O Τάκης Ζαχαράτος γράφει το πιο συγκινητικό γράμμα στον ανήλικο εαυτό του

Αγαπημένε μου μικρέ ξανθέ μπόμπιρα Παναγιώτη, σου γράφω αυτό το γράμμα για να σε ευχαριστήσω για όλα αυτά για τα οποία νόμιζα πως δεν θα σε ευχαριστούσα ποτέ. Που ήσουν άτακτος, περίεργος, ονειροπόλος, ανοριοθέτητος, επαναστάτης. Δεν ήσουν ποτέ το καλό παιδί και μεγάλωσες νομίζοντας ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, ότι ήσουν λάθος επειδή δεν χωρούσες σε κανένα καλούπι. Όσο κι αν ήθελαν οι άλλοι να σε βάλουν, εσύ έβρισκες πάντα τρόπο να δραπετεύεις.

Σου γράφω αυτό το γράμμα γιατί νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη και απεριόριστη χαρά για σένα. Θέλω να σου πω ένα μεγάλο ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για μια εμπειρία που άλλαξε όλη μου τη ζωή.

Ήταν καλοκαίρι και έκανα διακοπές στο σπίτι της γιαγιάς Χαρίκλειας στην Αρόη Πατρών. Η γιαγιά Χαρίκλεια ήταν ο άνθρωπος που με έβαζε τα βράδια να ακούω θέατρο από το ραδιόφωνο και πάντα μου εξηγούσε την ιστορία του έργου και με παρακινούσε να φαντάζομαι τους ρόλους και να μπαίνω σε ιστορίες, να μπαίνω σε χαρακτήρες. Όμως αυτό που πιστεύω ότι σφράγισε –καθόρισε μάλλον– τη ζωή μου ήταν ένα απόγευμα που μου είπε «σήμερα θα πάμε να δούμε Καραγκιόζη».

Κοντά στο σπίτι της γιαγιάς Χαρίκλειας στην Πλατεία Μαρούδα υπήρχε ένα θέατρο σκιών. Ο σπουδαίος Σπαθάρης ήταν ο καραγκιοζοπαίχτης, κι εγώ θυμάμαι ένα υπέροχο καλοκαιρινό θέατρο σκιών όπου τα άνθη της λεμονιάς μοσχοβολούσαν και αγκάλιαζαν το άρωμα του νυχτολούλουδου. Φορούσα ένα κοντό παντελονάκι και πρέπει να ήμουν 5-6 χρονών. Κάθισα λοιπόν στο ανοιχτό εκείνο θέατρο σκιών, η γιαγιά μού πήρε παγωτό και ήμουν τόσο χαρούμενος όταν ξαφνικά άρχισε η παράσταση. Μαγεύτηκα βλέποντας όλες αυτές τις φιγούρες του Καραγκιόζη: τον Πασά, τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Μορφονιό, το Καταραμένο Φίδι, τον Μπαρμπα-Γιώργο, τον Κοπρίτη, τον Χατζηαβάτη, τον Βελιγκέκα, τη Βεζυροπούλα και τόσους άλλους.

Μαγεύτηκα… Ρώτησα «γιαγιά, πώς γίνεται να είναι όλοι αυτοί εκεί πίσω;». «Δεν είναι όλοι αυτοί εκεί πίσω, αυτός το κάνει», μου είπε η γιαγιά μου. «Ένας άνθρωπος κάνει όλες αυτές τις φωνές;». «Ναι», μου απάντησε. Με το που άκουσα ότι ένας άνθρωπος έκανε αυτές τις φωνές, εκσφενδονίστηκα στην κυριολεξία από το κάθισμα και, κρυφά κρυφά, πήγα και στάθηκα πίσω από τον Σπαθάρη. Έβλεπα λοιπόν πώς άρπαζε τις φιγούρες και πώς άλλαζε τη φωνή του. Ήμουν κρυμμένος στη σκιά και δεν με είχε δει. Κάποια στιγμή που γύρισε να πάρει μια άλλη φιγούρα, με είδε και, με ένα πολύ γλυκό χαμόγελο, μου έκλεισε το μάτι.

