Το αρχαίο σταυροδρόμι και το μετρό της Θεσσαλονίκης

Στην επικαιρότητα βρίσκεται πάλι το αρχαίο και εμβληματικό για την πόλη σταυροδρόμι των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, εξιλαστήριο θύμα για τις αμαρτίες του μετρό της Θεσσαλονίκης. Στην πόλη πλανάται η σκιά ενός νέου διχαστικού διλήμματος «ή σταθμός ή αρχαία» στη θέση του παλαιότερου «ή μετρό ή αρχαία».

Θα αφήσουμε τα λάθη και τα πάθη του απώτερου παρελθόντος, που είναι πολλά, και θα πάμε στη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) στις 15.1.2013 και στην απόφαση Τζαβάρα στις 24.1.2013 που ήθελαν την οριστική απόσπαση των αρχαίων ευρημάτων και την αποθήκευσή τους (;) στο «στρατόπεδο Παύλου Μελά ή σε άλλον ανάλογο χώρο». Ανήκουν ήδη και οι δύο στα αποδεδειγμένα λάθη του παρελθόντος. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης είχε μία μόνο κίνηση: να προσφύγει στο ΣτΕ, γιατί, αν δεν το έπραττε, το ιστορικό σταυροδρόμι δεν θα υπήρχε σήμερα, τα μοναδικά μνημεία του θα κείτονταν κομματιασμένα στο στρατόπεδο Παύλου Μελά ή «σε άλλον ανάλογο χώρο» και η Θεσσαλονίκη θα θρηνούσε ανεπανόρθωτες απώλειες.

Οι εμπνευστές και υποστηρικτές της απόφασης Τζαβάρα επανέρχονται τώρα για τη δημιουργία παραπλανητικών εντυπώσεων. Ας ξεκαθαρίσουν όμως τα πράγματα:

α) Ο Δήμος Θεσσαλονίκης δεν ζήτησε ποτέ απόσπαση των αρχαίων μνημείων. Αντιδρώντας άμεσα στην απόφαση Τζαβάρα υποστήριξε ότι τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους (in situ) τόσο κατά όσο και μετά την κατασκευή του σταθμού.

β) Οι επιστήμονες της πόλης που εργάστηκαν με πρωτοβουλία του δήμου (άνοιξη του 2013) έλαβαν εντολές που καθρέφτιζαν την κοινωνική και πολιτική ομοψυχία που είχε επιτευχθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο: να αποδειχθεί η δυνατότητα συνύπαρξης, να μην απομακρυνθούν τα μνημεία εκτός Θεσσαλονίκης και να μη διχάσει την πόλη το δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία».

γ) Δεν υπήρξε ασφαλής και έγκυρη διαβεβαίωση ότι ο σταθμός Βενιζέλου δεν μπορεί να κατασκευαστεί αν δεν απομακρυνθούν προηγουμένως οι αρχαιότητες, γιατί απλούστατα δεν ζητήθηκε ούτε τον Ιανουάριο του 2013 ούτε του 2014.

δ) Η πρώτη αίτηση ακυρώσεως που άσκησε ο Δήμος Θεσσαλονίκης στο ΣτΕ δεν διέκοψε καμία εργασία στον σταθμό Βενιζέλου. Μόνο το παράνομο και καταστροφικό ξήλωμα μνημείων ανεκτίμητης αξίας, το οποίο απαγόρευσε το ΣτΕ, που ασφαλώς δεν έκανε χάρη στον δήμο αλλά εφάρμοσε τον νόμο και τίμησε τον πολιτισμό και την ιστορία της πόλης και της χώρας.

ε) Μόνοι υπαίτιοι για την καθυστέρηση και τις άλλες απώλειες είναι όσοι είχαν εξουσία και ευθύνη να πάρουν σωστές αποφάσεις, να διαχειρισθούν με διαφάνεια και χρηστότητα το δημόσιο χρήμα και να προστατεύσουν τον πλούτο της χώρας αλλά δεν το έκαναν.

Τι συμβαίνει τώρα και γιατί για άλλη μία φορά λοιδορούνται ο δήμος και οι αρχαιολόγοι που τον υποστήριξαν και επιστρατεύονται οι δυστυχείς έλληνες φορολογούμενοι, οι οποίοι δεν τους ενδιέφεραν ποτέ; Η απόφαση αναστολής του ΣτΕ που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2013, ως αποτέλεσμα της προσφυγής του δήμου, ανάγκασε τους ίδιους κύκλους που είχαν επιβάλει την απόφαση Τζαβάρα και είχαν παρουσιάσει την οριστική απομάκρυνση των μνημείων ως αξίωμα ανεπίδεκτο αμφισβήτησης να μιλούν σήμερα για «προσωρινή απόσπαση», επιμένοντας όμως σ’ αυτήν χωρίς να εξετασθούν άλλες λύσεις.

