Κίττυ Παϊταζόγλου: «Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις πώς συμπεριφέρεται ένας άνδρας που είναι “κάτω” από μία γυναίκα»

Όταν τον χειμώνα είδα το Doctor σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου, είπα βγαίνοντας: «Θα κάνω συνέντευξη στην Κατερίνα, τη Στεφανία (Γουλιώτη) και στην Κίττυ. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου «ανέβηκε» εδώ στο Grace κατά την έναρξη του Φεστιβάλ, τη Στεφανία τη φυλάω για τον χειμώνα και την Κίττυ την έκανα τώρα. Επιτέλους γιατί της το έχω πει από τότε.

Ηρθε στο σπίτι μου, μία ημέρα που είχα εγκατάσταση air condition οπότε εν μέσω τρυπανιών και χιούμορ των τεχνικών και γέλιων δικών μας, έμαθα όσα περισσότερα μπορούσα. Για αυτό το, πραγματικά, υπέροχο πλάσμα. Που εμφανίστηκε ασφαλώς με ένα κέικ στο χέρι όπως κάνει κάθε καθώς πρέπει κορίτσι. Το πρώτο που μου έκανε εντύπωση είναι το πόσο αδύνατη είναι: από κοντά είναι αλλιώς όταν τη βλέπεις. «Α, μικρή ήμουν παχουλό παιδάκι. Μάλλον κάτι άλλαξε μέσα μου στο Λύκειο, μπήκαν άλλες προτεραιότητες ίσως στη ζωή μου και αδυνάτισα χωρίς καν να το καταλάβω, χωρίς πρόγραμμα».

Πέραν εμφάνισης, να πούμε πως για αυτό το κορίτσι-γυναίκα, που πιστεύω ότι θα έχει αυτό το σπιρτόζικο-κοριτσίστικο πρόσωπο μέχρι τα βαθιά γεράματα, ισχύουν όλα όσα μπορεί να αισθανθείς μόνο και μόνο κοιτάζοντάς την στο θέατρο. Είναι ευγενική (και ευγενικά χαμογελαστή), ταπεινή (χωρίς περιττές σεμνότητες) και έχει χιούμορ πολύ – και σκάει στα γέλια με τα αστεία και αστειεύεται η ίδια (πάντως τα πιάνει όλα και συμμετέχει). Παθιάζεται πολύ με όσα καταπιάνεται και δεν έχει καταπιαστεί και με λίγα – το κάνει διακριτικά αλλά είμαι σίγουρη πως θα είναι πολύ επίμονη (μικρή θα την έλεγαν «ισχυρογνώμονα» σίγουρα). Έχει ένα αδιανόητο «δικό» της ταλέντο – αισθάνομαι πως παίζει η ίδια της η σκέψη. Και χωρίς να μιλάει, οι εκφράσεις της μαρτυρούν τι νιώθει και τι έχει μέσα στο κεφάλι της. Αυτό μάλλον βλέπουν οι σκηνοθέτες και της προτείνουν τολμηρά και αταίριαστα ίσως μεταξύ τους πράγματα: ότι το μυαλό της Κίττυς έχει μεγάλο δυνατό και «φιλόξενο» σκληρό δίσκο. Και αυτό ξέρει να μας το δίνει. Για να την απολαμβάνουμε.

• Μεγάλωσα στην Αθήνα, και στο δημοτικό μετακομίσαμε στην Πεύκη. Γενικά μάλλον αγοροκόριτσο ήμουν. Θυμάμαι δηλαδή τον μπαμπά μου να κατεβάζει συνέχεια την μπασκέτα στην πυλωτή και να έρχονται όλα τα αγόρια της γειτονιάς για να παίζουμε. Νομίζω ότι αυτή η ενέργεια με σκληραγωγούσε κάπως. Έχω μία μικρότερη αδερφή. Πήγα σχολείο στο Ζηρίδη. Ήμουν πάρα πολύ καλή μαθήτρια – να σας πω την αλήθεια, ακόμη δεν ξέρω γιατί διάβαζα τόσο πολύ. Εννοώ ότι νιώθω πως πολλά πράγματα τα έκανα σωστά από κεκτημένη ταχύτητα ή για να… με αφήνουν ήσυχη. Μπάσκετ, κολύμβηση, μπαλέτο, πιάνο, γαλλικά… Ηθελα πάντως να έχει κάποιο νόημα το καθετί με το οποίο ασχολιόμουνα.