Έγραψε μέσα μου πάρα πολύ, μικρέ μου, εκείνη η εμπειρία, είδα πως σε ένα πανί χωράνε όλοι οι άνθρωποι, όλοι οι χαρακτήρες – καλοί, κακοί, όμορφοι, άσχημοι, περίεργοι, παράξενοι. Όλοι τους ήταν η ζωή προβεβλημένη πάνω σε ένα λευκό πανί από έναν άνθρωπο που έκανε πολλές φωνές. Περνώντας τα χρόνια, γλυκέ μου μικρέ Παναγιώτη, φαίνεται πως εκείνη η εμπειρία φύτεψε μέσα μου ένα σπόρο που άνθισε και έκανα κι εγώ στην πορεία το δικό μου θέατρο σκιών. Δημιούργησα τους δικούς μου χαρακτήρες. Έγινα ο ίδιος και η φωνή και η φιγούρα.

Ζωγράφισα πάνω μου την Αλίκη, τη Μελίνα, τη Μαρινέλλα, τη Μέριλιν, την Πιαφ, τη Βλαχοπούλου και τόσες άλλες σπουδαίες γυναίκες αλλά και σπουδαίους άντρες. Κατάλαβα, μικρέ μου, ότι αν δεν είχες εκσφενδονιστεί από την καρέκλα ακούγοντας αυτά από τη γιαγιά σου και δεν είχες πάει να λύσεις το μυστήριο, ίσως εγώ να μην είχα ανακαλύψει όλη αυτήν τη λατρεία που έχω για την τέχνη μου. Έκανα λοιπόν χάρη σε σένα το δικό μου θέατρο σκιών, με όλους αυτούς τους υπέροχους χαρακτήρες, άντρες και γυναίκες, που ήρθαν και έφτιαξαν έναν τεράστιο θίασο, ο οποίος συνεχώς ανανεώνεται. Όλα αυτά τα χρόνια, ακολουθώ αυτόν το θίασο και με ακολουθεί κι εκείνος και δίνουμε παραστάσεις κάνοντας τον κόσμο χαρούμενο και ευτυχισμένο.

Το χειμώνα περνούσαμε με τη γιαγιά από εκεί και τη ρωτούσα «πότε θα πάμε στο θέατρο;». «Τώρα είναι κλειστό», μου απαντούσε, «το καλοκαίρι πάλι». «Και τώρα πού είναι όλοι αυτοί οι ήρωες;», απορούσα. «Ξεκουράζονται». «Μα», επέμενα, «εγώ θέλω να τους δω». «Ε, κι επειδή θέλεις εσύ να τους δεις, αυτοί πρέπει να βγουν; Όχι, αγόρι μου, θέλουν κι αυτοί ξεκούραση, έπαιζαν ένα καλοκαίρι ολόκληρο, πρέπει να ξεκουραστούν για να τους δεις ξανά ωραίους το επόμενο καλοκαίρι».

Από τα λόγια της γιαγιάς και τον τρόπο με τον οποίο ο Σπαθάρης κεντούσε με τη φωνή και τις φιγούρες του περνώντας υπέροχα μηνύματα, απλά και ουσιαστικά, κατάλαβα μέσα στα χρόνια ότι πάνω στο λευκό πανί καθρεφτίζονταν όλοι οι ρόλοι της κοινωνίας. Μετά, μικρέ μου, κατάλαβα πόσο σημαντικό ήταν το ότι χρειάστηκε και στη ζωή μου να παίξω θέατρο σκιών, να αλλάξω και να υποδυθώ όλους τους ρόλους. Να γίνω Μορφονιός, Αγλαΐα, Μπαρμπα-Γιώργος, Κοπρίτης, Κολλητήρι, Χατζηαβάτης, Σταύρακας, Βελιγκέκας, Βεζυροπούλα, Καταραμένο Φίδι, Πασάς, Μέγας Αλέξανδρος…

