Η ζωή ανάμεσα σε 2 χώρες: Η φωτογράφος Χλόη Ακριθάκη μιλάει για τις εμπειρίες, τις εικόνες και τα ταξίδια στο grace.gr

Η Χλόη βλέπει τον κόσμο από ψηλά, παρατηρεί τον κόσμο από κοντά, αποτυπώνει συναισθήματα και στιγμές και χρωματίζει με ένταση, όπως ο πατέρας της, τον δικό της δρόμο την ώρα που «αποχρωματίζει» με λέξεις όσα τη χάραξαν. Μια μοναδική εξομολόγηση, true story!

Βερολίνο – Αθήνα – Βερολίνο – Πράγα – Αθήνα

Γεννήθηκα στο Βερολίνο, μεγάλωσα στην Αθήνα, σπούδασα στο Βερολίνο Φωτογραφία και Νέα Μέσα με ειδίκευση στη φωτογραφία και αργότερα, όταν παντρεύτηκα, έζησα στην Πράγα.

ΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ

Το Βερολίνο, παρότι ακόμη τότε ήταν χωρισμένο, ήταν μια πόλη ανοιχτή σε ιδέες, ελεύθερη, πρωτοπόρα. Τότε ζούσαμε στο Charlottenburg εκεί στη Fasanenstraße, έναν από τους πιο όμορφους δρομους της πόλης, είχε ανοίξει η μητέρα μου μαζί με άλλους δύο Έλληνες, τον Κωσταντίνο Κασάμπαλη και τον Βασίλη Κουράφαλο το ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ. Ο πατέρας μου είχε φροντίσει τη διακόσμηση, τα χρώματα και είχε σχεδιάσει τα ιδιαίτερα μπρούτζινα φωτιστικά.

Το ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ έγινε γρήγορα το στέκι, το ραντεβού, ένας τόπος συναναστροφής, των ανθρώπων της τέχνης, της μόδας αλλά όχι μόνο. Ένα κορυφαίο εστιατόριο του Βερολίνου που, από το μπαρ και τα τραπέζια του, θα περάσουν ο Richard Burton, o John Le Carre και ο Francis Bacon και θα μείνει στην ιστορία ως «FOFI’S».

Στο Βερολίνο γνώριζα λίγα παιδάκια. Όταν ήμουν εκεί περνούσα τις μέρες μου πιο πολύ με τον πατέρα μου και τους φίλους του. Επισκεπτόμασταν μουσεία και εκθέσεις. Αγαπούσε πολύ το αιγυπτιακό μουσείο, που τότε ακόμη ήταν στο Δ. Βερολίνο πολύ κοντά στο σπίτι μας, και πηγαίναμε συχνά απλά για να δούμε, να ξαναδούμε και να θαυμάσουμε την προτομή της βασίλισσας Νεφερτίτης. Aκόμη πιο συχνά επισκεπτόμασταν τη Nationalgalerie. Εκεί στο κτήριο του Mies van der Rohe μου μιλούσε για τέχνη, για το Dada και τον σουρεαλισμό και μου έλεγε ιστορίες για τους καλλιτέχνες. Έτσι ήταν ιδιαίτερα μεγάλη η συγκίνησή μου όταν το 2003 η Nationalgalerie τον τίμησε με αναδρομική έκθεση και μάλιστα δίπλα σε έκθεση του Πικάσο! Ένα άλλο μουσείο σχεδόν κρυμμένο στην άκρη του δάσους Grunewald είναι το Brücke Μuseum. Ο αρχιτέκτονας του, Werner Düttmann ήταν ένας από τους πρώτους ενθουσιώδης συλλέκτες έργων του Αλέξη Ακριθάκη στο Βερολίνο.

Σήμερα, όταν πηγαίνω στο Βερολίνο μένω στο πιο νεανικό και trendy Friedrichshain, κάνω βόλτες για καφέ και ποτό στο Prenzlauer Berg και Mitte και τουλάχιστον μία βόλτα στην Ku’damm στην παλιά μου γειτονιά. Επισκέπτομαι ευλαβικά τη Nationalgalerie στο πρόγραμμα έχω και το KW Institute for Contemporary Art και πολλά άλλα μουσεία και γκαλερί. Και παρόλες τις αλλαγές που έχουν γίνει στην πόλη, ακόμη, κάθε φορά που επιστρέφω αυτή η ιδιαίτερη μυρωδιά στα σπίτια, τα εστιατόρια και στο μετρό δεν έχει αλλάξει μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια και αισθάνομαι σα να μην έφυγα ούτε μία μέρα.

Η ΠΡΑΓΑ

Αν το Βερολίνο ήταν η πόλη που γενήθηκα, η πόλη που είχαν διαλέξει οι γονείς μου, η Πράγα ήταν η πόλη που με διάλεξε για να ζήσω. Ήταν έρωτας από την πρώτη στιγμή, όταν είχα πάει ένα ταξίδι εκεί με μία φίλη της είχα πει «Εδώ θέλω να ζήσω». Λίγο αργότερα, τυχαία προσέφεραν μία δουλειά στον τότε – ακόμη μέλλοντα- άντρα μου. Έτσι αντί για μήνα του μέλιτος μετακομίσαμε στην Πράγα με σκοπό να μείνουμε εκεί τρία χρόνια.

Η πόλη όμως μας κέρδισε και έγινε γρήγορα η μόνιμη κατοικία μας, γιατί όπως γράφει ο Κάφκα «Η Πράγα δεν σε αφήνει ποτέ να φύγεις… αυτή η αγαπημένη μικρή μητέρα έχει κοφτερά νύχια». Σε αυτά τα χρόνια η πόλη σχεδόν μεταμορφώθηκε από μία κουκλίστικη αλλά γκρίζα πόλη της ανατολικής Ευρώπης σε μία κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα με ανακαινισμένα μουσεία, νέα Kunsthalle, που σφύζει από ζωή και τουρισμό χωρίς να έχει χάσει όμως τίποτα από την ομορφιά της. Ίσα ίσα, πάρκα και πλατείες είναι καθαρά και περιποιημένα. Η αγαπημένη μου βόλτα, όπως και όλων των κατοίκων της Πράγας είναι στο πάρκο Petrin. Ειδικά την άνοιξη με τα ανθισμένα δέντρα.. Παράλληλα με την πόλη μεγάλωσε και η οικογένεια μου, γεννήθηκαν και μεγάλωσαν τα 3 μας παιδιά, με όλα τα θετικά και αρνητικά που έχει η ζωή σε μία ξένη χώρα.

Ο ρόλος της μητέρας – τι μου έμαθε, τι στερήθηκα

Τα παιδιά και η τέχνη θελουν αγάπη και αφοσίωση και επειδή ότι κάνω το κάνω με πολλή αγάπη δε θα μπορούσα να τη μοιράσω ανάμεσα στα δύο. Για όσα χρόνια ένιωθα ότι χρειαζόταν, αφοσιώθηκα οικογένεια μου. Επίσης, τα παιδιά μου είναι ηλικιακά πολύ κοντά και μεγαλώνοντας τα στο εξωτερικό, μακριά από έναν ευρύτερο οικογενειακό ιστό, η ζωή μου ως σοφέρ, μαγείρισσα και νοσοκόμα ήταν τόσο γεμάτη που δεν είχα καν τον χρόνο να σκεφτώ ότι μπορεί να στερούμαι κάτι! Από τα παιδιά μου έμαθα πολλά και μαθαίνω ακόμη. Εμαθα ότι η ζωή μας κρέμεται από μία κλωστή και ότι όλα μπορεί να καταρρεύσουν σε δευτερόλεπτα αλλά και την απίστευτη ανακούφιση που φέρνει ένα μήνυμα ότι όλα είναι καλά.

Ότι η μεγαλύτερη ευτυχία είναι στα μικρά καθημερινά πράγματα, σε ένα χαμόγελο, στα κόκκινα μαγουλάκια από το κρύο, την πρώτη βόλτα με ποδήλατο… Έμαθα να χαίρομαι με τις επιτυχίες και να γιορτάζω τις αποτυχίες. Να παίρνω και να δίνω αγάπη, και η αγάπη αυτή με γεμίζει τόσο που δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι στερήθηκα κάτι. Είναι η πιο μεγάλη ικανοποίηση και χαρά που τα βλέπω να έχουν γίνει και καλοί, ανεξάρτητοι και σοβαροί άνθρωποι που στέκονται μόνοι τους στα πόδια τους.

Οι άνθρωποι που με σημάδεψαν

Δε θα έλεγα ότι με σημάδεψαν κάποιοι άνθρωποι – εκτός βέβαια από τους γονείς μου, οι οποίοι είχαν και οι δυο πολύ έντονες προσωπικότητες! Πιο πολύ με σημάδεψαν καταστάσεις που έζησα και μοιράστηκα με ανθρώπους που αγαπάω και που με κάνουν ακόμη να ξυπνάω το πρωί και να αισθάνομαι ευγνώμων για ότι έχω ζήσει και ζώ.

Ταξίδια στον κόσμο που δεν θα ξεχάσω

Από μικρή η ζωή μου ήταν μοιρασμένη ανάμεσα σε 2 χώρες. Με τον πατέρα μου κάναμε πολλά ταξίδια με το αυτοκίνητο. Και μου αρέσει κι εμένα πολύ να οδηγώ. Να διασχίζω την Ευρώπη μόνη μου ακούγοντας μουσική. Έχω ταξιδέψει πολύ κι έχω πολλές, ωραίες και αστείες αναμνήσεις αλλά αυτό που κάθε φορά με συναρπάζει δεν είναι απαραίτητα ο τόπος που επισκέπτομαι αλλά πιο πολύ το ταξίδι το ίδιο, ο ενθουσιασμός και η προσμονή του καινούργιου, του άγνωστου. Η φωτογραφική μου μηχανή δεν λείπει από την τσάντα μου αν και κάποιες φορές διαλέγω να μην φωτογραφίσω αλλά να κρατήσω τη μοναδική αυτή στιγμή στη μνήμη μου, αυτές είναι οι πιο πολύτιμες εικόνες μου.

H φωτογραφία για μένα

Μου αρέσει να συλλέγω εικόνες, να λέω ιστορίες με και μέσα από αυτές και η φωτογραφία είναι το μέσο που με εκφράζει καλύτερα. Φωτογραφίζω διάφορα πράγματα, ανθρώπους και καταστάσεις που μου κεντρίζουν το ενδιαφέρον. καθημερινές στιγμές και λεπτομέρειες. Μου αρέσει να επιστρέφω στα ίδια μέρη -χρόνια μετά – και να αποτυπώνω τις αλλαγές. Το κινητό μου είναι ένα σκέτσμπουκ – αυτό και ένα πραγματικό τετραδιάκι με συνοδεύουν παντού και φυλάσσουν στιγμές εικόνες και ιδέες. Πολλές φορές κάνω φόκους σε μικρά πράγματα που κινδυνεύουν να περάσουν απαρατήρητα, να χαθούν για πάντα. Συνδυάζω και αντί παραθέτω εικόνες, ως ζευγάρια ή σε σειρές (sequences) φωτογραφιών, άλλοτε πάλι οι λήψεις μου συνομιλούν με κείμενα συγγραφέων όπως της Βίβιαν Αβρααμίδου Πλούμπη. Στα έργα μου χρησιμοποιώ μια πλούσια γκάμα τεχνικών και μέσων. Οι τεχνικές αυτές περιλαμβάνουν τη χρήση διπλής έκθεσης, εκτεταμένους ψηφιακούς χειρισμούς, αναλογικές εκτυπώσεις, ζωγραφική, καθώς και πειραματισμούς με υλικά όπως η πέτρα, το μάρμαρο χειροποίητο χαρτί κ.α.

Ο πατέρας μου

Όταν γεννήθηκα, ο πατέρας μου ήταν 30 χρονών, βρισκόταν με υποτροφία της DAAD (Γερμανική Υπηρεσία Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών) στο Βερολίνο και σε μία ιδιαίτερα παραγωγική περίοδο της καριέρας του. Για τη νεογέννητη Χλόη φτιάχνει χρωματιστές πεταλούδες που κρέμονται από το ταβάνι και γεμίζουν το δωμάτιο. Μου ζωγραφίζει, φτιάχνει θεατράκια. Όσο μεγαλώνω τόσο πιο πολύ καιρό περνάω μαζί του, στο ατελιέ, σε εκδρομές, όταν ένα έργο μου αρέσει μου το χαρίζει, έτσι κάποια έργα, έχουν μείνει μαζί μου από τότε. Όταν γεννήθηκαν τα παιδιά μου, οι πεταλούδες, τα ποδηλατάκια και τα σπιτάκια βρήκαν καινούργια παιδικά μάτια να τα χαίρονται.

Θα μπορούσα να πω πολλά για τον Πατέρα μου, ο οποίος ήταν γνωστός για την πληθωρική, εκρηκτική του προσωπικότητα και τη σπάνια ομορφιά του. Εγώ τον λάτρευα γιατί ήταν τρυφερός, δίκαιος, πλακατζής, αεικίνητος, αθυρόστομος, ένας επαναστάτης με αιτία. Η ζωή μαζί του ήτανε απρόοπτη. Μπορεί να αποφάσιζε ξαφνικά μέσα στη νύχτα να πάμε μία εκδρομή, ανεξάρτητα με το αν είχα να πάω σχολείο ή όχι. Τις ελάχιστες φορές που έγινε αυστηρός μαζί μου, ήξερα ότι είχε δίκιο όπως ήξερα ότι όποτε τον χρειαστώ θα είναι εκεί όπου κι αν βρίσκομαι. Όταν το βράδυ αργούσα να γυρίσω για να με τιμωρήσει μου τηγάνιζε πατάτες και δε με άφηνε να κοιμηθώ. Τα τελευταία χρόνια πριν τον θάνατο του η υγεία του ήταν καταβεβλημένη από τις καταχρήσεις, εγώ πια ζούσα στο εξωτερικό και εκείνος στην Αθήνα. Έφυγε νωρίς μόλις 55 ετών. (Φέτος κλείνουν 30 χρόνια από το θάνατό του. Με την ευκαιρία ετοιμάζουμε και ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο!). Για μένα ξεκινούσε ένα καινούργιο κεφάλαιο μια εντελώς διαφορετική ζωή στην Πράγα. Λίγο αργότερα γεννιέται η πρώτη κόρη μου, τα μεγάλα πράσινα μάτια της με παρακολουθούνε με το βλέμμα του πατέρα μου. Για πολλά χρόνια δε θα ασχοληθώ με τα εικαστικά. Μένω μακριά από τον κόσμο της τέχνης. Φωτογραφίζω τα παιδιά μου, τους φίλους μας και αρκετούς γάμους!

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Η εντατική ενασχόληση με το έργο του και η σταδιακή μου επιστροφή στην Ελλάδα ξεκίνησε το 2016, μετά τον αιφνίδιο θάνατο της μητέρας. Έτσι, σαν μονόδρομος για μένα, είχε φτάσει η σειρά μου να αναλάβω αυτό το έργο. Με δεδομένη την όρεξη και κάποια από τα απαραίτητα εφόδια, παρακολούθησα ειδικά σεμινάρια για τη μετά θάνατο διαχείριση του έργου ενός καλλιτέχνη και τη σύνταξη ενός Catalogue Raisonné. Το βασικό ερώτημα για μένα ήταν τι μπορώ να κάνω για να κρατήσω την κληρονομιά του ζωντανή και πώς θα ήθελε ο ίδιος ο πατέρας μου να διατηρηθεί το έργο του μετά το θάνατό του;

