Simone de Beauvoir και Jean Paul Sartre- Μια υπαρξιακή ιστορία αγάπης

Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ προτιμούσε πασιφανώς τη συντροφιά των γυναικών. Όπως θα περίμενε κανείς από τον μεγάλο υπέρμαχο της διαφάνειας, συζήτησε τους λόγους του με ειλικρίνεια. «Πρώτα απ' όλα, υπάρχει το φυσικό στοιχείο. Υπάρχουν βέβαια άσχημες γυναίκες, αλλά προτιμώ εκείνες που είναι όμορφες», εξήγησε σε συνέντευξή του για το ντοκιμαντέρ «Sartre by Himself».

«Μου αρέσει να είμαι με μια γυναίκα, γιατί βαριέμαι μέχρι θανάτου όταν πρέπει να συνομιλώ στο βασίλειο των ιδεών». Η ταινία «Sartre by Himself» γυρίστηκε το 1972, όταν ο Σαρτρ ήταν εξήντα έξι ετών- οι συνεντευξιαζόμενοι ήταν πιστοί συνεργάτες του από το περιοδικό που ίδρυσε μετά τον πόλεμο, το Les Temps Modernes.

Κανείς από αυτούς δεν τον ενθάρρυνε να επεκταθεί στο θέμα, αφού η Σιμόν ντε Μποβουάρ ήταν παρούσα και όλοι στην αίθουσα καταλάβαιναν ότι ο θρύλος της σχέσης τους ήταν στην κατοχή της. Αλλά όλοι στην αίθουσα γνώριζαν επίσης ότι στον Σαρτρ άρεσε η συντροφιά των γυναικών, επειδή αφιέρωνε μεγάλο μέρος του χρόνου του στην τέχνη της σαγήνης.

Η φύση της σχέσης του Σαρτρ και της Μποβουάρ δεν ήταν ποτέ μυστικό για τους φίλους τους και δεν ήταν μυστικό ούτε για το κοινό, μετά την απότομη εκτόξευσή τους στη διασημότητα, το 1945.

Ήταν ξακουστοί ως ένα ζευγάρι με ανεξάρτητη ζωή, που συναντιόταν στα καφέ, όπου έγραφαν τα βιβλία τους, έβλεπαν τους φίλους τους σε ξεχωριστά δείπνα και ήταν ελεύθεροι να απολαμβάνουν άλλες σχέσεις, αλλά που διατηρούσαν ένα είδος γάμου ψυχής.

Ο δεσμός τους αποτέλεσε μέρος της μυσταγωγίας του υπαρξισμού, καταγράφηκε εκτενώς και υπερασπίστηκε με ψυχραιμία στους τέσσερις τόμους των απομνημονευμάτων της Μποβουάρ, που ήταν όλοι τους εξαιρετικά δημοφιλείς στη Γαλλία: «Οι αναμνήσεις μιας καθωσπρέπει κόρης» (1958), «Η ακμή της ζωής» (1960), «Η δύναμη των περιστάσεων» (1963) και «Όλα ειπώθηκαν και έγιναν» (1972).

Η Μποβουάρ και ο Σαρτρ δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον να βερνικώσουν τα γεγονότα με σεβασμό στις αστικές αντιλήψεις περί αξιοπρέπειας. Η έλλειψη εκτίμησης προς τις αστικές αντιλήψεις περί αξιοπρέπειας ήταν ακριβώς το ζητούμενο.

Ο Σαρτρ και η Μποβουάρ είχαν γνωριστεί στο Παρίσι το 1929, όταν εκείνος ήταν είκοσι τεσσάρων ετών και εκείνη είκοσι ενός, και οι δύο σπούδαζαν για την agrégation, τις διαγωνιστικές εξετάσεις για μια καριέρα στο γαλλικό σχολικό σύστημα.

Η Μποβουάρ ήταν μια όμορφη και κομψή γυναίκα και είχε έναν φίλο, τον René Maheu. (Ο Maheu ήταν εκείνος που της έδωσε το μόνιμο παρατσούκλι της, le Castor - ο Κάστορας.) Αλλά ερωτεύτηκε τον Σαρτρ, μόλις ξεπέρασε τη σωματική εντύπωση που της έκανε.

Ο Σαρτρ είχε ύψος περίπου ένα μέτρο και είχε χάσει σχεδόν όλη την όραση από το δεξί του μάτι όταν ήταν τριών ετών- ντυνόταν με υπερμεγέθη ρούχα, χωρίς καμία αίσθηση της μόδας- το δέρμα και τα δόντια του υποδήλωναν αδιαφορία για την υγιεινή. Είχε το είδος της επιθετικής ανδρικής ασχήμιας που μπορεί να γίνει χαρισματική, και σοφά απέφυγε να τη μεταμφιέσει. Απλώς αγνοούσε το σώμα του.

Ήταν επίσης έξυπνος, γενναιόδωρος, ευχάριστος, φιλόδοξος, φλογερός και πολύ αστείος. Του άρεσε να πίνει και να μιλάει όλη νύχτα, όπως και σ' εκείνη.

