Δεν είναι τα βραβεία, δεν είναι ότι μιλάμε για έναν ανεξάντλητο δημιουργό, είναι ότι ο Μίνως Μάτσας αποτελεί αυτή την περίπτωση ανθρώπου με τόσες αρετές μαζεμένες πάνω του που σχεδόν λες ότι δεν είναι αληθινός. Ο χαρισματικός συνθέτης, ο αφοσιωμένος σύζυγος και πατέρας, ο φίλος από τα παλιά που ποτέ δεν ξεχνά (ναι, αυτό είναι αρετή – να είσαι πάντα παρών στις ζωές των ανθρώπων που ήταν πλάι σου κάποτε και να μην τους ξεχνάς όταν πάρεις έναν άλλον δρόμο, ανοδικό). Με διακριτικότητα και σεμνότητα κάνει τη δουλειά του όλο και πιο εμπλουτισμένη με εκπλήξεις και πάντα μιλά με το χαρακτηριστικό του χιούμορ, γλυκό και καυστικό.
Το προηγούμενο καλοκαίρι έκανε μία συναυλία στο Ηρώδειο, με τη συμφωνική ορχήστρα της ΕΡΤ, η οποία είχε τραγούδια και μισή ώρα μουσική από το σινεμά και το θέατρο. Τώρα ετοιμάζει μια συναυλία, πάλι με τη συμφωνική ορχήστρα της ΕΡΤ, που θα έχει μουσική από το σινεμά και το θέατρο αποκλειστικά, με διευθυντή ορχήστρας τον Μίλτο Λογιάδη.
«Έχω ανασύρει γυναικεία θέματα από έργα που έχω κάνει. Σκέφτηκα ότι θα ήταν μια πολύ ωραία ιδέα να κάνω για την Ημέρα της Γυναίκας μια συναυλία αφιερωμένη σε αυτήν. Ευτυχία, Ελένη (Καζαντζάκη), Πέτρα φον Καντ, από τον «Βυσσινόκηπο», η Λιούμποφ, από το «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι», Μεγάλη Αικατερίνη… Επίσης έχω επιλέξει 10 ποιήτριες και για κάθε μουσικό μέρος, ένα δίστιχο από ποίημά τους. Ετσι έχει γίνει ένα πρόγραμμα πάρα πολύ ωραίο και πιστεύω ότι θα είναι μια ενδιαφέρουσα βραδιά στο Μέγαρο Μουσικής».
Η γυναίκα ως θέμα. Μας τιμά.
Η γυναίκα δεν είναι θέμα, είναι η αρχή και το τέλος του κόσμου. Από πολύ μικρός έλεγα ότι οι γυναίκες είναι πιο μπροστά από εμάς τους άντρες, πιο ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Αν μη τι άλλο, πιστεύω ότι πρέπει κάποιος να είναι ανόητος για να μην παραδέχεται αυτή την πραγματικότητα. Τώρα που έχουμε τα δίδυμα με τη γυναίκα μου, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, βλέπω ότι κατ’ αρχάς είναι μάταιη η προσπάθειά μου εδώ και 50 χρόνια να καταλάβω τις γυναίκες, γιατί πρόκειται για δύο ζώα στη φύση τελείως διαφορετικά, από την πρώτη ώρα που γεννήθηκαν. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις πώς αναπτύσσονται -είναι εντελώς άλλο πράγμα. Αυτό που έλεγαν οι παλιοί, ότι τη γυναίκα πρέπει απλώς να την αγαπάς, δεν χρειάζεται να την καταλάβεις, είναι όντως αλήθεια. Πρόκειται για άλλο οικοσύστημα. Κατ’ αρχάς όταν η φύση δίνει στη γυναίκα το «ιερό δισκοπότηρο» της αναπαραγωγής, αυτό και μόνο είναι τεράστια δύναμη. Η ζωή προχωράει από εκεί. Όταν βλέπεις να αναπτύσσεται ένα κοριτσάκι και ένα αγοράκι, το πρώτο είναι πάντα μπροστά -και δεν το λέω εγώ, το λένε οι επιστήμονες. Το αρσενικό ακολουθεί ασθμαίνοντας.
