Σταμάτης Φασούλης: «Η πράξη της ζωής μου είναι το θέατρο και το θέατρο είναι η πράξη της ζωής μου»

Ηθοποιός, σκηνοθέτης, μεταφραστής, συγγραφέας… Επιθεώρηση, κωμωδία, δράμα, έργα του ελληνικού και του παγκόσμιου ρεπερτορίου… Όλα έχουν περάσει από τη σκηνοθετική μπαγκέτα και την υποκριτική δεινότητά του γεμίζοντας το θέατρο με θεατές και τις ψυχές μας με όλη την γκάμα των συναισθημάτων.

Ποιος ήταν ο ρόλος της ζωής σας;

Νομίζω, ο «Πατέρας» του Φλοριάν Ζελέρ. Σπάνια είμαι σίγουρος ότι υπηρετώ 100% ένα ρόλο. Μάλλον δεν το φτάνω ποτέ, αλλά με το συγκεκριμένο ρόλο έφτασα το 85 με 90%, κι αυτό είναι σπάνιο. Υπήρχαν στιγμές που δεν έπαιζα εγώ, με οδηγούσε ο ρόλος. Αυτό δεν το έχω ξανανιώσει –ίσως μόνο όταν έπαιζα κάτι εντελώς κόντρα στο «Κλουβί με τις τρελές».

Επειδή εσείς είστε και σκηνοθέτης και ηθοποιός…

Τρομάρα μου, ναι.

…τι θεωρείτε σημαντικό σε μια θεατρική συνεργασία;

Τη συνεργασία, το να συμπληρώνει ο ένας τον άλλο. Αυτό δεν συμβαίνει συχνά, αν και στις δικές μου πρόβες γίνεται κατά 90 με 95%. Προσπαθούσα χρόνια να το καταφέρω, δηλαδή να μπορεί η ώρα της πρόβας να είναι ώρα όλων των ηθοποιών, όλων των συνεργατών. Σπάνια ερχόμαστε σε σύγκρουση ή, αν ερχόμαστε, η συμφιλίωση είναι μεγαλειώδης, αλλά συνήθως ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Γι’ αυτό, δεν έχω ποτέ κάτι προετοιμασμένο από το σπίτι. Όταν, στα πρώτα χρόνια της σκηνοθετικής μου πορείας, ετοίμαζα τα πράγματα από πριν και ήθελα να τα φορέσω στην πρόβα, τα αποτελέσματα ήταν οικτρά. Σιγά σιγά, κατάλαβα ότι αυτό που πρέπει να δημιουργηθεί πρέπει να δημιουργηθεί στην πρόβα, σε συνεργασία με όλους τους παράγοντες – ακόμα και με το παιδί που περνά για να φέρει τους καφέδες και λέει μια λέξη, με εκείνον που παρακολουθεί τις πρόβες, με το βοηθό… Πρέπει όλοι να αφήσουν το αποτύπωμά τους στην παράσταση.

Όταν είστε πάνω στη σκηνή, πώς νιώθετε τον παλμό του κοινού και πώς θυμάστε να σας έχει επηρεάσει;

Μια παράσταση, μια ερμηνεία, τη θεωρώ επιτυχία από τη στιγμή που υπάρχει μια αόρατη κλωστή που σε δένει με το κοινό. Ωστόσο, ανάλογα με το είδος του έργου και το χώρο, αυτή η σχέση πρέπει να αλλάζει και να προσαρμόζεται. Δεν θα παίξεις το ίδιο σε ένα θέατρο 200 και 300 θέσεων και σε ένα θέατρο 1.500. Για παράδειγμα, το θέατρο Χώρα, όπου έχω παίξει, έχει μεγάλη διαφορά από το Βεάκη, το Χορν ή το Παλλάς. Απαιτείται άλλη αντιμετώπιση, αλλά αυτό είναι και πολύ ωραίο γιατί αναδημιουργείς την επαφή σου με το κοινό. Θα σας πω κάτι που άργησα να καταλάβω: όσο πιο μεγάλο είναι το θέατρο τόσο πιο αυστηρές πρέπει να είναι οι κινήσεις του ηθοποιού για να γράφει καλύτερα. Οι πολλές κινήσεις είναι μουτζούρα. Πρέπει να διαλέξεις εκείνες που θα αποτυπωθούν σε τέτοια απόσταση για να φτιάξουν αυτό που θέλεις.

