«Plata o plomo»: Η ζωή του Pablo Escobar, του βασιλιά της κοκαΐνης

Ο Pablo Escobar, γεννημένος την 1η Δεκεμβρίου 1949 στο Ριονέγκρο της Κολομβίας, αποτελεί έναν από τους πιο διαβόητους εγκληματίες στην ιστορία. Η κληρονομιά του είναι ένα αμφιλεγόμενο μωσαϊκό επιρροής και φρίκης, καθώς ήταν ταυτόχρονα ένας βίαιος εγκληματίας και ένας λαϊκός ήρωας για πολλούς στην Κολομβία.

Ένας άνθρωπος που ξεκίνησε από τη φτώχεια και κατέληξε να γίνει ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς του παγκόσμιου ναρκεμπορίου. Με μια αδίστακτη φιλοδοξία που έμοιαζε αχόρταγη, ανέβηκε στην κορυφή μιας αυτοκρατορίας χτισμένης από κοκαΐνη, αίμα και χρήμα. Η δική του ζωή δεν ήταν απλώς μια αφήγηση δύναμης και πλούτου—ήταν ένας χείμαρρος βίας, φόβου και εξουσίας που παρέσυρε τα πάντα στο πέρασμά του.

Η σκιά του κάλυψε ολόκληρη την Κολομβία, μετατρέποντάς την σε ένα πεδίο μάχης όπου ο ίδιος καθόριζε ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Ο Escobar δεν ήταν απλώς εγκληματίας· ήταν η ενσάρκωση μιας σκοτεινής μυθολογίας, ενός ανθρώπου που έζησε σαν ένας σύγχρονος αυτοκράτορας, επιβάλλοντας τη θέλησή του με ασήμι ή σφαίρες.

Η αρχή μιας καριέρας στην παρανομία

Ο Pablo Emilio Escobar Gaviria γεννήθηκε σε μια φτωχή οικογένεια. Ο πατέρας του, αγρότης, και η μητέρα του, δασκάλα, μεγάλωσαν τον Pablo και τα έξι του αδέλφια σε δύσκολες συνθήκες. Από μικρή ηλικία, ο Escobar έδειξε μια αδίστακτη αποφασιστικότητα να ξεφύγει από τη φτώχεια. Κατά τα εφηβικά του χρόνια, εμπλέκεται σε μικροεγκλήματα, όπως η παραχάραξη εγγράφων, η πώληση κλεμμένων αγαθών και το λαθρεμπόριο τσιγάρων. Ένα όχι και τόσο γνωστό fact για τη ζωή του είναι πως ο Pablo Escobar έπασχε από το «σύνδρομο του Ναπολέοντα»: με ύψος μόλις 1.65, φορούσε πάντα παπούτσια με χοντρούς πάτους και τακούνι καθώς ένιωθε μειονεκτικά για το ανάστημά του.

Λίγο πριν κλείσει τα 17, άφησε το σχολείο, όμως επέστρεψε λίγο καιρό αργότερα. Μη μπορώντας να τελειώσει το σχολείο, με την εγκληματική δραστηριότητά του σε συμμορίες να αυξάνεται, το παράτησε για δεύτερη φορά. Αυτό δεν έβαλε τέλος, όμως, στο όνειρό του να σπουδάσει. Πλαστογράφησε το απολυτήριο λυκείου και κατάφερε να μπει στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει Οικονομικά. Στόχος του; Να γίνει πρώτα δικηγόρος και στο μέλλον...πρόεδρος της Κολομβίας.

Η δεκαετία του 1970 αποτέλεσε καθοριστική περίοδο στη ζωή του. Η άνοδος της ζήτησης κοκαΐνης στις Ηνωμένες Πολιτείες προσέφερε στον Escobar την ευκαιρία να επεκταθεί σε έναν εξαιρετικά κερδοφόρο τομέα. Μαζί με συνεργάτες του, έστησε ένα δίκτυο παραγωγής και μεταφοράς που σύντομα θα μετατρεπόταν σε παγκόσμια αυτοκρατορία ναρκωτικών.