Φωτογραφία: Ολυμπία Κρασαγάκη
Ακούω πολλές φορές άντρες να λένε ότι είναι πιο ευαίσθητοι και οι γυναίκες πιο σκληρές. Αυτό εσείς πώς το κρίνετε;
Αυτοί είναι αφορισμοί. Σαφώς βλέπεις ότι τα αγόρια έχουν μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη, γιατί σε αυτό, ας πούμε, στερεοτυπικά υπερτερούν, αλλά το masterplan βγαίνει από το κορίτσι. Το βλέπω από τα παιδιά μου, το αγόρι ακολουθεί. Γι’ αυτό και έχει περάσει και η γυναίκα σε όλες αυτές τις φάσεις ανά τους αιώνες, αλλά και ότι, δυστυχώς, ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει ισοτιμία ανάμεσα στα δύο φύλα.
Γιατί λοιπόν μέχρι σήμερα η γυναίκα δεν βγαίνει μπροστά και πάντα μένει πίσω; Εχει να κάνει σε αυτό η ενασχόλησή της με τα παιδιά;
Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει επειδή ο ανδρικός οργανισμός δεν αντέχει την ανωτερότητά της, αυτή την υπεροχή. Υπάρχει ίσως ο φόβος ότι αν αφήσεις τη γυναίκα ελεύθερη, θα μας ισοπεδώσει. Εγώ μεγάλωσα με μια μητέρα πολύ δυναμική, την οποία πάντα θαύμαζα. Ήταν μια γυναίκα, η οποία μασούσε σίδερα. Βλέπω και σήμερα την Όλγα, την οποία αποκαλώ machine -εγώ το ομολογώ, δεν έχω αυτές τις ικανότητες. Εκεί που μπορεί να λύνει κάποια θέματα του υπουργείου, ταυτόχρονα ακούει να παίζω κάτι στο πιάνο και λέει, αυτό είναι ωραίο. Και πολλά άλλα τέτοια- τι να πω, υποκλίνομαι.
Τα παιδιά σας έχουν σχέση με τη μουσική;
Είναι σαν μαζί με τα παιχνίδια τους να βρίσκεται και η μουσική. Τους μοιάζει σαν παιχνίδι. Κάθονται και τα δύο στο πιάνο και παίζουν τα δικά τους. Και την κιθάρα παίρνουν πολλές φορές -όλα αυτά είναι μέσα στα παιχνίδια τους. Όταν ήταν νεογέννητα, τα έβαζα πάνω στο πιάνο με τις «φωλίτσες» τους και κοιμόντουσαν καθώς εγώ έπαιζα. Είναι κάτι πολύ όμορφο, γιατί η μουσική είναι καλό να υπάρχει με οποιονδήποτε τρόπο.
Η σύζυγός σας, η Όλγα, τι σχέση έχει με τη μουσική;
Πολύ καλή. Μου κάνει κάτι σχόλια, τα οποία πρέπει να είσαι καλός μουσικός για να τα παρατηρήσεις. Έχει μια αίσθηση της μουσικής, η οποία δεν ξέρω από πού προέρχεται, πέρα από την αγάπη της γι’ αυτήν. Εκεί που μπορεί να παίζω διάφορα και να μην έχω καταλάβει ακόμα τι είναι καλό και τι όχι, εκείνη θα μου επισημάνει τι της αρέσει. Οταν μετά το απομονώνω αυτό, βλέπω ότι είχε δίκιο.
Έχει διαφορετικό αισθητήριο στη μουσική ένας άντρας από μια γυναίκα;
Νομίζω ναι και είναι κάτι που το παρατηρώ και στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Αλλιώς βλέπει τα πράγματα ένας άντρας σκηνοθέτης ή συνθέτης από μια γυναίκα του ίδιου επαγγέλματος. Παρόλο που δεν έχουμε πολλές γυναίκες σε αυτά τα επαγγέλματα, που θεωρούνται ανδρικά, όπως και στους πιλότους, τους χειρουργούς… Πολλές γυναίκες, σύζυγοι συνθετών του προηγούμενου αιώνα είχαν παράλληλη καριέρα, αλλά τελικά έμειναν στη σκιά των ανδρών τους. Γενικά οι καλλιτέχνες έχουν μέσα τους και το αρσενικό και το θηλυκό, όσον αφορά το αισθητήριο. Οι γυναίκες πάντως προσεγγίζουν τα πράγματα με έναν πιο βαθύ τρόπο και με μια ευαισθησία έως συμπόνια, θα μπορούσα να πω, προς το οτιδήποτε. Και στη μουσική οι γυναίκες ξεχωρίζουν από μια λεπτή γραμμή ευαίσθητης προσέγγισης, όχι όμως γλυκερής αλλά τρυφερής.
