Δημήτρης Καπουράνης: «Κάθε ερωτική σχέση διακατέχεται από μια τάση εξουσίας»

Βίωσα ανάμεικτα συναισθήματα. Από τη μία, υπήρξε ένα αίσθημα ολοκλήρωσης, το οποίο βέβαια είναι εντελώς ψεύτικο. Ένιωσα ότι ανταμείφθηκα για κάτι για το οποίο είχα μοχθήσει πολύ. Από την άλλη, αισθάνθηκα κάπως περίεργα. Σκέφτηκα: «Και τώρα τι; Έχω κάποια υποχρέωση μετά από αυτό;».

Σε βάρυνε περισσότερο ή σε απελευθέρωσε;

Δεν νομίζω ότι με βάρυνε, και το «Brokeback Mountain» είναι μια επαλήθευση αυτού. Εννοώ ότι, με ή χωρίς το βραβείο, θα έκανα τα ίδια πράγματα. Απλώς, τώρα ίσως να τα κάνω με μεγαλύτερη σιγουριά. Νιώθω πιο συγκροτημένος και σίγουρος για αυτά που θέλω και κάνω. Θεωρώ πως ο κόσμος με αντιμετώπιζε έτσι κι αλλιώς διαφορετικά λόγω της παράστασης «Μια άλλη Θήβα» και όχι τόσο λόγω του βραβείου «Χορν». Το βραβείο είναι ένα σημείο αναφοράς.

Ποια ήταν η επαφή σου με το «Brokeback Mountain» προτού πεις το ναι;

Είχα δει την ταινία πάρα πολλές φορές. Δεν είχα διαβάσει το βιβλίο, αλλά γνώριζα ότι υπάρχει μια σειρά διηγημάτων της Άνι Πρου και η τελευταία ιστορία είναι το «Brokeback Mountain». Στο μυαλό μου ήταν πολύ έντονη η συνθήκη της ταινίας, κι αυτό ήταν κάτι που με δυσκόλεψε. Έπρεπε να ξεφύγω από αυτή την ατμοσφαιρική, αισθητική αντιμετώπιση του έργου, που δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει στο σανίδι. Προς το τέλος της ταινίας, υπάρχει μια σκηνή που κάθε φορά με συγκινεί και με κάνει να κλαίω σαν παιδάκι. Είναι όταν ο Ένις θυμάται ένα συγκεκριμένο σημείο που τον Τζακ τον έπαιρνε ο ύπνος όρθιο, σαν τα άλογα. Τότε ο Ένις πήγαινε από πίσω του, τον αγκάλιαζε και του έλεγε: «Κοιμάσαι σαν παλιάλογο». Είναι μια βαθιά συγκινητική στιγμή στην ταινία και είναι αυτή που με έκανε να πω το ναι στην παράσταση.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση σε αυτή την παράσταση;

Σίγουρα στην αρχή με απασχόλησε το θέμα της εκπροσώπησης. Σκέφτηκα πώς μπορεί να δει η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα τη συμμετοχή μου ως straight ηθοποιού σε ένα τέτοιο έργο. Ωστόσο με ενδιαφέρει να αναζητώ οριακές συνθήκες στο πλαίσιο της έρευνας και της δουλειάς μου. Με ενδιαφέρει να δικαιολογώ και να υπερασπίζομαι χαρακτήρες. Και με γοήτευσε ο χαρακτήρας του Τζακ, που ζει διαρκώς στα άκρα, δεν φοβάται τίποτα, ζει στο τώρα και το μετά. Κι εντέλει, πεθαίνει ακριβώς από αυτή την αδυναμία. Πώς να μη σε εξιτάρει ένας τέτοιος χαρακτήρας; 

Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι ο πρώτος queer χαρακτήρας που υποδύεσαι. Στο «Μια άλλη Θήβα» ο ήρωάς σας είναι αμφιφυλόφιλος.