Τον Μάρτιο του 1976, ο 26χρονος Pablo παντρεύτηκε τηn Maria Victoria Henao, η οποία ήταν 15 ετών. Η σχέση αποθαρρύνθηκε από την οικογένεια του ανήλικου κοριτσιού, η οποία θεωρούσε τον Escobar κοινωνικά κατώτερο, με το ζευγάρι να αποφασίσει να κλεφτεί. Απέκτησαν μαζί δύο παιδιά.

Το καρτέλ του Μεντεγίν

Το καρτέλ που ίδρυσε ο Escobar στο Μεντεγίν, γρήγορα κατέστη το πιο ισχυρό καρτέλ στον κόσμο. Στο απόγειό του, το καρτέλ ήταν υπεύθυνο για το 80% της παγκόσμιας διακίνησης κοκαΐνης, με τον ίδιο τον Escobar να συγκεντρώνει πλούτο που ξεπερνούσε τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια. Η επιρροή του επεκτεινόταν πέρα από το εμπόριο ναρκωτικών, καθώς είχε τη δυνατότητα να διαφθείρει κυβερνητικούς αξιωματούχους, να δωροδοκεί αστυνομικούς και να διατηρεί μια ολόκληρη ιδιωτική στρατιά από ένοπλους άντρες.

Το δίκτυο μεταφοράς του Escobar ήταν εντυπωσιακό. Με τη χρήση ιδιωτικών αεροπλάνων, σκαφών και υποβρυχίων, κατάφερνε να μεταφέρει τόνους κοκαΐνης από την Κολομβία στις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες. Ο πλούτος του ήταν τόσο μεγάλος που δεν μπορούσε να αποθηκευτεί σε τράπεζες· μεγάλο μέρος του φυλασσόταν σε κρυψώνες, ενώ ένα ποσοστό καταστρεφόταν από υγρασία ή τρωκτικά.

«Ασήμι ή μολύβι»

«Όλοι έχουν τιμή. Το θέμα είναι να τη βρεις», είχε πει ο βαρόνος της κοκαϊνης. Η δύναμη του Escobar βασιζόταν εξίσου στη βία όσο και στον πλούτο. Υπολογίζεται ότι ήταν υπεύθυνος για χιλιάδες θανάτους, μεταξύ αυτών αστυνομικών, δημοσιογράφων, πολιτικών και πολιτών. Η στρατηγική του «plata o plomo» – δηλαδή «ασήμι ή μολύβι» (δωροδοκία ή θάνατος) – του επέτρεψε να εξουδετερώσει σχεδόν κάθε αντίπαλο και να διασφαλίσει την υποταγή πολλών αρχών. Όσοι αρνούνταν τη συνεργασία κατέληγαν νεκροί, ενώ οι συμμορίες του εξαπέλυαν επιθέσεις χωρίς δισταγμό.

Η κορύφωση της βίας σημειώθηκε τη δεκαετία του 1980, όταν ο Escobar εξαπέλυσε έναν αιματηρό πόλεμο ενάντια στην κολομβιανή κυβέρνηση. Οι βομβιστικές επιθέσεις και οι δολοφονίες πολιτικών ήταν συχνές, ενώ κορυφαίο παράδειγμα αποτελεί η ανατίναξη μιας πτήσης της Avianca το 1989, που προκάλεσε τον θάνατο 110 ανθρώπων. Ο στόχος της επίθεσης ήταν η εξόντωση ενός πολιτικού αντιπάλου, αλλά ο Escobar δεν δίστασε να θυσιάσει αθώες ζωές.

