕΕ, καθώς η Βρετανία, μολονότι δεν συμμετείχε στο ευρώ, πίεζε προς όφελός μας. «Οι φουρτούνες πλέον για την Ενωση είναι ισχυρές. Ισχυρότερες από τη διαπραγμάτευση και από τον θόρυβο που θα κάνει η ελληνική κυβέρνηση για τα Εργασιακά στην επικείμενη νέα αξιολόγηση του φθινοπώρου» σημειώνεται. Αλλοι επισημαίνουν τις συνέπειες για τον τουρισμό, για τις ελληνικές εξαγωγές, για τις γεωργικές επιδοτήσεις, αλλά κυρίως για τις επενδύσεις, καθώς το ευρωπαϊκό περιβάλλον καθίσταται μη αναπτυξιακό, που σημαίνει κακά νέα για τις αδύναμες οικονομίες. Κάποιοι όμως μιλούν και για μια πιθανή ευκαιρία: η ναυτιλία θα χρειαστεί ένα «ευρωπαϊκό City» και γιατί να μην είναι ελληνικό!

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