Όταν η ατίθαση Kiki de Montparnasse κατέκτησε το μποέμ Παρίσι

Τη δεκαετία του 1920, η περιοχή μέσα και γύρω από το Μονπαρνάς, στην αριστερή όχθη του Παρισιού, ήταν μια κυψέλη καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Στο σπίτι της στη Rue de Fleurus, η συγγραφέας Gertrude Stein διατηρούσε ένα καλλιτεχνικό σαλόνι, στο οποίο συμμετείχαν ο Henri Matisse και ο Guillaume Apollinaire, το οποίο αργότερα θα «απαθανατίσει» με λεπτομέρειες στην αυτοβιογραφία της ερωμένης της Stein, η Alice B Toklas.

Ο νεαρός Ernest Hemingway ήταν άλλος ένας από τους καλεσμένους της, και, όταν δεν λάτρευε τη Stein, δε διαφωνούσε μαζί της ή δεν είχε εμμονή με το εκκολαπτόμενο πεζογραφικό του στυλ, συναναστρεφόταν με την «αιμομικτική ομάδα φίλων», (όπως έχει περιγραφεί από πολλούς), που θα ενέπνεε το δικό του πρώιμο αριστούργημα, Κι ο Ήλιος Ανατέλλει.

Άπαντες συνέρρεαν στο Le Jockey Bar

Ο ντανταϊσμός διολισθαίνει στον υπερρεαλισμό, ο Man Ray ακονίζει τη φωτογραφική του ματιά και η Sylvia Beach, ιδιοκτήτρια του ανεξάρτητου βιβλιοπωλείου Shakespeare and Company, ρισκάρει τις οικονομίες της για να εκδώσει το τελευταίο έργο ενός λιγνού, με γυαλιστερό μάτι Ιρλανδού.

Η κίνηση αυτή σχεδόν θα τη χρεοκοπούσε, αλλά μάλλον άξιζε τον κόπο. Ο «Οδυσσέας» του James Joyce είχε, άλλωστε, σημειώσει κάποια επιτυχία στην κριτική.

Ήταν η εποχή της ρηξικέλευθης τέχνης και των εκκωφαντικών χαρακτήρων, και, το βράδυ, άπαντες συνέρρεαν στο Le Jockey Bar, όπου μια γυναίκα με τέλεια ομορφιά και απόλυτη συμμετρία στα χαρακτηριστικά της τραγουδούσε αθυρόστομα, κωμικά τραγούδια.

Δεν ασχολήθηκε ποτέ με κάτι τόσο αστικό όσο τα εσώρουχα

Αυτή η γυναίκα, μοντέλο για καλλιτέχνες και τραγουδίστρια καμπαρέ, συνήθιζε να ανεβαίνει στα τραπέζια, να σηκώνει τις φούστες της για να δείχνει τις καλτσοδέτες της και, συχνά, πολλά άλλα. Η Kiki, άλλωστε, δεν ασχολήθηκε ποτέ με κάτι τόσο αστικό όσο τα εσώρουχα.

Για το κοινό της, ήταν κάτι πολύ περισσότερο από μια ακόμη διασκεδάστρια. Με την πάροδο του χρόνου, η Kiki de Montparnasse έγινε φίλη για πολλούς, έμπνευση για κάποιους, και - κατά το μεγαλύτερο μέρος της εποχής - ερωμένη και μούσα του Man Ray.

«Διαβάζοντας απομνημονεύματα της “συνοικίας”, έκανα έρευνα για ένα μυθιστόρημα και συναντούσα συνεχώς τους ίδιους πολύχρωμους χαρακτήρες» λέει η Anna Davis στην Guardian, το 2007, μιλώντας για το βιβλίο της The Shoe Queen, που έχει ως επίκεντρο τη σεισμική δόνηση που ακούει στο όνομα  Kiki de Montparnasse.

«Στο επίκεντρο όλων αυτών ήταν η Kiki - μια άγρια, ορμητική, ανήθικη γυναίκα σε μια εποχή που, πέρα από τους μποέμικους κύκλους, οι γυναίκες αναμενόταν συχνά να φαίνονται και όχι να ακούγονται» εξηγεί η Davis.

Η μικρή Alice γεννήθηκε κυριολεκτικά στον δρόμο

«Το μόνο που χρειάζομαι είναι ένα κρεμμύδι, λίγο ψωμί και ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί. Και πάντα θα βρίσκω κάποιον να μου τα προσφέρει αυτά» είπε κάποτε η Kiki.

«Όσο περισσότερο διάβαζα γι' αυτήν, τόσο περισσότερο την ερωτευόμουν και απλά έπρεπε να τη μετατρέψω σε χαρακτήρα στο μυθιστόρημά μου» παραδέχεται η Davis.

Γεννημένη στη Βουργουνδία, η Kiki έκανε μια χαρακτηριστικά δραματική είσοδο στον κόσμο – η ανύπαντρη μητέρα της γέννησε τόσο ξαφνικά που η Kiki γεννήθηκε κυριολεκτικά στον δρόμο. Αμέσως μετά, η μητέρα της πήγε στο Παρίσι και η μικρή Alice Prin -όπως ήταν τότε το όνομά της- έμεινε στη φροντίδα της γιαγιάς της.

Κατά καιρούς, έφταναν χρήματα από το Παρίσι, αλλά η Alice συχνά έπρεπε να κάνει δουλειές για τους γείτονες με αντάλλαγμα το φαγητό, ή ακόμη και να κλέβει λαχανικά από τους γειτονικούς κήπους.

Βοηθός φούρναρη και γυμνό μοντέλο

Σε ηλικία 12 ετών, η Alice πήγε να ζήσει με τη μητέρα της στο Παρίσι. Σύντομα αποφάσισε ότι είχε βαρεθεί το σχολείο και βρήκε την πρώτη της δουλειά σε ένα τυπογραφείο. Αυτό ακούγεται αρκετά αθώο, εκτός από το γεγονός ότι η νεαρή έφηβη βιβλιοδετούσε αντίγραφα του Κάμα Σούτρα.

Λίγο αργότερα, έγινε βοηθός σε έναν φούρνο, όπου, σύμφωνα με τα απομνημονεύματά της, ο φούρναρης «συνήθιζε να γδύνεται και να κάνει βρώμικα αστεία προς όφελός μου».

Σε ηλικία 14 ετών, καυγάδισε με τη γυναίκα του φούρναρη - «πήδηξα πάνω της και της έδωσα γερό ξύλο»- και άρχισε να κάνει το γυμνό μοντέλο για έναν ηλικιωμένο γλύπτη. Αυτό οδήγησε σε οριστική ρήξη με τη μητέρα της, η οποία εμφανίστηκε στο στούντιο και την αποκάλεσε πόρνη.

Απολάμβανε τον στιβαρό, μεγαλόσωμο αισθησιασμό της

Η Alice βγήκε, πλέον, στους δρόμους ως άστεγη, συχνά κοιμόταν σε αχυρώνες πίσω από τον σταθμό Gare Montparnasse. Αναγκάστηκε να πλένεται στις καφετέριες του Μονπαρνάς και εκεί γνώρισε τους καλλιτέχνες που την επαναπροσδιόρισαν.

Η Alice άρχισε να ποζάρει για τον εξπρεσιονιστή ζωγράφο Chaïm Soutine, ο οποίος τη βάφτισε «Kiki».

Αν και δεν είχε τη μοντέρνα αιθέρια εμφάνιση της εποχής, η Kiki δεν την ένοιαζε: απολάμβανε τον στιβαρό, μεγαλόσωμο αισθησιασμό της. Γρήγορα έγινε ένα δημοφιλές μοντέλο και ζωγραφίστηκε, σμιλεύτηκε και φωτογραφήθηκε από καλλιτέχνες όπως ο Pascin, ο Derain και ο Óscar Dominguez.

Ο πίνακας Jeune Femme au Decollette (1922) του Moise Kisling δείχνει μια χαριτωμένη Kiki να κοιτάζει ψηλά με τεράστια, υγρά μάτια, ενώ το Kiki Nude (1928) του Per Krogh έχει μια ωμή, σαρκώδη σεξουαλικότητα.

Αλλά η πιο αξιομνημόνευτη εικόνα είναι η φωτογραφία Le Violon D'Ingres του Man Ray, η οποία δείχνει μια γυμνή Kiki, καθιστή και ιδωμένη από πίσω, με δύο «f» στην πλάτη της- ένας εορτασμός των καμπυλών της που έμοιαζαν με αυτές του βιολιού και μια δήλωση ότι ήταν, στην πραγματικότητα, ένα όργανο για τη δημιουργία τέχνης.

Ο Man Ray τής ζωγράφιζε το πρόσωπο

Η Kiki και ο Man Ray υπήρξαν εραστές για έξι χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Man Ray τράβηξε εκατοντάδες εικόνες της και άσκησε τεράστια επιρροή στη δημιουργία της προσωπικότητάς της.

Η Kay Boyle, Αμερικανίδα μυθιστοριογράφος με έδρα το Παρίσι και σύγχρονη της Kiki, έγραψε ότι «ο Man Ray είχε σχεδιάσει το πρόσωπο της Kiki για εκείνη και το ζωγράφισε με το ίδιο του το χέρι. Ξεκινούσε ξυρίζοντας τα φρύδια της και στη συνέχεια ζωγράφιζε αλλά σε οποιοδήποτε χρώμα είχε επιλέξει για τη μάσκα της εκείνη την ημέρα... Τα βαριά βλέφαρά της μπορεί να ήταν χάλκινα τη μια μέρα και βασιλικό μπλε την άλλη, ή αλλιώς ασημένια ή στο χρώμα του νεφρίτη».