• Γενικά οφείλω να παραδεχτώ πως παράλληλα ήμουν και κάπως ατίθασο παιδί. Είχα πολύ θυμό. Η πιο σημαντική μου «επανάσταση» είναι ότι ακολούθησα την ηθοποιία. Με πατέρα δικηγόρο και μητέρα οικονομολόγο, εννοείται πως μπήκα στο Πανεπιστήμιο και μάλιστα τελείωσα τη Νομική. Ταυτόχρονα όμως έκανα και το όνειρό μου. Έδωσα, δηλαδή, πανελλήνιες και ταυτόχρονα έδωσα και στο Εθνικό στο οποίο δεν πέρασα. Δίνω και δεύτερη φορά και περνάω. Και σπουδάζω ταυτόχρονα. Μου είχαν μείνει τρία μαθήματα στη Νομική όταν αποφάσισα να φύγω για την Αγγλία για να κάνω ένα μάστερ στην Royal Central School of Speech and Drama. Φοίτησα έναν χρόνο στη Σχολή και τον επόμενο χρόνο δούλευα - έκανα λίγο θέατρο και δύο ταινίες μικρού μήκους. Ο λόγος για τον οποίο επέστρεψα από την Αγγλία ήταν η συνεργασία με τον Ολιβιέ Πι, που θα σκηνοθετούσε τότε στο Εθνικό το Vitrioli του Γιάννη Μαυριτσάκη, ένα έργο που μετά πήγε και στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. Ένας καθηγητής μου από τη Σχολή είχε δώσει το όνομά μου στην οντισιόν που έκανε ο Πι, πήγα, και εκείνος με πήρε. Αυτή ήταν μια σπουδαία εμπειρία για μένα, ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης, σκηνοθέτης, ποιητής, επίσης κι ο ίδιος ηθοποιός,  που θαύμαζα όχι μόνο καλλιτεχνικά και πνευματικά, αλλά και για τον διάλογο που άνοιγε πάντα πολιτικά, οπότε δεν υπήρχε περίπτωση να μην γυρίσω για να συμμετέχω. Πάντα σκέφτομαι βέβαια τι θα γινόταν αν είχα παραμείνει στο εξωτερικό, αλλά στη δεδομένη στιγμή ήτανε σωστό που γύρισα γιατί σημασία έχει τελικά να μπορείς να κάνεις ωραία πράγματα, όπου κι αν είναι αυτά.

• Φυσικά και το πιο σημαντικό είναι οι συναντήσεις στο θέατρο. Εκεί γίνονται όλες οι ζυμώσεις. Με τον Θωμά Μοσχόπουλο (στα «Λίλιομ», «Η Δίκη του Κ.», «Φαρενάιτ 451», «Ο κύκλος του έρωτα») και τη Σοφία  Πάσχου που με έμαθαν την ισορροπία ανάμεσα στο να αφήνεσαι σε κάποιον και την επόμενη στιγμή να μπορείς απόλυτα να στέκεσαι στα πόδια σου. Με την Κατερίνα Ευαγγελάτου στην «Άλκηστη» και στο «Doctor» τώρα, που, πώς να το πω, με έναν τρόπο η Κατερίνα με κάνει να μη φοβάμαι να εκτεθώ, ή μάλλον να φέρνω τους φόβους μου στην επιφάνεια και να τους αγαπώ, να πορεύομαι με αυτούς. Φυσικά με τους αγαπημένους μου Ακύλλα Καραζήση και Νίκο Χατζόπουλο, σπάνιας γενναιοδωρίας άνθρωποι, και δάσκαλοι που σε γειώνουν στο «εδώ και τώρα». Και τη Μαρία Πρωτόπαππα που με έμαθε την ανθεκτικότητα.

• Το θέατρο ήταν μεγάλη πρόκληση γιατί έπρεπε να αλλάξω τρόπο αντιμετώπισης των πραγμάτων. Ηταν σχεδόν αδιαπραγμάτευτο το ότι θα έπρεπε, μπαίνοντας σε αυτόν τον χώρο, να σταματήσω να με νοιάζει να είμαι καλή μαθήτρια, να μ’ αγαπούν και να είμαι πάντα αρεστή, και να αρχίσω να ρισκάρω, να κάνω πράγματα για τα οποία δεν είμαι καθόλου σίγουρη. Εξυπακούεται πως πέρασα στο άλλο άκρο και σταδιακά προσπαθώ να βρω την ισορροπία, όπως γίνεται σε κάθε μεγάλη αλλαγή στη ζωή.