Ποιος πείθεται ότι το κάνουν τώρα με καθαρή καρδιά, με ειλικρίνεια και με πραγματική βούληση; Αντίθετα, έχουμε να αντιμετωπίσουμε την αναπροσαρμογή μιας τακτικής εξαιρετικά επιθετικής. Μέχρι που τον Μάιο αντικαταστάθηκαν και τα τέσσερα από τα επτά μέλη του ΚΑΣ που μειοψήφησαν στη συνεδρίαση της 28.1.2014 και υποστήριξαν να ερευνηθεί η δυνατότητα κατασκευής του σταθμού χωρίς απόσπαση των μνημείων. Τα άλλα δύο από τα επτά αυτά μέλη παρέμειναν γιατί μετέχουν εκ του νόμου στο ΚΑΣ. Ταυτόχρονα τοποθετήθηκαν πέντε νέα μέλη, μεταξύ των οποίων και ο σύμβουλος της Αττικό Μετρό ΑΕ κ. Τιβέριος, ο οποίος πρωταγωνίστησε στις προηγούμενες πράξεις του δράματος, με κορύφωση τη συμμετοχή του στη συνεδρίαση του ΚΑΣ στις 15.1.2013, από την οποία προέκυψε η απόφαση Τζαβάρα.

Πριν από έναν χρόνο θεωρούσαν αδύνατη την έκθεση των μνημείων στον τόπο τους. Σήμερα, κατά τους ίδιους κύκλους, ο σταθμός Βενιζέλου δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστεί αν προηγουμένως δεν απομακρυνθούν οι αρχαιότητες. Το διχαστικό δίλημμα των αρχών του 2013 «ή μετρό ή αρχαία» μετασχηματίζεται τώρα στο εξίσου τραγικό «ή σταθμός ή αρχαία». Μέχρι να αποδειχθεί ότι υπάρχει άλλη λύση όπως (το πιθανότερο) η κατασκευή του σταθμού χωρίς απομάκρυνση των μνημείων. Γιατί να πιστέψουμε τώρα την Αττικό Μετρό και τους συμβούλους και υποστηρικτές της στο υπουργείο Πολιτισμού που αρνούνται κάθε σοβαρή προσπάθεια διερεύνησης; Γιατί να κάνει πίσω ο δήμος απέναντι στους ίδιους κατηγόρους του που επαναλαμβάνονται με διάφορες, στα όρια της νομιμότητας, ενέργειες; Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και επιπόλαιο να δυναμιτίζουν τη συναίνεση που πέτυχε ο Δήμος Θεσσαλονίκης και να προετοιμάζουν με προσχήματα τα επόμενα λάθη. Η Θεσσαλονίκη δεν έχει την πολυτέλεια να υποστεί άλλο ένα. Τα λάθη του παρελθόντος διορθώνονται μόνο με σωστές λύσεις εδώ και τώρα.

Επειτα από όλα αυτά γίνεται φανερό ότι η νέα υπουργική απόφαση (Παναγιωτόπουλου), στηριγμένη στην οριακή πλειοψηφία μιας ψήφου στο ΚΑΣ και στις διαβεβαιώσεις της Αττικό Μετρό ΑΕ ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, δεν εξασφαλίζει την προστασία και ανάδειξη των αρχαίων μνημείων στον τόπο τους. Μπροστά στον κίνδυνο να τελειώσουν όλα, χωρίς καμία δυνατότητα δεύτερης σκέψης και επιστροφής, η άσκηση της νέας αιτήσεως ακυρώσεως ήταν μονόδρομος για τον Δήμο Θεσσαλονίκης.

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης και όσοι αγκάλιασαν την προσπάθειά του έδειξαν τουλάχιστον τον δρόμο που οι περισσότεροι Ελληνες επιθυμούν: οι αξίες αντί των ωφελημάτων. Υπευθυνότητα, επιστήμη και Παιδεία αντί της προχειρότητας και της υποτέλειας σε άλλα συμφέροντα. Εδειξαν ότι υπάρχει ακόμη δυνατότητα ορθών, συναινετικών και ολοκληρωμένων λύσεων. Οσοι διαθέτουν την εξουσία των αποφάσεων φέρουν όλη την ευθύνη να ενεργήσουν χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση.