Η Φιλαρέτη είναι μια προσωπικότητα ξεχωριστή, μια γυναίκα που συνδυάζει αβίαστα την απλότητα με τον πληθωρικότητα, τη ζεστασιά με μια διακριτική απόσταση, την αρχοντική αυτοπεποίθηση με την ουσιαστική σεμνότητα. Έτσι, όταν αναφέρεται στα μαθήματα της ζωής –η αλήθεια είναι διόλου τετριμμένη– δεν εστιάζει στο «μάθημα» αλλά στην αλήθεια, την ανθρώπινη αλήθεια.
Φέτος η Φιλαρέτη Κομνηνού υποδύεται την κυρία Βάιολετ Βέναμπλ στο θρυλικό έργο του Τένεσι Ουίλιαμς «Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι», στο Θέατρο Νέος Ακάδημος. «Στο έργο αυτό υπάρχει μια τόσο περίπλοκη σχέση, που φτάνει να είναι υλικό ψυχανάλυσης. Βασικός άξονας είναι ότι η νοσηρή εξάρτηση που έχει η Βέναμπλ για τον γιο της, καταλήγει φυσικά ευνουχιστική. Μια εξάρτηση που αισθάνεσαι ότι γίνεται και διαστροφική και τότε είναι σαν μέσα από το έργο αυτό ο Τένεσι Ουίλιαμς να στέλνει ένα κατεπείγον μήνυμα, λέγοντας ότι αυτό το κολιέ από μαργαριτάρια που δένουν οι μητέρες τους γιους τους είναι κάτι σαν ομφάλιος λώρος», λέει η ίδια.
1. Η μητρική αγάπη
Η αγάπη μιας μητέρας, αυτή καθαυτή, για τον γιο της δεν βλάπτει. Όταν όμως μέσα από αυτήν προβάλλεται ο ναρκισσισμός, ο εγωισμός και η χειριστική κατάσταση από την οποία η μητέρα βρίσκει λόγο ύπαρξης, τότε δημιουργείται μια ευνουχιστική σχέση. Είναι πολύ διαφορετικό να αγαπάς και διαφορετικό να προσφέρεις. Η ίδια η ζωή έρχεται να δείξει σε μια μητέρα ότι κάποια στιγμή το παιδί αυτονομείται και εκείνη πλέον, διακριτικά, παρακολουθεί τη ζωή του, χωρίς να επεμβαίνει.
2. Το άλλο βλέμμα
Ο ρόλος της τέχνης είναι να φιλτράρει και να αποκαλύπτει ουσιαστικά το κίνητρο μιας πράξης, όπως τη βιαιότητα ενός χαρακτήρα, μιας συμπλοκής ή μιας σύγκρουσης που, στην αληθινή ζωή, δεν θα μπορούσες να δικαιολογήσεις. Όταν αυτά τα βιώνεις στο θέατρο με την ψυχραιμία που διέπει τον θεατή την ώρα της παράστασης, κατανοείς καλύτερα τα κίνητρα του καθενός και τους λόγους της σύγκρουσης. Άλλωστε, τα λόγια ενός συγγραφέα θα λέγαμε ότι έχουν πάντα πιο σοφή, πιο διαισθητική ματιά. Ο ίδιος ο Τένεσι Ουΐλιαμς γράφει ένα γράμμα στον Ελία Καζάν, όταν είχαν ανεβάσει το «Λεωφορείο ο πόθος», και του λέει: «Οι χαρακτήρες στα έργα μου δεν είναι ποτέ απόλυτα καλοί και απόλυτα κακοί – κινούνται σε μια γκρίζα περιοχή. Ο θεατής πρέπει ανά πάσα στιγμή που τους βλέπει, να λέει, “αχ, αν μπορούσαν να δουν τον άλλον με διαφορετικό βλέμμα, για να μην προβάλλουν πάνω σ’ αυτόν τον εγωισμό τους και την ανάγκη για επιβεβαίωση”».