• Ένα άλλο χαρακτηριστικό μου είναι ότι παθιάζομαι με τα πράγματα και βουτάω με τα μούτρα κάτι που τις περισσότερες φορές μου βγαίνει σε καλό αλλά κάποιες φορές μπορεί και να μη σου βγει κιόλας, αλλά δεν έχω και πολλά φίλτρα αυτοπροστασίας. Συνήθως, δηλαδή, με οδηγεί το συναίσθημα, αλλά ευτυχώς μετά από λίγο μπαίνει ένας ισχυρός εγκέφαλος που καλουπώνει και προστατεύει κάπως τα πράγματα.

• Είμαι πολύ επίμονη και το παραμικρό θα το παλέψω από όλες τις πλευρές μέχρι να αισθανθώ ότι κάτι για μένα έχει νόημα. Όταν λέω «να έχει νόημα κάτι» εννοώ ότι θέλω αυτό που κάνω να έχει μία ζωή αυθύπαρκτη που θα προξενήσει κάτι στο θεατή. Να αξίζει, δηλαδή, τόσο ώστε να μετακινήσει κάποιον. Έτσι δημιουργούνται στο θέατρο στιγμές μαγείας που ξεφεύγουν από την καθημερινότητα και από τα τετριμμένα πράγματα της ζωής, και δίνουν λίγη ποίηση στη ζωή μας.

• Η αλήθεια είναι πως όσο πιο σύνθετος και περίπλοκος είναι ένας χαρακτήρας τόσο πιο πολύ καλείσαι να βουτήξεις ακόμα πιο βαθιά και να ανακαλύψεις πυρηνικά κομμάτια του εαυτού σου. Με γοητεύουν οι ρόλοι του αρχαίου δράματος ή του Σαίξπηρ, για παράδειγμα, που έχουν μέσα τους πολυπλοκότητα και ποίηση. Όταν η ίδια η γλώσσα περνάει σε ένα άλλο επίπεδο, οι ρόλοι σου δίνουν τη δυνατότητα να «μεγαλώσεις» κι εσύ, να δοκιμάσεις τα όριά σου.

• Δεν γίνεται να μην συμπαθείς έναν ρόλο. Αν για παράδειγμα ένας άνθρωπος κάνει κάτι «κακό» στο έργο, δηλαδή φανεί από το αποτέλεσμα ότι είναι «ο κακός» αυτό δεν σημαίνει ότι ίδιος νιώθει «κακός». Ο Χάρντιμαν, για παράδειγμα, που υποδύομαι τώρα στο «Doctor» τον οποίο όλοι κατηγορούν ότι τρώει τη θέση της Ρουθ και της καταστρέφει τη ζωή, πιστεύει και υποστηρίζει ότι κάνει το καλύτερο δυνατό γι’ αυτό το Ινστιτούτο. Ο ίδιος δεν νιώθει κακός και εγώ όφειλα να τον κατανοήσω. Όταν διάβασα τον ρόλο, μπορεί ασυναίσθητα να έκανα μου μέσα μου μία πρώτη κριτική απέναντι σ’ αυτόν τον χαρακτήρα αλλά δεν μπορούσα να αρχίσω να τον μελετάω με αυτή τη βάση γιατί θα έχτιζα μία καρικατούρα. Μόνο αν προσπαθήσεις να κατανοήσεις το δικό του σκεπτικό και τα δικά του δίκια, τότε ίσως μπορέσεις να χτίσεις ολοκληρωμένα έναν άνθρωπο.

