Το τελευταίο αντίο

Επιστρέφοντας εργάστηκε στον κινηματογράφο, σε Ελληνικές και διεθνείς παραγωγές και συνέχισε το συγγραφικό του έργο. Έμελλε να γράψει περισσότερα από 110 βιβλία που μεταφράστηκαν σε 33 γλώσσες. Είναι ο περισσότερο μεταφρασμένος Έλληνας πεζογράφος μετά τον Νίκο Καζαντζάκη και τον Κωνσταντίνο Καβάφη.

Ανάμεσα στα βιβλία του ωστόσο είναι το «Ζ» αυτό που μοιραία ξεχωρίζει. Το 2009 η η αγγλική εφημερίδα The Guardian συμπεριέλαβε μόλις δύο ελληνικά βιβλία στη λίστα με τα 1000 βιβλία που πρέπει όλοι να έχουν διαβάσει: «Το βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του Νίκου Καζαντζάκη και το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού. Έστω και αν ο ίδιος έχει πει μεταξύ σοβαρού και αστείου ότι «το «Ζ» δεν ήταν τόσο καλό βιβλίο, έγινε όμως μια πολύ καλή ταινία που βοήθησε την καριέρα του συγγραφέα της.»

Συγκλονισμένος από την υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς, την μετέφερε το 1966 στο χαρτί στο «Ζ» επηρεασμένος από το «Εν ψυχρώ» του Τρούμαν Καπόουτ.

«Κάποτε στο Παρίσι ήμασταν στο σπίτι μιας φίλης, υπεύθυνης για τα ξένα βιβλία των εκδόσεων Γκαλιμάρ, ο Κορτάσαρ, ο Λιόσα, ο Μάρκες και εγώ. Δεν ήταν όλοι τότε πολύ γνωστοί. Αυτή μάς πρότεινε να γράψει ο καθένας μια νουβέλα και να εκδοθούν μαζί και μάλιστα ήθελε πρώτος να ξεκινούσα εγώ. Ήμουν ήδη γνωστός από το Ζ. Ηταν οι μέρες που είχαν πιάσει τον φίλο μου Λελούδα, το μυαλό μου ήταν αλλού, ούτε καν το σκέφτηκα. Αργότερα αναρωτήθηκα τι βλακεία έκανα» είχε διηγηθεί στο «Βήμα».

Η μεταφορά του «Ζ» στον κινηματογράφο από τον Κώστα Γαβρά με πρωταγωνιστές την Ειρήνη Παπά τον Ζαν Λουι Τρεντινιάν και τον Υβ Μοντάν έστρεψε ωστόσο ακόμη περισσότερο το βλέμμα της κοινής γνώμης στα όσα συνέβαιναν στην Ελλάδα  επί επταετίας.

«Δεν έμπλεξα με κανένα κόμμα ποτέ. Βέβαια, όταν ο Φίλιππος Ηλιού, περπατώντας δίπλα στον Σηκουάνα, μου πρότεινε να μπω στο ΠΑΜ, δέχτηκα. Μπήκα στην Αριστερά μέσω του Μίμη Δεσποτίδη, όχι μέσω ενός κόμματος. Αυτός εξάλλου είχε επιμείνει να γράψω το Ζ», είχε διηγηθεί στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο  για «Το Βήμα».

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα άρχισε να γράφει μανιωδώς, εκδίδοντας δεκάδες βιβλία μέσα σε διάστημα λίγων ετών.

«Έχω αδικηθεί σφόδρα από την κριτική γενικά.» είχε πει σε συνέντευξη. «Δεν ισχυρίζομαι ότι τα βιβλία που έχω γράψει μέχρι σήμερα, είναι καλά. Όμως δεν απασχόλησαν τους αρμόδιους, οι οποίοι στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε άλλα έργα. Σ’ όλες τις κουλτούρες υπάρχουν “κλειστά κυκλώματα”. Εμείς τα αναπτύξαμε καθ’ υπερβολήν».

«Όλα τα λάθη βέβαια ήταν δικά μου, καθώς γυρίζω στη Μεταπολίτευση και εκδίδω 48 βιβλία σε τρία χρόνια. Τους κατέκλυσα, τους απογοήτευσα, τους απομάκρυνα» είχε πει στο «Το Βήμα».

Πολίτης του κόσμου, ο Βασιλικός θα έφευγε πάλι από την Ελλάδα για να ζήσει σε πρωτεύουσες όπως η Ρώμη και-ξανά- το Παρίσι. Στην Ελλάδα επέστρεψε για λίγο την δεκαετία του 80. Ήταν η εποχή που δεχόταν ένα ισχυρό πολιτικό φλερτ από τον καλό του φίλο Ανδρέα Παπανδρέου που τον διόρισε αναπληρωτή γενικό διευθυντή της ΕΡΤ.