3. Καλό και κακό, πάντα μαζί
Οι σπουδαίοι συγγραφείς έγραψαν μεγάλα έργα γιατί αντιλήφθηκαν ότι το καλό με το κακό προχωράνε μαζί. Οι μέτριοι και απλοϊκοί συγγραφείς γράφουν έργα που παρουσιάζουν τελείως σχηματικά, σχεδόν σαν καρτούν, τον καλό και τον κακό άνθρωπο. Δεν υπάρχει ούτε το απόλυτο καλό ούτε το απόλυτο κακό. Οι μεγάλοι συγγραφείς προβάλλουν πάντα αυτό το περίπλοκο του ανθρώπου που, ανάλογα με το περιβάλλον του, εκδηλώνεται.
4. Ταξίδια: Το οξυγόνο της ζωής
Οι άνθρωποι πρέπει να ταξιδεύουν – είναι κάτι που σχεδόν επιβάλλεται. Πρέπει να μπουν στη διαδικασία να εξερευνήσουν κι άλλους τόπους, να γνωρίσουν φυσικές ομορφιές. Να βάλουν, για παράδειγμα, στόχο να πάνε να δουν το Βόρειο Σέλας˙ είναι κρίμα να στερηθούν να ζήσουν ένα τέτοιο φυσικό φαινόμενο που σε αφήνει άναυδο. Τα ταξίδια οξυγονώνουν το μυαλό, για παράδειγμα ένα ταξίδι στο Βόρειο Σέλας θα σε αφήσει άναυδο. Επίσης, έρχεσαι σε επαφή με άλλους λαούς και άλλες νοοτροπίες, συγκρίνεις τη δική σου ζωή και μαθαίνεις να διεκδικείς περισσότερα πράγματα, όταν μιλάμε για οργανωμένες κοινωνίες. Έχω κάνει πολλά αγαπημένα ταξίδια, έχω πάει τέσσερις φορές στο Μεξικό γιατί έχω και φίλους εκεί. Μου άρεσε πολύ και το ταξίδι μου στο Εκουαδόρ, στο Πράσινο Ακρωτήρι… Εκεί μάλιστα, κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας μου για το αρχαίο δράμα, απέκτησα μία καλή φίλη που με κάλεσε να διδάξω Θέατρο την επόμενη χρονιά. Όταν θυμάμαι τις διαδρομές μου, νιώθω πάντα μια ευφορία και πιστεύω ότι πραγματικά τα ταξίδια «μετακίνησαν» το μυαλό μου.
5. Ο πρωταθλητισμός του ηθοποιού
Υπάρχουν και τα ταξίδια φαντασίας που κάνει ένας ηθοποιός μέσα από τους ρόλους του που πολλές φορές και αυτά μπορεί να «μετακινήσουν» το μυαλό του. Αυτό εμένα μου συνέβη μέσα από την επαφή μου με το αρχαίο δράμα – και αυτό το καταλαβαίνει οποιοσδήποτε ασχολείται με το αρχαίο δράμα και παίζει σε θέατρα, όπως η Επίδαυρος. Συμβαίνουν πράγματα που σου αποκαλύπτουν καταρχάς τι δυνάμεις μπορεί να έχεις μέσα σου εσύ ο ίδιος, γιατί εκεί κάνεις πρωταθλητισμό, δεν κάνεις μόνο υποκριτική. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να αντέξει το σώμα σου, αλλά ακόμη και ένα θέμα υγείας να έχεις, το μυαλό αφιονίζεται με τέτοιο τρόπο, που σε κάνει και το ξεπερνάς εκείνη τη στιγμή. Αυτό, λοιπόν, η συνεχής αναμέτρηση και η συνειδητοποίηση των δυνάμεών σου είναι πολύτιμη σε όποιον χώρο κι αν κινείσαι.