• Το συγκεκριμένο έργο είχε τόσες πλευρές και τόσες οπτικές και πεποιθήσεις που πραγματικά σου άνοιγε ορίζοντες. Ένας πολύ καλός σκηνοθέτης, ο όποιος θα είναι και με έναν τρόπο «δάσκαλος», θα σε οδηγήσει κάπου που ίσως δεν φαντάζεσαι καν. Εμένα μου ταιριάζει πάρα πολύ ο τρόπος της Κατερίνας Ευαγγελάτου: είναι πάρα πολύ διαβασμένη και οργανωμένη, έρχεται και ξέρει τι θέλει να κάνει, ταυτόχρονα όμως ψάχνει μαζί σου, σου ανοίγει το πεδίο για να εξερευνήσεις ελεύθερα κι εσύ τι θέλεις. Τολμά επίσης να σε δει σε διαφορετικά πράγματα, σε πηγαίνει σε εδάφη απάτητα, κρατώντας σε όμως από το χέρι. Κάθε έργο το  αντιμετωπίζει με διαφορετική προσέγγιση, τολμάει, στρίβει. Όταν διάβασα το ρόλο δεν μπορούσα να πιστέψω ότι με σκέφτηκε για αυτόν – μάλιστα σκεφτόμουν πως οποιοσδήποτε άλλος ηθοποιός θα ήταν καλύτερος από εμένα γι’ αυτόν τον ρόλο. Εχει ποιότητες που εγώ δεν είχα ξαναπαίξει – γελώντας να πω πως με έναν τρόπο έπαιζα συχνά ρομαντικές ενζενί που πεθαίνουν! Και εκείνη με φαντάστηκε να παίξω έναν Alpha male, στη διαλεκτική και στην ομιλία, να βρω έναν αντρικό τρόπο προσέγγισης για τα πράγματα για να μην φαίνεται ότι είναι απλώς μία γυναίκα με μουστάκι, που θα ήταν γελοίο. Το θέμα είναι το πώς μία γυναίκα παίζει την ανδρική τοποθέτηση στα πράγματα. Αυτό δημιουργεί κάτι μεταιχμιακό. Το πιο δύσκολο ήταν να βρω αυτή την ισορροπία - ξεκίνησα να το προσεγγίζω από την ομιλία και μετά αυτή άρχισε να μου αλλάζει ακόμα και την κίνηση του σώματος. Έτσι γίνεται, λοιπόν, με τους ανθρώπους που εμπιστεύεσαι: προχωράς μαζί τους, αφήνεσαι και είσαι έτοιμος που λέει ο λόγος να φας και τα μούτρα σου.
  
  
• Είναι πολύ εντυπωσιακό να βλέπεις πώς νιώθει και πώς συμπεριφέρεται ένας άντρας που είναι κάτω από μία γυναίκα στη δουλειά, που είναι το νούμερο δύο. Πώς αντιδρά, πώς άλλοτε φροντίζει να πηγαίνει με τα νερά της, πότε «αφοπλίζει» και της επιτίθεται. Το γεγονός πάντως ότι συχνά άκουγα ότι δεν περίμεναν οι θεατές αυτή την ανατροπή, ήταν πολύ ενθαρρυντικό. Σημαίνει πως ο ρόλος έκρυψε καλά τα χαρτιά του μέχρι να τα αποκαλύψει.

• Και η αλήθεια αυτή είναι: μία γυναίκα σε θέση ευθύνης και θέση ισχύος έχει πολλά να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί. Πρέπει να έχει διπλάσια κουράγια, πρέπει να είναι σε όλα προσεκτική, να μην έχει εκρήξεις γιατί θα την πούμε υστερική, να μην είναι υπερβολικά αυστηρή γιατί θα την πούμε «αντρογυναίκα» ενώ αντιστοίχως ένας άντρας είναι αποτελεσματικός και ισχυρός. Η κοινωνία, ακόμη, κολλάει ταμπέλες. Γιατί τόσους αιώνες ήταν δεδομένο ότι η γυναίκα θα υποτάσσεται οπότε χρειάζεται αγώνα και υπενθύμιση κάθε στιγμή, στον λόγο μας και στη στάση ζωή μας.

• Δυστυχώς ζούμε στην εποχή που το «ευγενικός και καλός» είναι δείγμα αδυναμίας, μη ανθεκτικότητας. Και που το μπούλινγκ είναι καθημερινότητα. Έχω μία φίλη που έχει δύο κορίτσια στο δημοτικό και μου έλεγε ότι ένα Σάββατο που είχαν έξτρα μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στο σχολείο, εντυπωσιάστηκε διότι στο μάθημα πήγαν μόνο κορίτσια. Και όταν ρώτησε μανάδες αγοριών απάντησαν πως δεν ήθελαν να αγχωθούν τα αγόρια τους και πως θα τους τα εξηγούσαν καλύτερα στο σπίτι!

• Είναι ελπιδοφόρο πάντως ότι το «Doctor», ένα έργο που παίρνει θέση ξεκάθαρη για θέματα όπως η διαφορετικότητα, ο μη προσδιορισμός του φύλου, το χρώμα και οι φυλές, η θρησκεία,  το cancel culture είναι  sold out, έχοντας μάλιστα ετερόκλητο κοινό και με πολύ διαφορετικές αντιδράσεις.

• Προσωπικά, δεν πιστεύω στον Θεό, πιστεύω στη δύναμη που έχει ο κάθε άνθρωπος μέσα του. Σέβομαι απολύτως τους ανθρώπους που πιστεύουν και σέβομαι τη δική τους πεποίθηση αρκεί να μην γίνονται προσηλυτιστικοί.