Ένας λαϊκός ήρωας

Παρά την τρομοκρατία που επέβαλε, ο Escobar παρέμενε λαϊκός ήρωας για πολλούς φτωχούς Κολομβιανούς. Χρησιμοποίησε τον πλούτο του για να χρηματοδοτήσει κοινωνικά έργα, όπως σχολεία, γήπεδα ποδοσφαίρου και νοσοκομεία. Επιπλέον, παρείχε στέγη σε φτωχούς μέσω του προγράμματος «Barrio Escobar» (Γειτονιά Escobar). Αυτή η φιλανθρωπική πλευρά του κέρδισε την υποστήριξη πολλών, που τον έβλεπαν ως προστάτη των φτωχών, παρά τις βίαιες πρακτικές του. «Εγώ έκανα αυτό που κανείς δεν μπορούσε να κάνει: να γεμίσω τα χέρια των φτωχών με χρυσάφι. Κι αυτός είναι ο λόγος που ο λαός δεν θα με ξεχάσει ποτέ», είχε πει ο ίδιος. 

Η διττή φύση της φήμης του αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι το όνομά του παραμένει δημοφιλές σε ταινίες, σειρές και τραγούδια, παρά τη διαφθορά και την καταστροφή που άφησε πίσω του. «Χωρίς τα ναρκωτικά, η Κολομβία θα ήταν μια χώρα γεμάτη φτωχούς αγρότες», υποστήριζε ο Escobar. 

Η πολιτική φιλοδοξία και η αποτυχία

Η φιλοδοξία του Escobar δεν περιορίστηκε στον κόσμο των ναρκωτικών. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, προσπάθησε να εισέλθει στην πολιτική σκηνή της Κολομβίας. Το 1982 εξελέγη αναπληρωτής αντιπρόσωπος στο Κογκρέσο, χρησιμοποιώντας την πολιτική του θέση για να προστατεύσει την αυτοκρατορία του. Ωστόσο, η πολιτική του καριέρα κατέρρευσε όταν αποκαλύφθηκε δημόσια η σύνδεσή του με το εμπόριο ναρκωτικών.

Αυτή η αποτυχία προκάλεσε την οργή του Escobar και τον οδήγησε σε έναν πόλεμο με την κυβέρνηση, που σημάδεψε μια από τις πιο αιματηρές περιόδους στην ιστορία της Κολομβίας.

Το ζωολογικό πάρκο και οι ιπποπόταμοι της κοκαΐνης

Ένα ελάχιστο γεγονός αφορά τον ιδιωτικό ζωολογικό κήπο που είχε δημιουργήσει στο κτήμα του, τη διάσημη Ασιέντα Νάπολες. Ο Escobar εισήγαγε παράνομα εξωτικά ζώα από την Αφρική, όπως ελέφαντες, καμηλοπαρδάλεις, και τέσσερις ιπποπόταμους. Μετά τον θάνατό του, οι ιπποπόταμοι αφέθηκαν ελεύθεροι και αναπαράχθηκαν ανεξέλεγκτα, δημιουργώντας ένα οικολογικό πρόβλημα στην Κολομβία. Το 2014 υπολογίζονταν πως στη χώρα ζούσαν 40 ιπποπόταμοι. Σήμερα, ο αριθμός αυτός έχει εκτοξευτεί: περίπου 181 με 215 ιπποπόταμοι ζουν ελεύθεροι κοντά στον ποταμό Μαγδαλένα, αποτελώντας τη μεγαλύτερη κοινότητα ιπποπόταμων εκτός Αφρικής. Το 2050, οι ειδικοί περιμένουν ο πληθυσμός να αγγίζει τετραψήφιο αριθμό.

Το National Geographic δημιούργησε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Cocaine Hippos» ενώ το 2021 το κράτος της Κολομβίας άρχισε να επιβάλλει χημικό ευνουχισμό για να περιορίσει τους ραγδαίους αναπαραγωγικούς ρυθμούς τους.