Ο ακραίος χωρισμός

Παρά την έντονη σύνδεσή τους, η Kiki δεν άλλαξε σε χαρακτήρα, παρέμεινε το ίδιο ζόρικη. Όταν ένας ιδιοκτήτης καφετέριας στη Νίκαια την αποκάλεσε πόρνη, αυτή μπλέχτηκε ευθύς σε καυγά και μπήκε στη φυλακή.

Ο δικηγόρος του Man Ray μπόρεσε να εξασφαλίσει την αποφυλάκισή της μόνο προσκομίζοντας πιστοποιητικό γιατρού που ανέφερε ότι έπασχε από νευρική διαταραχή.

Λίγο αργότερα, ο Man Ray εγκατέλειψε την Kiki για τη φωτογράφο προστατευόμενή του, τη γνωστή Lee Miller. Ανακοίνωσε τα νέα στην Kiki σε ένα από τα συνηθισμένα τους στέκια, σε μια καφετέρια, και αναγκάστηκε να κρυφτεί κάτω από ένα τραπέζι, ενώ εκείνη του εκσφενδόνιζε πιάτα στο κεφάλι.

Η βασίλισσα της «μποεμίας»

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, η Kiki είχε το δικό της καμπαρέ, το Chez Kiki, και ένα τραπέζι στο Le Dome ήταν μόνιμα κρατημένο γι' αυτήν. Είχε επίσης αρχίσει να ζωγραφίζει πρωτόγονες, αφηγηματικές σκηνές και, το 1927, έκανε μια έκθεση που ξεπούλησε.

Δύο χρόνια αργότερα, δημοσίευσε τα απομνημονεύματά της, The Education of a French Model, τα οποία απαγορεύτηκαν στην Αμερική για λόγους αισχροκέρδειας. Πραγματικά, όμως, η Kiki ήταν πιο διάσημη απλώς και μόνο επειδή ήταν διάσημη. Τα κουτσομπολιά έτρεχαν γύρω της και, ακόμη και όταν οι ιστορίες ήταν απόκρυφες, η Kiki τις απολάμβανε.

Κυκλοφορούσε η ιστορία ότι δεν είχε τρίχες στο εφηβαίο, για παράδειγμα - ότι δεν είχε αφήσει ποτέ τρίχες, ή ότι μπορούσε να τις αφήσει μόνο όταν ήταν ερωτευμένη, ή ότι τις ξύριζε και τις ζωγράφιζε με κιμωλία όταν πόζαρε για καλλιτέχνες. Ορισμένες γυναίκες, όσο μποέμ και αν ήταν, μπορεί να έβρισκαν τέτοιες εικασίες ενοχλητικές. Η Kiki όχι.

Κανένα δίχτυ ασφαλείας

Η βασιλεία της έληξε μαζί με τη δεκαετία. Φαινόταν ανίκανη να λειτουργήσει έξω από το Παρίσι - μια προσπάθεια να εισέλθει στην αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία της δεκαετίας του 1930 απέτυχε - αλλά το Παρίσι δεν ήταν πλέον δικό της.

Στα τελευταία της χρόνια, η Kiki διολίσθησε στην αυτοπαρωδία, τραγουδώντας για τους τουρίστες στα καφέ του Μονπαρνάς, για να χρηματοδοτήσει τις αδηφάγες συνήθειές της στην κοκαΐνη και το αλκοόλ. Το 1953, σε ηλικία 52 ετών, κατέρρευσε και πέθανε. Η κηδεία της πληρώθηκε από τους ιδιοκτήτες των καφετεριών του 6ου διαμερίσματος.

Η Kiki «κυριάρχησε στην εποχή του Μονπαρνάς περισσότερο απ' ό,τι η βασίλισσα Βικτώρια κυριάρχησε ποτέ στη βικτωριανή εποχή», έγραψε ο Hemingway στον πρόλογό του στα απομνημονεύματα της Kiki το 1929. Η δημοσίευσή τους, είπε, σηματοδότησε το οριστικό τέλος της περιόδου του Μονπαρνάς.

Την ίδια χρονιά που δημοσίευσε αυτά τα απομνημονεύματα, η Kiki ζωγράφισε ένα κορίτσι που περπατούσε σε τεντωμένο σχοινί, ισορροπώντας επισφαλώς πάνω από ένα πανηγύρι του δρόμου. Το πλήθος είτε θαυμάζει το νούμερό της είτε κοιτάζει κατευθείαν κάτω από τη φούστα της. Δεν υπήρχε κανένα δίχτυ.