6. Οι συναντήσεις με τους ανθρώπους
Εμένα, πάνω απ’ όλα, με «μετακινούν» οι συναντήσεις με τους σωστούς ανθρώπους στη δουλειά μου. Νιώθω πλήρης όταν κάνω μια σημαντική ερμηνεία σε μια, συνολικά, σημαντική παράσταση – δεν μου αρκεί, δηλαδή, να κάνω εγώ μόνο μια σημαντική ερμηνεία. Τα σύνολα έχουν σημασία.
7. Η σωστή διατροφή
Πρέπει να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να μην ταλαιπωρούμε τον οργανισμό μας με τροφές που μπορεί στο μέλλον να προκαλέσουν προβλήματα. Θα πρότεινα, μάλιστα, να κάνει κάποιος ένα τεστ δυσανεξίας που θα τον βοηθήσει να καταλάβει ποιες είναι οι απαγορευτικές ζώνες γι’ αυτόν, γιατί για κάθε οργανισμό είναι διαφορετικές.
8. Ο παρορμητισμός
Καλό θα ήταν η πειθαρχία και ο παρορμητισμός μας να είναι σε μια ισορροπία και μια συνύπαρξη – ούτε μόνο το ένα ούτε μόνο το άλλο. Το να κινείσαι στη ζωή σου μόνο με παρορμητισμό δεν είναι πολύ σοφό. Από την άλλη, η απόλυτη πειθαρχία έχει να κάνει με κάτι αποστειρωμένο και πληκτικό – κάποια στιγμή πρέπει να παίρνει και φωτιά το σύστημα και να βουτάει στα βαθιά. Όπως και να ΄χει επιβάλλεται ο συνδυασμός.
9. Τα όρια
Θεωρώ ότι είμαι δοτικός άνθρωπος, αλλά αυτό είναι προτιμότερο να το πουν οι άλλοι. Βάζω όμως όρια, γιατί αισθάνομαι ότι πρέπει να προστατέψω τον εαυτό μου, μια που οι άνθρωποι γύρω μας, αρκετές φορές, προσπαθούν να εισβάλουν στον πολύ προσωπικό μας χώρο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν προσφέρεσαι στους ανθρώπους σου, στους έρωτές σου, στις σχέσεις σου με τους φίλους σου. Αν, όμως, το ένστικτό σου σού λέει ότι ο άλλος δεν θα καταλάβει και δεν θα σεβαστεί αυτό που είσαι, πρέπει εσύ να θέσεις τα όριά σου. Σε αυτή την περίπτωση, για μένα ο άλλος πρέπει να φύγει από το οπτικό μου πεδίο.
10. Και θα μετανιώσεις…
Δεν γίνεται να μη μετανιώνεις για τίποτα στη ζωή σου. Εγώ προσωπικά έχω μετανιώσει και θα ήθελα κάποια πράγματα, αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο πίσω, να τα κάνω διαφορετικά. Σαφώς τα λάθη μας είναι η εμπειρία μας και η ζωή μας και δεν θα δημιουργήσω ένα ενοχικό αίσθημα, γιατί κι αυτό είναι κάτι που σε βαραίνει πολύ. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι αν είχα την ευκαιρία να κάνω μια άλλη επιλογή, δεν θα την έκανα.
11. Μακριά από συμπλέγματα
Υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων που το συμπλεγματικό τού χαρακτήρα τους είναι καμιά φορά επικίνδυνο. Εμείς μπορεί να νομίζουμε ότι θα καταφέρουμε να τους φερθούμε με τέτοιον τρόπο ώστε να βγάλουν τον καλύτερο εαυτό τους. Όμως, η πείρα της ζωής λέει ότι καλύτερα να μην το παλεύεις παραπάνω, γιατί πρέπει να κρατήσεις και τη δική σου ενέργεια. Γύρισε την πλάτη και φύγε – δεν είναι ήττα αυτό, είναι σοφή κίνηση.