«La Catedral»

Το 1991, ο Escobar παρέδωσε τον εαυτό του στις αρχές, με την προϋπόθεση ότι θα φυλακιζόταν σε μια φυλακή της επιλογής του. Η «La Catedral», όπως ονομαζόταν η φυλακή, ήταν περισσότερο πολυτελές καταφύγιο παρά σωφρονιστικό ίδρυμα. Είχε γήπεδο ποδοσφαίρου, τζακούζι, ακόμα και μπαρ. Παρά την «κράτησή» του, ο Escobar συνέχισε να διοικεί το καρτέλ από τη φυλακή, προκαλώντας τη δυσαρέσκεια της κυβέρνησης.

Όταν οι αρχές προσπάθησαν να τον μεταφέρουν σε κανονική φυλακή, ο Pablo Escobar απέδρασε, πυροδοτώντας μια από τις μεγαλύτερες καταδιώξεις στην ιστορία της Κολομβίας.

Όταν έκαψε λεφτά για να ζεσταθεί

Το 1992, όταν ο Εσκομπάρ κρυβόταν από τις αρχές μαζί με την οικογένειά του, οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά δύσκολες. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, κρύφτηκαν σε ένα απομακρυσμένο καταφύγιο στις Άνδεις, όπου η θερμοκρασία ήταν πολύ χαμηλή. Σε μια προσπάθεια να κρατήσει τη μικρή του κόρη, Manuela, ζεστή, ο Pablo Escobar έκαψε μεγάλα ποσά σε μετρητά. Σύμφωνα με μαρτυρίες του γιου του, Sebastián Marroquín, ο Escobar έκαψε περίπου 2 εκατομμύρια δολάρια σε χαρτονομίσματα μόνο για να φτιάξει φωτιά!

Το τέλος μιας αυτοκρατορίας

Η καταδίωξη του Escobar κράτησε πάνω από ένα χρόνο. Στις 2 Δεκεμβρίου 1993, την επομένη των 44ων γενεθλίων του, οι κολομβιανές αρχές, με τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών, εντόπισαν τον Escobar σε μια κατοικία στο Μεντεγίν. Στην προσπάθειά του να διαφύγει, έπεσε νεκρός σε ανταλλαγή πυροβολισμών. Χτυπήθηκε από σφαίρες στο σώμα και τα πόδια και μια σφαίρα που τον χτύπησε στο κεφάλι, είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο του. Αυτό πυροδότησε μία συζήτηση για το αν αυτοκτόνησε ή αν τον πυροβόλησαν. Ο θάνατός του σηματοδότησε το τέλος του καρτέλ του Μεντεγίν, αλλά όχι το τέλος του εμπορίου ναρκωτικών στην Κολομβία.

Πολλοί Κολομβιανοί, ειδικά από τα εργατικά στρώματα τους οποίους είχε βοηθήσει ο Pablo Escobar όσο ζούσε, θρήνησαν τον θάνατό του και πάνω από 25.000 άνθρωποι παρευρέθηκαν στην κηδεία του. Μερικοί από αυτούς τον θεωρούν άγιο και προσεύχονται σε αυτόν μέχρι και σήμερα για να λάβουν θεία βοήθεια.

Η κληρονομιά του Escobar

Ο Pablo Escobar παραμένει μια από τις πιο αμφιλεγόμενες φιγούρες της ιστορίας. Για πολλούς, είναι ένας αδίστακτος εγκληματίας που προκάλεσε αμέτρητο πόνο. Για άλλους, ένας «Ρομπέν των Δασών» που βοήθησε τους φτωχούς. Το όνομά του συνδέεται με την παρακμή της Κολομβίας τη δεκαετία του 1980 και την εξάρτηση της χώρας από το εμπόριο ναρκωτικών.

Η ιστορία του είναι μια υπενθύμιση της καταστροφικής δύναμης του εγκλήματος, αλλά και της πολυπλοκότητας του ανθρώπινου χαρακτήρα. Ο Escobar δεν ήταν μόνο ένας εγκληματίας· ήταν προϊόν της ανισότητας, της φτώχειας και της απελπισίας που χαρακτηρίζουν πολλές κοινωνίες.