Όταν ο Martin Scorsese παραλίγο να τα χάσει όλα – «Βουτιά» στη σκοτεινότερη περίοδο της ζωής του

Ο Martin Scorsese, γεννημένος στις 17 Νοεμβρίου 1942 στο Queens της Νέας Υόρκης, είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους πυλώνες του αμερικανικού κινηματογράφου. Με καταγωγή από ιταλική οικογένεια, μεγάλωσε με αγάπη για την τέχνη αλλά και βαθιά επιρροή από την πόλη του, που αποτέλεσε μεγάλη Μούσα για τόσες ταινίες του.

Οι πρώτες του ταινίες, όπως το Mean Streets (1973) και το εμβληματικό Taxi Driver (1976), τον καθιέρωσαν ως έναν πρωτοποριακό σκηνοθέτη με έντονο προσωπικό στίγμα. Στη διάρκεια της καριέρας του, δημιούργησε αριστουργήματα όπως το Raging Bull (1980), το Goodfellas (1990), το The Departed (2006), καθώς και τα πιο πρόσφατα The Irishman (2019) και Killers of the Flower Moon (2023). Ο Scorsese έχει κερδίσει αμέτρητα βραβεία κατά τη διάρκεια της μακράς καριέρας του, μεταξύ των οποίων και το Όσκαρ Σκηνοθεσίας, ενώ είναι γνωστός για τη σταθερή συνεργασία του με ηθοποιούς όπως ο Robert De Niro και ο Leonardo DiCaprio. Μέσα από τη σκηνοθετική του ματιά διερευνά την ανθρώπινη φύση, τα διαφορετικά πρόσωπα της βίας, της πίστης και της ηθικής.

Παράλληλα με την καλλιτεχνική του πορεία, η προσωπική του ζωή υπήρξε επίσης πλούσια και συχνά δραματική. Ανάμεσα στις πιο ενδιαφέρουσες -αν και ξεχασμένες- πτυχές της ήταν η σύντομη, αλλά έντονη σχέση του με τη Liza Minnelli.

Η σχέση του Martin Scorsese με τη Liza Minnelli ήταν μια από τις πιο ιδιαίτερες και παθιασμένες της δεκαετίας του 1970, αν και έμεινε περισσότερο ως μία καλλιτεχνική και προσωπική «έκρηξη» παρά ως κάτι μακροχρόνιο. Οι δύο θρύλοι της αμερικανικής καλλιτεχνικής σκηνής συναντήθηκαν σε μια περίοδο που ήταν και οι δύο σε έντονα μεταβατικές φάσεις, και η γνωριμία τους εξελίχθηκε σε μια σχέση γεμάτη δημιουργική ένταση, αμφιθυμία και πάθος, αλλά και αμοιβαία εκτίμηση και κατανόηση.

Η πρώτη τους συνάντηση

Το 1976, ο Scorsese, ο οποίος τότε είχε ήδη κερδίσει κριτικούς και κοινό με το Taxi Driver (1976), βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του. Ως σκηνοθέτης ήταν πλέον γνωστός για τις τολμηρές κινηματογραφικές επιλογές του και την ανατρεπτική του ματιά στη ζωή της Νέας Υόρκης. Την ίδια στιγμή, η Liza Minnelli είχε καθιερωθεί ως ένα λαμπρό αστέρι με τεράστιο ταλέντο και ισχυρή καλλιτεχνική κληρονομιά. Κόρη της θρυλικής ηθοποιού Judy Garland και του διάσημου σκηνοθέτη Vincente Minnelli, η Liza κουβαλούσε όλη τη μαγεία και τη μελαγχολία της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ.

Οι δυο τους γνωρίστηκαν στα γυρίσματα του New York, New York (1977), ενός φιλόδοξου μιούζικαλ που σκηνοθετούσε ο Scorsese με πρωταγωνίστρια τη Minnelli. Η ταινία αυτή επρόκειτο να είναι ένας φόρος τιμής στον κλασικό αμερικανικό κινηματογράφο και στα μεγάλα μιούζικαλ της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ. Η χημεία τους φάνηκε από την αρχή, και ο τρόπος που οι δυο τους συνεργάζονταν, αποκάλυπτε μια βαθύτερη αλληλοσυμπλήρωση.