«Δεν βρέθηκα με το ΠΑΣΟΚ. Βρέθηκα με τον φίλο μου Ανδρέα Παπανδρέου.» είχε εξηγήσει στον Δημήτρη Δανίκα. «Ο οποίος μάλιστα πριν από τις εκλογές του 1981 μου πρότεινε το υπουργείο Πολιτισμού κι εγώ του απάντησα ως εξής: “Εγώ θέλω τα τριακόσια υπουργεία Πολιτισμού”. Εκείνος, τότε, με ρώτησε με έκπληξη: “Τι εννοείς;”. Και του είπα: “Τα τριακόσια υπουργεία Πολιτισμού είναι η τηλεόραση”.

«Μόνο η τηλεόραση με ενδιέφερε.» επιβεβαίωσε και στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο . «Έφυγα μετά την τριετή θητεία μου με μια δήλωση αστεία, «για την προσωπική μου ανασυγκρότηση». Στην πράξη έφυγα γιατί του πρότεινα να φέρει την ιδιωτική τηλεόραση. Δεν ήθελε καν να το ακούσει. Πέρα από την ευφυΐα του και τη γνώση του στα οικονομικά, ήταν ο πιο συναισθηματικός άνθρωπος που γνώρισα. Αυτό, το συναισθηματικό, ήταν που τον οδήγησε και σε μεγάλα λάθη»..

Αν και διετέλεσε βουλευτής επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ από το 2019 μέχρι το 2023, ο Βασίλης Βασιλικός είχε μεγάλους δισταγμούς όσον αφορά την ενασχόληση με την πολιτική. «Έχω πικρές εμπειρίες από την πολιτική», είχε πει στον Δημήτρη Δανίκα «Από τον πατέρα μου Νίκο Βασιλικό που για έξι μήνες, λίγο πριν την δικτατορία Μεταξά, υπήρξε βουλευτής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Μάλιστα μετά τον πόλεμο επανήλθε στην πολιτική με τον Γιώργο Παπανδρέου. Και κάθε φορά, σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, που τότε λόγω των ταραγμένων συνθηκών είχαν γίνει πολλές, δεν κατάφερνε να μπει στη Βουλή για ελάχιστους σταυρούς. Έτσι, ως παιδί, πήρα την πολιτική ανάποδα. Το τραύμα ήταν βαθύ. Κι έτσι εκεί γύρω στα 1949 άρχισα να γράφω το πρώτο μου βιβλίο πίσω από τα ψηφοδέλτια του πατέρα μου. Όταν αποτυγχάνεις τόσες πολλές φορές να βγεις βουλευτής, τότε ως παιδί θεωρείς βασικό ένοχο και υπεύθυνο την πολιτική».

Η σχέση που χαρακτήρισε τη ζωή του ήταν με την υψίφωνο Βάσω Παπαντωνίου με την οποία ήταν παντρεμένοι εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Είχαν αποκτήσει μια κόρη, την Ευρυδίκη. «Η συμβίωση που αριθμεί ήδη 35 χρόνια είναι για την ακρίβεια συζυγία δύο πλανητών που ό,τι τα έλκει είναι η διαφορετικότητά τους» είχε πει για την σύντροφο της ζωής του στην Μυρτώ Λοβέρδου. «Η Βάσω ταγμένη στη Μουσική, εγώ  στο Λόγο. Εκτός από τη Μουσική για τη Μουσική εδώ και 20 χρόνια παλεύει να υλοποιήσει για τη μουσική παιδεία στον τόπο μας τα δύο οράματα της: να αποκτήσει η χώρα μας ένα κτίριο Οπερας ισάξιο με τους σπουδαίους καλλιτέχνες που έχει αναδείξει –πράγμα  που υλοποίησε τελικά το Κ.Π.Ι.Σ.Ν. – και δεύτερο και το σπουδαιότερο γι’ αυτήν να αποκτήσει η χώρα μια «Ακαδημία Λυρικής Τέχνης» που θα φέρει το όνομα «Μαρία Κάλλας», στο κτίριο όπου έζησε νεαρή η Κάλλας, στην Αθήνα. Όσο για την «συμβίωση», είναι αρμονική γιατί και οι δυο δεν έχουμε απωθημένα με την τέχνη μας. Κάναμε από τα νιάτα του ο καθένας αυτό για το οποίο  ένιωθε ταγμένος.

Έζησε πλήρης ημερών μια πλούσια σε εμπειρίες και συναισθήματα ζωή ακριβώς όπως ήθελε. Και ο θάνατος; Είχε πει στον Θανάση Λάλα: «O θάνατος υπάρχει, το κακό είναι ότι ζούμε οι περισσότεροι σαν να πιστεύουμε ότι το πιο σημαντικό αυτού που λέμε «ζωή» είναι ο θάνατος.» Αλλά αυτό μάλλον δεν ίσχυε τελικά για τον Βασίλη Βασιλικό…