Κι ενώ πιστεύω ότι πια τον ξέρω καλά, ότι έχω καταφέρει να διεισδύσω όσο πιο βαθιά γίνεται στο λαβύρινθο της σκέψης του, εξακολουθώ να αμφιβάλλω αν εκείνος είχε σκεφτεί ποτέ τι θα ήθελε να γίνει με το έργο του. Ο Αλέξης Ακριθάκης ζούσε πάντα στο «τώρα». Γι’ αυτό πάντως που αισθάνομαι σίγουρη, είναι πως θα με εμπιστευόταν στην προσπάθειά μου αυτή να διασώσω και να παρουσιάσω την πραγματική διάσταση και το απίστευτα οργανωμένο μυαλό και ταλέντο του, πέρα από το μύθο του μποέμ, καταραμένου καλλιτέχνη.

Η αναδρομική

Στην προσπάθεια αυτή ανήκουν δράσεις όπως εκθέσεις και εκδόσεις. Τα τελευταία χρόνια έχουμε εκθέσει συγκεκριμένες ενότητες του έργου του. Όπως από τη σχέση του με τη γραφή, τη διήγηση και τους συγγραφείς στην έκθεση «Οι ιστορίες του Αλέξη Ακριθάκη» στο Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων το 2018, σε επιμέλεια Ντένη Ζαχαρόπουλου και την έκθεση «Τσίκι-Τσίκι» στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, σε συν επιμέλεια δική μου με τον Αλέξιο Παπαζαχαρία το 2019. Το επόμενο λογικό βήμα είναι μία μεγάλη αναδρομική έκθεση που θα παρουσιάζει το εύρος του έργου και της δημιουργίας του Αλέξη Ακριθάκη και ήδη δουλεύουμε για να πραγματοποιηθεί!

Μετά από ένα διάλλειμα λόγω των εγκλεισμών ιδρύσαμε, μία μη κερδοσκοπική εταιρεία το Αρχείο Ακριθάκη, που ασχολείται όχι μόνο με τη δουλειά και την έρευνα γύρω από το έργο του πατέρα μου αλλά γενικά με την προώθηση της τέχνης και του πολιτισμού στην Ελλάδα. Μέσα στα πλαίσια των δράσεών μας από μέσα Μαΐου και για δύο εβδομάδες θα φιλοξενήσουμε στον χώρο του Αρχείου, Τζωρτζ 5 στην Αθήνα, την έκθεση της Λίζης Καλλιγά «Ο άσπρος τοίχος». Η επίσκεψη θα λαμβάνει χώρα κατόπιν τηλεφωνικού ραντεβού (whats up, 6982370878).

Η νέα έκθεση

Παράλληλα συνεχίζω να δουλεύω και πάνω στα δικά μου πρότζεκτ, για ομαδικές ή ατομικές εκθέσεις. Ένα από αυτά που έχω ιδιαίτερα μέσα στην καρδιά μου, είναι το “studiovisit”, ένα φωτογραφικό αρχείο εν εξελίξει. Στην πραγματικότητα ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Τότε είχα φωτογραφίσει τον πατέρα στο ατελιέ του να εργάζεται, οι φωτογραφίες χάθηκαν αλλά έχω στην κατοχή μου μόνο μία δημοσίευσή τους σε συνέντευξη του πατέρα της σε περιοδικό της εποχής. Τώρα φωτογραφίζω καλλιτέχνες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, στον χώρο εργασίας τους, όποιος και να είναι αυτός, επιχειρώντας να εστιάσω σε αυτή τη διαφορετική, δυναμική διάσταση στην οποία τα έργα γεννιούνται. Περισσότερο από ένα ίχνος της δουλειάς τους και της ζωής τους στην Ελλάδα της εποχής μας, αναζητώ αυτές τις στιγμές οικειότητας που υπάρχουν στον χρόνο και στον χώρο, αυτή την σχεδόν ερωτική σχέση ανάμεσα σε στον καλλιτέχνη και το έργο του.

©️the estate of Alexis Akrithakis (έργα Ακριθάκη)

στο δικό μου curtesy by the artist

Στέγη φωτό Nico Ottmann

*Cover photo: Nikos Zappas