Vivienne Westwood: Δύο χρόνια χωρίς την ιέρεια του punk

Δύο χρόνια χωρίς τη Vivienne Westwood. Δύο χρόνια χωρίς την ιέρεια του punk – εκείνη που πήρε το χάος, τη διαμαρτυρία και τη νεανική οργή και τα μετέτρεψε σε μόδα, statement, επανάσταση.

Αν έπρεπε να την περιγράψουμε με μία λέξη; Αναρχία. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε στη σκηνή του Λονδίνου, στα '70s, με το SEX – το κατάστημα που άνοιξε μαζί με τον Malcolm McLaren – η Westwood δεν σχεδίαζε απλώς ρούχα. Σχεδίαζε κινήματα. Γέμιζε τις ραφές με πολιτική και τις ραπτομηχανές της με επανάσταση.

Αλλά δεν ήταν εύκολο. Τότε, οι δημιουργίες της – σκισμένα t-shirts με συνθήματα, bondage pants και καρφιά – έμοιαζαν παράξενες, ξένες, σχεδόν γελοίες στα μάτια του κατεστημένου. Εδώ την βλέπουμε καλεσμένη σε μια εκπομπή της βρετανικής τηλεόρασης, όπου το κοινό γελά με τις δημιουργίες της.

Όμως, αυτό δεν την πτόησε. «Δημιουργώ για την απελευθέρωση», είχε πει κάποτε. Και αυτό ακριβώς έκανε. Έφερε το punk από τους δρόμους στις πασαρέλες, από την περιθωριοποίηση στην καρδιά της υψηλής μόδας, μετατρέποντας την κάθε εμφάνιση σε statement.

Η πολιτική της ματιά ήταν το κλειδί για όλα. Για τη Westwood, η μόδα ήταν πάντα ένας τρόπος να μιλήσεις – και να ουρλιάξεις – για ό,τι σου καίει τα σωθικά. Από την κλιματική αλλαγή και την καπιταλιστική απληστία μέχρι την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η δουλειά της ήταν γεμάτη μηνύματα. Για να θυμηθούμε μερικές από τις πιο πολιτικές στιγμές της:

Τότε που κυκλοφόρησε T-shirts που έγραφαν «I AM NOT A TERRORIST, please don't arrest me ».

Ή όταν έκανε ένα ABBA παρτυ μπροστά από το Βρετανικό Κοινοβούλιο ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά του fracking. To fracking είναι μία τεχνική εξόρυξης φυσικού αερίου και πετρελαίου, όπου το έδαφος διασπάται με τη χρήση νερού, χημικών και αερίων για να απελευθερωθούν οι υδρογονάνθρακες από το υπέδαφος. Η διαδικασία αυτή είναι αμφιλεγόμενη, καθώς έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως ρύπανση του νερού, αύξηση των σεισμών και καταστροφή των οικοσυστημάτων.

Αυτή ήταν η Vivienne: προκλητική, ασταμάτητη, χειμαρρώδης.

Σε μια συνέντευξή της, είχε δηλώσει: «Ο κόσμος σου ανήκει αν τον διεκδικήσεις». Αυτή η φράση περικλείει όλη τη φιλοσοφία της. Για τη Vivienne, ο ακτιβισμός δεν ήταν ξεχωριστός από τη μόδα. Αντιθέτως, τα δύο αυτά πολιτισμικά στοιχεία είναι συγκοινωνούντα δοχεία, που όταν συνδυάζονται πληροφορούν με νόημα το ένα το άλλο. Τα ρούχα της έλεγαν ιστορίες. Έκαναν ερωτήσεις. Ζητούσαν απαντήσεις.

Ας μιλήσουμε για τη "Pirates", τη συλλογή του 1981 που άλλαξε τα πάντα. Με στοιχεία από την ιστορία, τα vintage ρούχα και το street style της εποχής, έθεσε τα θεμέλια για την αισθητική των New Romantics. Χρησιμοποίησε αναγεννησιακά και Βικτωριανά στοιχεία και τα μετέτρεψε σε κάτι εξαιρετικά μοντέρνο και αντισυμβατικό, προβάλλοντας μια καινούργια αίσθηση κομψότητας, που είχε μια άμεση σχέση με την underground κουλτούρα του punk, αλλά παράλληλα έμπαινε σε νέα, πιο θεατρικά και αισθητικά πειραματικά μονοπάτια.