Κι αφού έπαιξα αυτούς τους ρόλους, μετά έπρεπε να ξεχωρίσω ποιες φιγούρες ήθελα να κρατήσω. Να μείνω φίδι επειδή τα άλλα φίδια με δάγκωσαν; Να μείνω πασάς; Να κρατήσω ένα ρόλο; Μήπως είμαι όλοι αυτοί οι ρόλοι; Κι εκεί συνειδητοποίησα ότι είχα να παλέψω με όλους αυτούς τους χαρακτήρες μέσα μου, με όλες αυτές τις πλευρές που κουβαλούσα μέσα μου, όλες τις φιγούρες. Κι έπρεπε ταυτόχρονα να παλέψω με τις φιγούρες εντός μου αλλά και με τις φιγούρες των άλλων ανθρώπων εκτός μου.

Κι εκεί πάλι, μικρέ μου, πάλι σε αυτό το θέατρο σκιών, εκπαιδεύτηκα. Να δαγκωθώ από το φίδι, να προστατευτώ από το Μέγα Αλέξανδρο, να συναντήσω τον Αλή Πασά και όλους αυτούς τους ρόλους και να μπορέσω να αντεπεξέλθω στις εκπλήξεις, στα ξαφνικά της ζωής, στα περίεργα, στα απροσδόκητα. Χάρη σε σένα, μικρέ μου, έμαθα να ξεκουράζω τις φιγούρες μου, να τις ζωγραφίζω, να τις φροντίζω, να τις εκτιμώ, να τις φωτίζω, να τις αγαπώ. Όπως το παιδάκι που ανησυχούσε το χειμώνα μήπως κρυώνουν εκεί, στο ανοιχτό θέατρο και έλεγε στη γιαγιά του: «Λες να είναι εκεί οι φιγούρες; Μήπως να πάω να τις πάρω αγκαλίτσα και να τις τυλίξω με μια κουβερτούλα να μην κρυώνουν που είναι χειμώνας;». Εκείνη την αγάπη μου για τις φιγούρες, για τους χαρακτήρες, δεν την έχασα ποτέ. Κι αν τότε σκεφτόμουν ότι ήθελα να τις τυλίξω με μια κουβέρτα, τώρα σκέφτομαι ότι τις έχω τυλίξει με όλη μου την αγάπη, με όλο μου το σεβασμό και με όλη μου την εκτίμηση.

Είμαστε ένα θέατρο σκιών, αυτό με έμαθες, μικρέ μου. Εσύ με έμαθες να διαλέγω τον κατάλληλο ρόλο, την κατάλληλη φιγούρα, για κάθε περίπτωση, για κάθε περίσταση. Εσύ με έμαθες ότι είναι υπέροχα να είναι ανοιχτά τα φώτα τα λαμπερά του θεάτρου κι εσύ με έμαθες ότι είναι εξίσου ωραία όταν σβήνουν το βράδυ και βάζουμε τις φιγούρες για ύπνο, να «ξεκουραστούν». Αλλά το πιο σημαντικό μάθημα που πήρα από σένα είναι ότι όλους αυτούς τους χαρακτήρες, όλες αυτές τις πλευρές, τους εμπεριέχουμε όλοι – και το καλό και το κακό, και το άσχημο και το όμορφο. Και η μαγκιά στη ζωή είναι να μπορέσεις να αντισταθείς στο κακό και να βγάλεις ακόμα και στις χειρότερες καταστάσεις την καλύτερή σου φιγούρα, τον καλύτερό σου εαυτό, την καλύτερή σου εκδοχή. Σ’ ευχαριστώ, μικρέ μου Παναγιώτη.

*Κεντρική φωτογραφία: Σακάκι DIMITRIS PETROU. Πουκάμισο, παπιγιόν και καλτσοδέτες. ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ. Εσώρουχο HANRO, attica. Κάλτσες CALZEDONIA. Παπούτσια KALOGIROU.

*Ευχαριστούμε το Fondazione (Λ. Κηφισίας 256, Κηφισιά, georgiocarabellas.com/fondazione) για τη φιλοξενία

*Ο Τάκης Ζαχαράτος θα εμφανίζεται από τα μέσα Οκτωβρίου στο Embassy Theater (Πατριάρχου Ιωακείμ 5, Κολωνάκι).