Όταν γράφετε μουσική, προσεγγίζετε διαφορετικά το θέμα, ανάλογα με το αν ο πρωταγωνιστής είναι άντρας ή γυναίκα;
Εγώ τους αγαπάω πάρα πολύ τους ήρωες των έργων μου και πάντα τους δικαιολογώ. Σε μια συζήτηση με έναν φίλο μου για τον «Βυσσινόκηπο», χαρακτήρισα τη Λιούμποφ απεγνωσμένη και ονειροπόλα. Και μου είπε ο φίλος μου, «είναι το είδος των ανθρώπων που αποφεύγουν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, η θλιβερή αμηχανία αντιμετωπίζοντας την πτώση». Του απάντησα ότι αυτά που λέει είναι σωστά, αλλά αν τα απλοποιούσες και έβαζες ένα επίθετο, ποιο θα ήταν αυτό; Μου είπε, «δειλή και ανεύθυνη, εσύ γιατί την καλοπιάνεις; Αφού από την αναλγησία της τα χάνει όλα». Θέλω να πω ότι εγώ προσπαθώ να βρίσκω πάντα τα καλά στοιχεία των ηρώων.
Αυτό που λέτε, έχει σημασία όταν γράφετε μουσική;
Βέβαια έχει σημασία, ψάχνεις να βρεις πώς βλέπεις τους ήρωές σου. Αν δεν τους δικαιολογούσα, μπορεί η μουσική μου να ήταν πιο σκληρή. Η μουσική είναι υπερόπλο, άρα έχεις πολλούς τρόπους για να… επιτεθείς.
Πείτε μου λίγα πράγματα για τις γυναικείες προσωπικότητες που θα συμπεριλάβετε στη συναυλία σας.
Εκτός από αυτές που είναι ευανάγνωστες, υπάρχουν και ηρωίδες λιγότερο γνωστές. Δηλαδή στην τελευταία σειρά του Τσαφούλια, τις «17 κλωστές», που έκανα, υπάρχει μια κοπέλα που την ερωτεύεται ο ήρωας. Τη Λιούμποφ του «Βυσσινόκηπου», τη χαϊδεύω με τη μουσική μου, γιατί τη συμπονώ. Η μουσική για την Πέτρα φον Καντ έχει διάφορα στοιχεία από την προσωπικότητά της. Πρόκειται για μία γυναίκα που είναι ταυτόχρονα βασανιστής και θύμα. Όταν έγραφα αυτή τη μουσική, στην αρχή δεν μπορούσα να σκεφτώ τι θα κάνω για αυτή την περίπτωση. Η ταινία ήταν άλλο πράγμα. Όταν όμως έβλεπα τις πρόβες του θεατρικού, ξαφνικά μου ήρθε η ιδέα. Επειδή όλο το έργο εκτυλίσσεται σε ένα δωμάτιο που έχει μια ταπετσαρία με σκηνές μπαρόκ, σκέφτηκα η μουσική να έχει μπαρόκ στοιχεία. Ηταν μια πολύ αστεία σύνδεση, το ίδιο και η μουσική. Εχει ψαλίδια, από αυτήν που κόβει τα υφάσματα, ήχους από γραφομηχανή, όπου γράφει η γραμματέας της, τέτοια στοιχεία.