Αλλά ας θυμηθούμε την εξίσου θρυλική συλλογή του 1985, ονόματι "Mini-Crini", που αναβίωσε τον κορσέ και έφερε μια παιχνιδιάρικη αλλά έντονα πολιτική ματιά στη θηλυκότητα. Το όνομα της συλλογής προέρχεται από τον όρο "crinoline" (κρινολίνο), που αναφέρεται στο ογκώδες, άκαμπτο εσώρουχο που τοποθετούσαν οι γυναίκες στην Βικτωριανή Εποχή κάτω από τις φούστες και τα φορέματά τους, ώστε αυτά να φαίνονται φουσκωμένα.

Στη συλλογή "Mini-Crini", η Westwood αναβίωσε το κλασικό αυτό κομμάτι της γυναικείας ένδυσης, αλλά το παρουσίασε με μια πιο παιχνιδιάρικη και ταυτόχρονα προκλητική διάσταση. Αντί για τις μεγάλες, φουσκωτές φούστες που επικρατούσαν στις προηγούμενες δεκαετίες, η Westwood δημιούργησε σχέδια με πιο στενές γραμμές και γεωμετρικές φόρμες.

Η "Mini-Crini" ήταν όχι μόνο μια ρεβάνς στη θηλυκότητα και την ιστορία της μόδας, αλλά και μια έντονη πολιτική δήλωση. Μέσω αυτής της συλλογής, η Vivienne Westwood παρουσίασε μια πιο ελεύθερη και ανεξάρτητη γυναίκα, που δεν φοβόταν να αμφισβητήσει τα κοινωνικά πρότυπα της εποχής. Οι φόρμες της συλλογής αμφισβητούσαν τη θηλυκότητα που είχε περιοριστεί σε παραδοσιακά καλούπια, και η Westwood κατάφερε να δημιουργήσει έναν φεμινιστικό διάλογο μέσω της μόδας, ενδυναμώνοντας την εικόνα της γυναίκας και συνδέοντάς τη με τις επαναστατικές ιδέες της.

Με αυτή τη συλλογή, η Westwood πρόσθεσε ένα ακόμα κομμάτι στην ιστορία της ως σχεδιάστρια, που απογύμνωσε και αναδιάταξε τις παραδοσιακές έννοιες της μόδας και της θηλυκότητας, δημιουργώντας μια νέα προσέγγιση για το πώς η γυναίκα μπορεί να εκφράζεται μέσω του ενδύματος, συνδυάζοντας την ιστορία με την προσωπική και κοινωνική επανάσταση. Αν κάτι ξεχώριζε τις δημιουργίες της, ήταν η μοναδική της ικανότητα να παίρνει στοιχεία από το παρελθόν και να τα μεταμορφώνει σε κάτι ριζοσπαστικό και νέο.

Η σχέση της Vivienne Westwood με τους Sex Pistols ήταν πολύ περισσότερη από μια απλή συνάντηση μόδας και μουσικής. Ήταν η γέννηση ενός κινήματος που θα άλλαζε για πάντα το τοπίο της μουσικής, της μόδας και της street κουλτούρας γενικότερα. Η Vivienne Westwood δημιούργησε μια γλώσσα που συνδύαζε τη μόδα με την κοινωνική αντίσταση, και οι Sex Pistols ήταν οι απόλυτοι πρεσβευτές αυτής της συνένωσης στη Μεγάλη Βρετανία.

Οι Sex Pistols συνεργάστηκαν στενά με την Vivienne και τον σύντροφό της, Malcolm McLaren, που ήταν και ο μάνατζερ τους. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της σύνδεσης είναι η εμφάνιση του συγκροτήματος στον Bill Grundy Show το 1976, όπου οι Sex Pistols εμφανίστηκαν φορώντας τις δημιουργίες της Westwood.