Μια ταραγμένη σχέση γεμάτη πάθος

Η χημεία που ανέπτυξαν στα γυρίσματα του New York, New York δεν περιορίστηκε μόνο σε επαγγελματικό επίπεδο. Η σχέση τους έγινε σύντομα ερωτική και εξελίχθηκε με ένταση και πάθος. Ωστόσο, ο Scorsese περνούσε μία από τις σκοτεινότερες περιόδους της ζωής του, γεμάτη έντονα ψυχολογικά σκαμπανευάσματα και εξαρτήσεις. Η κοκαϊνη στάθηκε πιστός του «σύμμαχος» για όλες τις φορές που χρειάστηκε να δουλεύει ακατάπαυστα, ενώ πλέον κοιμόταν ελάχιστα. Είχε καταναλωθεί από την πίεση της βιομηχανίας και από τις υπερβολές της νυχτερινής ζωής στη Νέα Υόρκη των 70s. Επιπλέον, ο γάμος του με τη συγγραφέα Julia Cameron βρισκόταν σε κρίση και τελικά κατέληξε σε χωρισμό λίγο μετά ή κατά τη διάρκεια της σχέσης του με τη Liza Minnelli. Η ερωτική και καλλιτεχνική συνεργία με τη Minnelli δεν ήταν απλή, καθώς και οι δύο ήταν ήδη επιτυχημένοι και ισχυροί καλλιτέχνες με τα δικά τους ξεχωριστά πάθη και επιθυμίες.

Η Minnelli ήταν επίσης ευάλωτη εκείνη την περίοδο και κουβαλούσε το βάρος της οικογενειακής της κληρονομιάς, αλλά και της διαρκούς σύγκρισης με τη μητέρα της, Judy Garland. Ήταν κι εκείνη παντρεμένη κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, με τον σκηνοθέτη Jack Haley Jr. Όπως η μητέρα της αλλά και ο Scorsese, η Minnelli αντιμετώπιζε τις δικές της εξαρτήσεις. Η σχέση της με τον σκηνοθέτη φάνηκε να είναι και για τους δύο μια μορφή φυγής και ανακούφισης από τις προσδοκίες που τους περιέβαλλαν. Παρά τις προσωπικές δεσμεύσεις, οι δυο τους έκαναν ελάχιστα για να κρύψουν τη σχέση τους στα γυρίσματα. Η κατάσταση έγινε ακόμα πιο περίπλοκη όταν αποκαλύφθηκε πως η Liza Minnelli διατηρούσε ταυτόχρονα σχέση με τον διάσημο χορευτή Mikhail Baryshnikov (aka τον Ρώσο στο Sex and the City).

Σύμφωνα με τη βιογραφία του, Martin Scorsese: A Biography του Vincent LoBrutto, ο σκηνοθέτης χρόνια αργότερα ζήτησε να μη συμπεριληφθεί η Liza Minnelli σε ένα αφιέρωμα για την καριέρα του, δείχνοντας την ανάγκη του να αποστασιοποιηθεί από αυτή τη φάση της ζωής του.

New York, New York: Από καλλιτεχνική προσδοκία σε εμπορική αποτυχία

Ο Scorsese, όπως ανέφερε αργότερα στη βιογραφία του, ενσωμάτωσε στη δημιουργία της ταινίας προσωπικές του εμπειρίες και συναισθήματα, κάτι που αντανακλάται στον χαρακτήρα του Jimmy Doyle. Ο Doyle είναι μια φιγούρα που προσπαθεί να ισορροπήσει την καλλιτεχνική φιλοδοξία με τις προσωπικές του σχέσεις, ενώ το πορτρέτο της Minnelli στον ρόλο της Francine είναι ένα κράμα των γυναικών που είχαν σημαδέψει τη ζωή του σκηνοθέτη μέχρι εκείνο το σημείο.

Το New York, New York κυκλοφόρησε τελικά το 1977 και δεν σημείωσε την αναμενόμενη επιτυχία. Ενώ ο Scorsese είχε επενδύσει συναισθηματικά και καλλιτεχνικά σε αυτό το πρότζεκτ, η ταινία αποδείχθηκε εμπορική αποτυχία, καθώς απέτυχε να κερδίσει την αγάπη του κοινού και των κριτικών.

Αν και η Minnelli είχε αποδώσει εκπληκτικά στην ταινία (η φωνή και η σκηνική της παρουσία εδώ είναι από τις καλύτερες στιγμές της καριέρας της), οι κριτικοί δε συγκινήθηκαν. Minnelli και Scorsese ένιωσαν την πίεση της αποτυχίας. Οι έντονες, δραματικές σκηνές της ταινίας αντανακλούσαν τη δυναμική της σχέσης τους, αποκαλύπτοντας το συναισθηματικό χάος και την αστάθεια που ζούσαν καθημερινά. Αυτή η περίοδος επηρέασε βαθιά και την καλλιτεχνική δημιουργικότητα του Scorsese, αλλά και την ψυχολογία του.