Ο Σαρτρ είχε αρραβωνιαστεί, αν και ο αρραβώνας διεκόπη αφού απέτυχε στην πρώτη του προσπάθεια για την agrégation- αλλά αυτός και η Μποβουάρ αποφάσισαν ότι η αγάπη τους δεν απαιτούσε γάμο για την ολοκλήρωσή της.

«Η συντροφικότητα που ένωσε τις ζωές μας έκανε περιττή την κοροϊδία οποιουδήποτε άλλου δεσμού που θα μπορούσαμε να είχαμε σφυρηλατήσει για τον εαυτό μας», εξήγησε η Μποβουάρ στην «Ακμή της ζωής»:

«Ένας και μοναδικός στόχος μας πυροδοτούσε, η παρόρμηση να αγκαλιάσουμε όλη την εμπειρία και να καταθέσουμε μαρτυρία γι' αυτήν. Κατά καιρούς αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να ακολουθήσουμε διαφορετικά μονοπάτια - χωρίς όμως να αποκρύπτουμε ο ένας από τον άλλον ούτε το ελάχιστο από τις ανακαλύψεις μας.

»Όταν ήμασταν μαζί, σκύβαμε τη θέλησή μας τόσο σταθερά στις απαιτήσεις αυτού του κοινού στόχου, ώστε ακόμη και τη στιγμή του χωρισμού εξακολουθούσαμε να σκεφτόμαστε ως ένα. Αυτό που μας έδενε μας απελευθέρωνε- και μέσα σε αυτή την ελευθερία βρεθήκαμε δεμένοι όσο το δυνατόν στενότερα».

Ο Σαρτρ πρότεινε ένα «σύμφωνο»: μπορούσαν να έχουν σχέσεις, αλλά ήταν υποχρεωμένοι να λένε ο ένας στον άλλον τα πάντα.

Όπως το έθεσε στην Μποβουάρ: «Αυτό που έχουμε είναι ένας ουσιαστικός έρωτας- αλλά είναι καλή ιδέα να βιώνουμε και ενδεχόμενες ερωτικές σχέσεις».

Όλη η ζωή της Μποβουάρ μέχρι τότε ήταν μια προσπάθεια να ξεφύγει από την κουλτούρα της οικογένειάς της. Η μητέρα της είχε σπουδάσει σε μοναστήρι- ο πατέρας της ήταν ένας συντηρητικός παρισινός δικηγόρος με μειωμένα οικονομικά μέσα, ο οποίος, αν και ήταν υπερήφανος για το μυαλό της κόρης του, αποθάρρυνε το ενδιαφέρον της για τη φιλοσοφία και πιθανώς θα την αποθάρρυνε από την επιδίωξη οποιασδήποτε καριέρας, αν μπορούσε να της προσφέρει προίκα. Έτσι, την ενθουσίασε η προσβολή των συμβατικών προτύπων νοικοκυροσύνης που αποτελούσε η ρύθμιση του Σαρτρ.

Είχε επίσης μεγάλη εκτίμηση για την ευφυΐα του Σαρτρ ως φιλοσόφου. Ένα επιχείρημα που βασιζόταν σε όρους όπως «ουσία» και «απρόβλεπτο» λειτουργούσε πάνω της τόσο καλά όσο και ένα διαμαντένιο δαχτυλίδι.

Όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, το σύμφωνο σήμαινε ότι η Μποβουάρ όχι μόνο συζητούσε με τον Σαρτρ το ενδιαφέρον του για άλλες γυναίκες, αλλά συχνά δημιουργούσε στενές φιλίες με τις ίδιες τις γυναίκες. Στην αρχή, στενοχωρήθηκε όταν ανακάλυψε ότι μερικές φορές ένιωθε ζήλια.

Παράδειγμα, τη 16χρονη Bianca Bienenfeld, μαθήτρια της Μποβουάρ, η οποία ήταν 14 χρόνια νεότερή της. Αμέσως μετά την έναρξη της σχέσης των δύο γυναικών, η Μποβουάρ σύστησε την ερωμένη της στον Σαρτρ. Εκείνος ανέλαβε αμέσως την αποστολή του να αποπλανήσει την Bienenfeld.

Μετά από ένα ρομαντικό μπλέξιμο μεταξύ των τριών τους, η Μποβουάρ είπε στον Σαρτρ να το τερματίσει, πράγμα που έκανε απότομα με μια επιστολή. Η Bienenfeld, η οποία ήταν Εβραία, διέφυγε αργότερα με δυσκολία από τη ναζιστική κατοχή της Γαλλίας. Ούτε η Μποβουάρ ούτε ο Σαρτρ προσπάθησαν να τη βρουν.