Ως άνθρωπο τι σας έμαθε το θέατρο όλα αυτά τα χρόνια;

Πρέπει να είναι πολλά τα μαθήματα. Εγώ όμως δεν έπαιρνα τα μαθήματα από το θέατρο για τη ζωή, τα έπαιρνα από τη ζωή και τα κούμπωνα στο θέατρο. Ωστόσο τα μαθήματα που μου έδωσε το θέατρο ως ηθοποιό είναι η οικονομία, το γνήσιο αίσθημα και η υψηλή τεχνική.

Πώς είστε ως θεατής;

Χάλια, γιατί σκηνοθετώ την ώρα που βλέπω την παράσταση. Φωνάζω «πήγαινε πιο δεξιά, έλα μπροστά τώρα, σε κρύβει ο άλλος»! Μια φορά, σε μια παράσταση όπου έπαιζε η Μίρκα (σ.σ. Παπακωνσταντίνου), με την οποία είμαστε κάτι παραπάνω από αδέρφια, άρχισα να φωνάζω «σε κρύβει» και γύριζε ο κόσμος και με κοίταζε. Γι’ αυτό, ζητώ πάντα να είμαι στην τελευταία σειρά, γιατί, όταν είμαι μπροστά, κάνει κάτι ο ηθοποιός και κοιτάζουν εμένα. Δεν μου αρέσει αυτό. Επιπλέον, δεν αισθάνονται και όλοι οι ηθοποιοί καλά όταν είμαι μπροστά. Άλλοι με φοβούνται, άλλοι νιώθουν πολύ άνετα και άλλοι θέλουν να έχουν μια συνεννόηση.

Υπάρχει κάποιο έργο που θα θέλατε οπωσδήποτε να σκηνοθετήσετε;

Άλλο ένα έργο του Τσέχοφ. Έχω σκηνοθετήσει μόνο ένα, με τον Κιμούλη, που ήταν εξαιρετικός στον «Ιβάνοφ». Περισσότερο απ’ όλα, θα ήθελα να σκηνοθετήσω τις «Τρεις Αδελφές» ή το «Βυσσινόκηπο». Θα με ενδιέφερε πολύ επίσης να ανεβάσω την ιστορική διασκευή του Χάρολντ Πίντερ πάνω στο «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» του Προυστ. Είναι ένα έργο που με έχει χαρακτηρίσει, έχω μεγάλη σχέση μαζί του. Το διαβάζω από 24 ετών κάθε τρία χρόνια σχεδόν. Όπως επίσης και το «Ένας έρωτας του Σουάν» του Προυστ, για το οποίο στην αρχή νόμιζα ότι είναι κάτι γαλλικές αβρότητες που δεν με αφορούν. Επέστρεψα όμως και θεώρησα ότι βρήκα το έργο της ζωής μου. Ο Παύλος Ζάννας, ο οποίος το μετέφρασε και τον οποίο γνώρισα στη συνέχεια, μου είπε όλα τα ντεσού της υπόθεσης. Είναι πολύ συγκινητικό. Κάθε Χριστούγεννα ή Πάσχα, έβγαινε η μετάφραση ενός τόμου κι εγώ τον περίμενα και συνήθως τον έπαιρνα. Μετά, όμως, μου ερχόταν και από τον Ζάννα με ειδική αφιέρωση. Διαβάζοντας τον καινούριο τόμο, άρχιζα να διαβάζω πάλι και τους προηγούμενους, οπότε το έχω διαβάσει πάνω από 5-6 φορές. Είναι ένα έργο δεκατεσσάρων τόμων στην ελληνική έκδοση. Θα ήθελα πολύ να το κάνω παράσταση σε μια κρατική σκηνή και να το λέει η καρδούλα της γιατί δεν είναι εύκολο έργο.

Τι μπορείτε να εντοπίσετε ότι άλλαξε πολύ με τα χρόνια στο θέατρο;

Το θέατρο αλλάζει συνεχώς και πρέπει να αλλάζει. Δεν είμαι νοσταλγός αλλά ούτε και λάτρης της οποιασδήποτε πρωτοπορίας. Ξεχώριζα από την κλασική απόδοση ενός έργου μόνο ό,τι έπαιζαν ο Μινωτής, η Παξινού, η Λαμπέτη και ο Χορν και όλα τα άλλα μού φαίνονταν «αηδίες και ξεράσματα» γιατί εκείνοι αντιμετώπιζαν ακόμα και το μπουλβάρ λες και ήταν το πιο σπάνιο, ακριβό και υψηλό πράγμα του κόσμου. Έτσι και τώρα, σε αυτό που λέμε «σημερινό θέατρο», δεν θα με βρει θιασώτη καμία νεωτερικότητα. Υπάρχουν ωστόσο συνθήκες που προχωρούν πολύ το θέατρο.