• Όσο για το ζήτημα του φύλου, επειδή είναι πολύ λεπτό, πιστεύω ότι πρέπει να δοθεί ο χώρος, ώστε όλοι αυτοί οι άνθρωποι που στο παρελθόν είχαν καταπιεστεί και βρίσκονταν σε σύγχυση σε σχέση με την ταυτότητα του φύλου τους, να μπορούν ελεύθερα πια να εξερευνήσουν το πώς θέλουν να ζήσουν, ποιοι θέλουν να είναι και πώς να προσδιοριστούν και να υπάρχουν. Αφού η ψυχή τους οδηγεί κάπου, δεν έχει κανένας το δικαίωμα και τον ρόλο του δικαστή για να τους πει πώς πρέπει να αισθανθούν. Για μένα, ταυτότητα σου είναι όπου σε πάει η καρδιά σου.

• Οσο για τους Εβραίους, μου φαίνεται τρελή ειρωνεία της ιστορίας που ενώ έχουν ζήσει το Ολοκαύτωμα, κάνουν τα ίδια στη Γάζα. Είναι αδιανόητο και αχαρακτήριστο.

• Στο βάθος χρόνου, τα έργα αποσπώνται από τον δημιουργό τους, ενώ πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως κάθε έργο γράφεται σε συγκεκριμένη ιστορική και κοινωνική στιγμή και κρίνεται σύμφωνα με τις συνθήκες στις οποίες γράφτηκε. Είμαι πολύ επιφυλακτική με την κριτική της τέχνης, αφού από μόνη της είναι ακραία και επαναστατική με έναν τρόπο. Αν της αφαιρέσεις τις αιχμές της και τη στρογγυλέψεις, δεν θα συγκινεί ούτε θα προκαλεί συζητήσεις και τομές. Θα είναι ένας χυλός ή τακτοποιημένα κουτάκια χωρίς ζωή.

• Έχω νιώσει προδοσία στη ζωή όπως όλοι οι άνθρωποι νομίζω, αλλά γενικά δεν συγχωρώ εύκολα - το κρατάω με έναν τρόπο. Δεν ξεχνάω εύκολα – να, ας πούμε αυτό είναι ένα χάρισμα που θα ήθελα να έχω, να έχω τον μηχανισμό να συγχωρώ.

• Το θέατρο είναι η αγκαλιά μου, εκεί που γαλουχήθηκα και πάντα επιστρέφω, αλλά η «Ερημη Χώρα» του Γιώργου Γκικαπέππα, που είναι μία μίνι σειρά, κινηματογραφική, αποτέλεσε για μένα ένα μεγάλο σχολείο. Τώρα γυρίζουμε το δεύτερο κύκλο. Ο Γιώργος από μόνος του είναι μεγάλο σχολείο, δημιουργός σπάνιος, κι εδώ δεν σκηνοθετεί απλά, έχει γράψει ο ίδιος το σενάριο. Αν ακούσεις τους διαλόγους που έχει γράψει, τα λόγια που βάζει στα χείλια των ηθοποιών να πουν, κι ο τρόπος που μας καθοδηγεί, τον καθένα ξεχωριστά ανάλογα με τις ανάγκες του, είναι κάτι, αν όχι μοναδικό, σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα.

• Η κάμερα, ο φακός σου παίρνουν κάτι ερήμην σου που μπορεί αυτό το ερήμην να έχει το απόλυτο νόημα. Ένα νόημα για το οποίο στο θέατρο μπορεί να παλεύεις να το επικοινωνήσεις με νύχια και με δόντια ενώ η κάμερα στο κάνει μόνη της. Στο θέατρο, για παράδειγμα, μπορείς να «το πάρεις πάνω σου» ακόμη κι αν δεν είναι καλός ο σκηνοθέτης. Στον κινηματογράφο αυτό δεν μπορεί να γίνει - πρέπει να αφεθείς απόλυτα στον σκηνοθέτη, στο εξωτερικό μάτι δηλαδή που είναι η κάμερα. Είναι τρομερό που νομίζεις ότι εσύ κάνεις κάτι αλλά ο άλλος απ’ έξω σου λέει ότι κάνεις κάτι το τελείως αντίθετο. Και αυτή είναι η μαγεία για μένα - αυτός ο άλλος κώδικας.

*Ευχαριστούμε τον Κώστα Γούναρη και το θερινό σινεμά «Ηλέκτρα», για τη φιλοξενία της φωτογράφισης.

*Οι παραστάσεις του Doctor θα ξεκινήσουν ξανά τον Οκτώβριο στο Αμφιθέατρο Σπύρου Ευαγγελάτου (Αγγελικής Χατζημιχάλη 15, Αθήνα, τηλ. 211-0154 559)