Ο Σαρτρ συμβούλεψε τη Μποβουάρ ότι η ζήλια, όπως όλα τα πάθη, είναι εχθρός της ελευθερίας: σας ελέγχει, και εσείς θα έπρεπε να την ελέγχετε. Σύντομα ο Σαρτρ σταμάτησε να κοιμάται μαζί της και εκείνη είχε τις δικές της σοβαρές σχέσεις, κυρίως με τον Νέλσον Άλγκρεν, μια υπερατλαντική σχέση που διήρκεσε από το 1947 έως το 1951, και τον Κλοντ Λάνζμαν, με τον οποίο έζησε από το 1952 έως το 1959- έγραψε ανοιχτά για τις σχέσεις της και με τους δύο άνδρες στη «Δύναμη των Περιστάσεων».

Όμως παρέμεινε προσηλωμένη στον Σαρτρ και στο σύμφωνο- και η σχέση, με το γαϊτανάκι των εναλλασσόμενων συντρόφων και των τραπεζιών των καφέ, διήρκεσε πενήντα ένα χρόνια.

Η Μποβουάρ δεν προσποιήθηκε ποτέ ότι τα απομνημονεύματά της έλεγαν όλη την αλήθεια. «Υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία σκοπεύω σταθερά να αφήσω στην αφάνεια», προειδοποίησε.

Ο Σαρτρ πέθανε, μετά από παρατεταμένη εξασθένιση, το 1980. Ένα χρόνο αργότερα, σε ένα βιβλίο με τίτλο «Η Τελετή του Αποχαιρετισμού», η Μποβουάρ δημοσίευσε μια σειρά από «συζητήσεις» με τον Σαρτρ που είχε πραγματοποιήσει το 1974, στις οποίες τον καθοδηγούσε μέσα από φιλοσοφικά χρωματισμένους στοχασμούς για τις υποθέσεις του. Ακόμα και για τους υπαρξιστές, ήταν μια οδυνηρή ανάγνωση:

Μποβουάρ: Σε τράβηξε ποτέ μια άσχημη γυναίκα;

Σαρτρ: Πραγματικά, εντελώς άσχημη, όχι, ποτέ.

Μποβουάρ: Θα μπορούσε μάλιστα να ειπωθεί ότι όλες οι γυναίκες που σου άρεσαν ήταν είτε ξεκάθαρα όμορφες είτε τουλάχιστον πολύ ελκυστικές και γεμάτες γοητεία.

Σαρτρ: Ναι, στις σχέσεις μας μου άρεσε μια γυναίκα να είναι όμορφη, γιατί ήταν ένας τρόπος να αναπτύξω την ευαισθησία μου. Αυτές ήταν παράλογες αξίες -η ομορφιά, η γοητεία και ούτω καθεξής. Ή ορθολογικές, αν θέλεις, αφού μπορείς να δώσετε μια ερμηνεία, μια ορθολογική εξήγηση. Αλλά όταν αγαπάς τη γοητεία ενός ατόμου αγαπάς κάτι που είναι ανορθολογικό, παρόλο που οι ιδέες και οι έννοιες εξηγούν τη γοητεία σε πιο έντονο βαθμό.

Μποβουάρ : Δεν υπήρχαν γυναίκες που τις έβρισκες ελκυστικές για λόγους άλλους από τα αυστηρά θηλυκά χαρακτηριστικά - δύναμη χαρακτήρα, κάτι διανοητικό και ψυχικό, αντί για κάτι που έχει να κάνει εξ ολοκλήρου με τη γοητεία και τη θηλυκότητα; Υπάρχουν δύο που σκέφτομαι.

Δύσκολο να πει κανείς αν η συζήτηση ήταν πιο ταπεινωτική για εκείνη ή για εκείνον, με την αγένειά του να είναι τόσο ξεκάθαρα εμφανής. Παρόλα αυτά, μπορούμε να επιμείνουμε στην άποψη του μηδενικού σφάλματος: επρόκειτο για ενήλικες που συναινούσαν. Οι ερωτικές τους ζωές δεν αφορούσαν κανέναν άλλον παρά μόνο τους ίδιους.

Τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Σαρτρ, η Μποβουάρ δημοσίευσε μια συλλογή από τις επιστολές του προς εκείνη, στις οποίες περιέγραφε λεπτομερώς τις δραστηριότητές του στο κρεβάτι, αλλά εκείνη τις επεξεργάστηκε για να αποκρύψει τις ταυτότητες. Η Μποβουάρ πέθανε το 1986, ενώ το 1990, η διαχειρίστρια της κληρονομιάς της, η Sylvie Le Bon de Beauvoir, δημοσίευσε τα «Γράμματα στον Κάστορα».

Ένα απόσπασμα από μια επιστολή του Σαρτ προς την Μποβουάρ:

«Προσπάθησε να με καταλάβεις: Σε αγαπώ ενώ δίνω προσοχή στα εξωτερικά πράγματα. Στην Τουλούζη απλώς σε αγάπησα. Απόψε σ' αγαπώ ένα ανοιξιάτικο βράδυ. Σε αγαπώ με το παράθυρο ανοιχτό. Είσαι δικιά μου, και τα πράγματα είναι δικά μου, και η αγάπη μου αλλάζει τα πράγματα γύρω μου και τα πράγματα γύρω μου αλλάζουν την αγάπη μου».