Ως ηθοποιός ποιο ρόλο έχετε ονειρευτεί να παίξετε;

Πάρα πολλούς! Από κλασικούς, θα ήθελα να παίξω τον πατέρα στο έργο του Ευγένιου Ο’ Νιλ «Το μακρύ ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα». Θέλω να κάνω και μια μεγάλη κωμωδία, αλλά δεν γράφονται πια καλές κωμωδίες. Το δράμα το προσπαθώ περισσότερο και είναι διαφορετικά θελκτικό, ενώ η κωμωδία είναι πιο κοντά στις ευκολίες μου.

Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερή σας ευκολία και ποιο κρίνετε ως μειονέκτημά σας;

Οι ευκολίες μου είναι το μειονέκτημά μου. Με έχουν εμποδίσει πολύ. Επειδή νόμιζα πως ήμουν έξυπνος –μπορεί και να είμαι–, τότε το είχα για σημαία. Η ποίηση όμως δεν έχει σχέση με την εξυπνάδα. Η ποίηση και η τέχνη θέλουν άλλη λειτουργία. Δεν γίνονται όλα με την ευφυΐα, χρειάζεται και άλλη δουλειά, να πας αλλού, να ταξιδέψεις σε άγνωστα μέρη, σε άγνωστους τόπους, ακόμα και σε άγνωστους πλανήτες.

Με ποιο σπουδαίο ξένο ηθοποιό θα θέλατε να βρεθείτε μαζί επί σκηνής;

Θέλω να συνεργαστώ με πολλούς ξένους, αλλά δεν ξέρω αν θα μπορούσα καθώς στο θέατρο η γλώσσα παίζει πρωταρχικό ρόλο – όχι σε επίπεδο κατανόησης, αλλά ήχου και μουσικότητας. Ένα γλωσσικό μοτίβο που εδώ σημαίνει πολλά στην Αγγλία μπορεί να μη σημαίνει τίποτα. Δεν θα αντιλαμβανόμουν δηλαδή, όχι αυτά που λέγονταν, αλλά αυτά που εννοούνταν.

Όσο δουλεύατε μόνο ως ηθοποιός και δεν είχατε τη σκηνοθετική ματιά, υπήρξε κάποιος σκηνοθέτης ιδιαίτερα σημαντικός για τη ζωή και την πορεία σας;

Με όρισαν οι παραστάσεις του Μίνω Βολανάκη, του Λευτέρη Βογιατζή και του Κάρολου Κουν. Με τον Βογιατζή συνέβη κάτι καταπληκτικό: όταν είδα τους «Αγροίκους» του Γκολντόνι, κατάλαβα ότι η κωμωδία μπορεί να παίζεται κι αλλιώς και να είναι πολύ καλύτερη, μέχρι τότε είχα άλλη άποψη για αυτήν.

Αισθάνεστε περισσότερο ηθοποιός ή σκηνοθέτης;

Δεν έχω τέτοια διλήμματα. Είμαι και σκηνοθέτης και μεταφραστής και ηθοποιός. Εγώ στο θέατρο θέλω να ασχολούμαι όσο μπορώ και όσο με κρατούν οι δυνάμεις μου. Δεν με νοιάζει τίποτα άλλο.

Τι είναι το θέατρο για σας;

Δεν το ξεχωρίζω από τη ζωή μου. Η πράξη της ζωής μου είναι το θέατρο και το θέατρο είναι η πράξη της ζωής μου. Κι όταν λέω «ζωή μου», εννοώ τους ανθρώπους που είναι δίπλα μου, το σπίτι μου και μια θάλασσα το καλοκαίρι.

*Φέτος ο Σταμάτης Φασουλής θα σκηνοθετεί και θα πρωταγωνιστεί στην κωμωδία του Αλέκου Σακελλάριου και του Χρήστου Γιαννακόπουλου «Η Δεξιά, η Αριστερά και ο κυρ-Παντελής» στο Μικρό Παλλάς.