Η ακτιβιστική της δράση για την κλιματική αλλαγή ήταν εξίσου θρυλική. Δεν ήταν απλά ένα θέμα που τη συγκινούσε – ήταν πυρήνας της δουλειάς της. Από τη στήριξή της στην Greenpeace μέχρι τη συμμετοχή της σε διαμαρτυρίες κατά του fracking και της υπερκατανάλωσης, η Vivienne Westwood ήταν μια ακούραστη φωνή για τον πλανήτη. Το 2013, ξύρισε το κεφάλι της σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κλιματική κρίση, λέγοντας ότι «είναι το πιο σημαντικό μήνυμα της ζωής μου». Το σλόγκαν της «Buy less, choose well» (Αγοράστε λιγότερα, επιλέξτε σωστά) παραμένει επίκαιρο, υπενθυμίζοντας ότι η βιωσιμότητα είναι η μόνη επιλογή για το μέλλον της μόδας.

Η επιρροή της είναι παντού. Από τις επαναστατικές δημιουργίες του Alexander McQueen, που την αναγνώριζε ως μέντορά του, μέχρι το streetwear και τις DIY κουλτούρες που ακμάζουν σήμερα on και offline. Η Vivienne δίδαξε ότι η μόδα μπορεί να είναι μια μορφή αντίστασης – ένας τρόπος να αλλάξεις το status quo. Το punk πνεύμα της φαίνεται στα πάντα, από τα oversized blazers μέχρι τα σκισμένα jeans που βλέπουμε καθημερινά.

«Fashion is life-enhancing, and I think it’s a lovely, generous thing to do for other people», είχε πει κάποτε. Η Vivienne δεν έβλεπε τη μόδα ως κάτι επιφανειακό. Την έβλεπε ως τρόπο να ενδυναμώσεις τον εαυτό σου και τους άλλους.

Και έπειτα, ήταν το στυλ της. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα μοναδικά ταρτάν, τους περίτεχνους κορσέδες, τις τεράστιες πλατφόρμες; Ήταν όλα τόσο χαρακτηριστικά, τόσο "Westwood". Έπαιρνε παραδοσιακά στοιχεία – το κλασικό αγγλικό ύφος, το tailoring, το ιστορικό ένδυμα – και τα γύριζε ανάποδα. Ήταν μια σχεδιάστρια που δεν φοβόταν να πάρει ρίσκα. Ποιος θα ξεχάσει τη στιγμή που η Naomi Campbell έπεσε στην πασαρέλα φορώντας τις εμβληματικές της πλατφόρμες; Αυτή η στιγμή θα μπορουσε να ειναι απλώς αμήχανη – αλλά, ήταν μια απόδειξη ότι η μόδα της Vivienne ήταν τολμηρή, τολμηρότατη.

Ακόμα και στις πιο προσωπικές στιγμές της, η Vivienne δεν σταμάτησε να είναι αυτή που ήταν. Μια επαναστάτρια. Μια δημιουργός. Ένας άνθρωπος που δεν φοβόταν να δείξει ότι ο κόσμος της μόδας μπορεί – και πρέπει – να είναι πολιτικός. "Η τέχνη είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να σώσει τον κόσμο," είχε πει. Και το εννοούσε.

Η προσωπική της ζωή ήταν κι αυτή μια αντανάκλαση του έργου της. Η σχέση της με τον Andreas Kronthaler, το σύζυγό της και συνεργάτη της, ήταν μια ιστορία αγάπης και κοινών αξιών. Μαζί, δημιούργησαν μια κληρονομιά που δεν περιορίζεται στη μόδα, αλλά αγγίζει την ίδια τη ζωή.

Σήμερα, δύο χρόνια μετά τον θάνατό της, η κληρονομιά της είναι παντού. Στα ρούχα που φοράμε. Στις διαμαρτυρίες που οργανώνουμε. Στον τρόπο που βλέπουμε τη μόδα ως μέσο για να πούμε τις δικές μας ιστορίες. Η Vivienne Westwood δεν ήταν απλώς μια σχεδιάστρια. Ήταν μια δύναμη της φύσης. Ένα σύμβολο του αγγλικού street culture. Και, πάνω απ' όλα, μια υπενθύμιση ότι η μόδα μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Αρκεί να έχεις το θάρρος να την κάνεις δική σου.

Η Vivienne μας δίδαξε ότι το στυλ είναι πολιτική. Και ότι το πιο επαναστατικό πράγμα που μπορείς να φορέσεις είναι η αλήθεια σου. Rest in punk, Vivienne.