Η σχέση τους οδηγείται στο τέλος

Η συναισθηματική ένταση και η εσωτερική πάλη των δύο καλλιτεχνών τελικά άρχισαν να καταρρέουν υπό το βάρος των καταχρήσεων και των αποτυχιών. Η σχέση τους έφτασε σε αδιέξοδο, καθώς τα προσωπικά τους προβλήματα γίνονταν ολοένα και πιο έντονα. Παρά την αγάπη που έτρεφε για τη Minnelli, ο Scorsese δεν ήταν σε θέση να στηρίξει τη σχέση. Το 1978, χώρισαν επίσημα, και οι δυο τους τράβηξαν χωριστούς δρόμους. Μετά την αποτυχία του New York, New York, ο Scorsese βυθίστηκε σε μία ακόμη μεγαλύτερη κατάθλιψη, αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγείας που παραλίγο να του κοστίσουν τη ζωή του σε ηλικία μόλις 35 ετών.

Στο Φεστιβάλ Καννών του 1978, κατά τη διάρκεια συνεχόμενων συνεντεύξεων, ο Martin Scorsese ξέμεινε από κοκαΐνη, γεγονός που έκανε αδύνατη τη συνέχιση των επαγγελματικών του υποχρεώσεων. «Αν δεν έχει κόκα, δεν έχει και συνεντεύξεις», δήλωσε. Ανήμπορος να προμηθευτεί κοκαΐνη στις Κάννες, έστειλε ένα ιδιωτικό αεροπλάνο στο Παρίσι για να του φέρει προμήθειες.

Την ίδια περίοδο, η προσωπικότητά του άλλαζε δραματικά προς το χειρότερο. «Ήμουν συνεχώς θυμωμένος, έσπαγα ποτήρια, προκαλούσα τους άλλους, ήμουν πραγματικά μια δυσάρεστη παρουσία», θυμάται ο ίδιος. «Έβρισκα πάντα κάτι που με ενοχλούσε, ό,τι κι αν έλεγαν οι άλλοι. Ήμουν ο οικοδεσπότης, αλλά σε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της βραδιάς, θα έχανα τον έλεγχο, ακριβώς όπως όταν γύριζα ταινίες». Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτή η συμπεριφορά απομάκρυνε πολλούς από τους κοντινούς του ανθρώπους.

Ο Scorsese περιγράφει εκείνη την περίοδο ως μια «διετή άβυσσο» από την οποία μετά βίας κατάφερε να βγει ζωντανός. Εξηγεί ότι αυτή η φάση ήταν καθαρά ζήτημα αυτοκαταστροφής: «Ήθελα να δοκιμάσω τα όριά μου, να δω πόσο μακριά μπορώ να φτάσω. Ήθελα να ζήσω μια ζωή στα άκρα, να τα κάνω όλα, να φτάσω μέχρι το τέλος και να δω αν μπορώ να πεθάνω».

Το καλοκαίρι του 1978, λίγο έλειψε να πετύχει αυτή την αυτοκαταστροφική επιθυμία. Ο Scorsese ζύγιζε τότε μόλις 49 κιλά. Ήταν στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Telluride στο Κολοράντο, όταν προμηθεύτηκε κοκαΐνη χαμηλής ποιότητας. Σαν να μην έφτανε αυτό, η ουσία αντέδρασε άσχημα με το φάρμακο που έπαιρνε για το άσθμα, καθώς και με μια σειρά χαπιών που έπαιρνε σε καθημερινή βάση, προκαλώντας του σοβαρή εσωτερική αιμορραγία. Ο σκηνοθέτης μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο νοσοκομείο έχοντας χάσει τις αισθήσεις του. Αυτό ήταν το «καμπανάκι» που ευτυχώς άκουσε και αποφάσισε να βάλει τέλος στις καταχρήσεις και να αλλάξει τη ζωή του.

Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον ίδιο, αυτή η αυτοκαταστροφική εμπειρία τον βοήθησε να αποκτήσει βαθύτερη κατανόηση του εαυτού του. Αυτή η κατανόηση αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το επόμενο αριστούργημά του, το Raging Bull (1980), μια ταινία που εξετάζει τη βία, την αυτοκαταστροφή και τη λύτρωση, θεματικές που αντλήθηκαν από τη δική του ζωή.

Μάλιστα, παραδέχεται ότι ήταν ο Robert De Niro εκείνος που τον έπεισε, μετά την αποτυχία του New York, New York, να ξανακάτσει στην καρέκλα του σκηνοθέτη και να μην αφήσει την κατάθλιψη να πάρει τα ηνία της ζωής του.