Οταν γράφετε μουσική για το σινεμά, το θέατρο ή κάτι δικό σας, ακολουθείτε μια διαδικασία, κάνετε μια μελέτη ή είναι μια… στιγμή -διαφορετική κάθε φορά;
Πρόκειται για μια διαρκή επαφή μου με τη μουσική, είτε αυτό είναι μελέτη, είτε ακρόαση, είτε παίξιμο, και η στιγμή έρχεται όταν χρειαστεί. Εγώ ασχολούμαι καθημερινά με τη μουσική, όχι μόνο όταν καλούμαι να γράψω για ένα έργο ή οτιδήποτε άλλο, είμαι πάντα σε εγρήγορση. Αυτά που λένε ότι βλέπεις ένα ηλιοβασίλεμα ή ζεις ένα έντονο πάθος και σου έρχεται η έμπνευση, είναι μύθοι. Ο Στραβίνσκι έλεγε ότι η έμπνευση είναι να βάλεις τον… *&*& σου κάτω στο πιάνο και να παίξεις. Η μούσα σε επισκέπτεται όταν είσαι έτοιμος, όχι όταν κοιτάς τα αστέρια. Μπορεί ένα ωραίο θέμα να σου έρθει γρήγορα, όλα όμως θέλουν δουλειά και επεξεργασία. Τίποτα δεν γίνεται με αυτόματη γραφή. Είναι όπως το γράψιμο στο χαρτί, ξεκινάς, έχεις μία ιδέα, θα γράψεις μια παράγραφο, που μπορεί να τη συνεχίσεις, μπορεί όμως και να τη σβήσεις.
Με τα νέα είδη μουσικής τι σχέση έχετε;
Τα ακούω με ενδιαφέρον και κρατάω πράγματα που μου αρέσουν. Εξάλλου εγώ πάντα μπλέκω διαφορετικά μουσικά είδη. Δεν μου αρέσουν τα εποχικά είδη μουσικής, γιατί περνάνε -είναι σαν τα ρούχα, που περνάει η μόδα τους. Θέλω πάντα να υπάρχει κάτι το οποίο είναι classic, οτιδήποτε κι αν σημαίνει αυτό. Γι’ αυτό και ακούγοντας δικά μου παλιότερα πράγματα, ενώ σήμερα θα τα έκανα διαφορετικά, υπάρχει κάτι το οποίο αντέχει -και αυτό το βρίσκω σημαντικό.
Σας είδα εν ώρα δράσης στον «Οιδίποδα». Είστε πάντα τόσο σοβαρός και αφοσιωμένος;
Όταν έχεις να κάνεις με μία σοβαρή παράσταση, και μάλιστα μεγέθους Επιδαύρου, και να συνεργαστείς με ανθρώπους οι οποίοι είναι και ηθοποιοί, και μουσικοί, έχεις μια τεράστια ευθύνη και χρειάζεται ενέργεια. Η αλήθεια είναι ότι εγώ τα δίνω όλα, γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Καμιά φορά που ανακαλώ στο μυαλό μου τέτοιες καταστάσεις, απορώ πώς δεν έπαθα κάτι, αλλά δεν γίνεται διαφορετικά, γιατί το κομμάτι που αναλαμβάνω, θέλω να βγει όσο καλύτερα γίνεται.
Σε μια τέτοια διαδικασία, τι είναι αυτό που σας προβληματίζει περισσότερο;
Με βασανίζει πάντα αν αυτό που έχω κάνει, είναι αληθινό. Δεν μου αρέσει να επαναλαμβάνομαι και πρώτος από όλους τσεκάρω τον εαυτό μου εγώ ο ίδιος. Έχω μεγάλη αυτολογοκρισία και αυτό είναι βασανιστικό. Προφανώς εμείς οι μουσικοί, όπως και οι σκηνοθέτες και οι συγγραφείς, μπορούμε να κάνουμε την ίδια ιδέα για πολλά χρόνια, έχουμε κάποιες εμμονές ή μανιέρες. Τώρα, μετά από τόσο καιρό, έχω αρχίσει και το καταλαβαίνω. Βλέπω, δηλαδή, ότι κάποιος σπόρος φυτεύτηκε πριν από 20 χρόνια και προσπαθώ ασυνείδητα να το κάνω με άλλους τρόπους, ώσπου να το ολοκληρώσω. Γενικά, το μεγαλύτερο βάσανο είναι να τσεκάρω την αλήθεια σε αυτό που κάνω, δηλαδή αν είμαι εγώ, πόσο είμαι εγώ και να μην επαναλαμβάνομαι. Το έχω πετύχει, σε βαθμό που έχω πάει στο άλλο άκρο, κάνω πολύ διαφορετικά πράγματα, που όμως μου λένε ότι καταλαβαίνουν ότι είναι δική μου μουσική. Αυτό, πιστεύω, είναι επιτυχία, διότι σημαίνει ότι έχεις τη γλώσσα σου. Το χειρότερο μου είναι να πει κάποιος, πάλι τα ίδια ακούσαμε.
Κεντρική φωτογραφία: Ολυμπία Κρασαγάκη