Ναι, όμως το «Brokeback Mountain» είναι πρώτα απ’ όλα ένα gay love story. Είναι και τόσα άλλα πέρα από αυτό, τόσα, μα τόσα άλλα... Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι μιλά για την απαγορευμένη αγάπη δύο αντρών σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό τόπο. Είναι ξεκάθαρα ένα gay έργο – το πρόβλημα των πρωταγωνιστών είναι ο ίδιος ο φόβος για αυτό που είναι. Αυτό διαφοροποιεί το έργο από άλλες διάσημες ιστορίες αγάπης, όπως το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», όπου ο έρωτάς τους απαγορεύεται από εξωγενείς παράγοντες. Στο «Brokeback Moutain» βλέπουμε πώς ο έρωτας απαγορεύεται από ενδογενείς παράγοντες. Η συγγραφέας, πολύ σωστά, δεν μας βάζει ποτέ σε ένα δημόσιο πλαίσιο. Μας κάνει να καταλάβουμε ότι, παρά τις δύσκολες νομικές και κοινωνικές συνθήκες, αυτό το ζευγάρι θα μπορούσε να πάρει την απόφαση να εγκαταλείψει τα πάντα και να ζήσει μαζί στα βουνά της Αμερικής. Όμως ο φόβος του Ένις και η ανάγκη του για μια «παύλα» είναι αυτά που τελικά τους εμποδίζουν. Δεν θέλει να συμβαίνει τίποτα, δεν θέλει να αλλάζει τίποτα. Θέλει η ζωή να είναι μια παύλα. Ξέρω τέτοιους ανθρώπους, που δεν θέλουν να τους συμβεί τίποτα, να μην τους ζητήσει κανείς τίποτα, απλώς να βλέπουν τη ζωή να περνά. Στο τέλος ο Ένις το πληρώνει αυτό, αλλά τι σημασία έχει; Δεν αλλάζει.

Έχεις βρεθεί ποτέ να μετανιώνεις για κάποιο μονοπάτι που δεν διάλεξες;

Καμιά φορά ίσως σκέφτομαι γιατί δεν επέλεξα να ασχοληθώ με την υποκριτική πιο νωρίς. Από την άλλη, όμως, μπήκα αρκετά ώριμος στο χώρο. Δεν μπορώ καν να φανταστώ πώς θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα αν αυτό συνέβαινε στα 18, μετά το σχολείο.

Τι ανακάλυψες για τον εαυτό σου μέσα από το ρόλο του Τζακ;

Ασυνείδητα ή συνειδητά, πολλές φορές με πιάνω να σκέφτομαι: «Αυτό μην το κάνεις, είναι ξεδιάντροπο. Τι θα πουν οι άλλοι;». Ο Τζακ κάνει το ακριβώς αντίθετο. Είναι τολμηρός, αιχμηρός, ξεδιάντροπος, δεν τον νοιάζει να ξεφτιλιστεί, δεν τον νοιάζει τι θα πει ο κόσμος, θέλει να αγωνιστεί και να κερδίσει, να πάρει αυτό που επιθυμεί. Ενδεχομένως αυτό που με έμαθε είναι να προσπαθώ να ζω περισσότερο στο τώρα και να κάνω αντίστοιχες επιλογές.

Τόσο στο «Μια άλλη Θήβα» όσο και στο «Brokeback Mountain», σε είδαμε σε αρκετά δύσκολες και έντονες σκηνές. Σου κοστίζει συναισθηματικά αυτό; Είσαι και στην προσωπική σας ζωή τόσο εκρηκτικός;

Στην αρχή μού ήταν πολύ δύσκολο. Για παράδειγμα, στο «Brokeback Mountain», όταν επέστρεφα στα παρασκήνια, μου έπαιρνε χρόνο να ηρεμήσω, ένιωθα ξοδευμένος συναισθηματικά. Δεν μιλώ για σωματική κούραση, ήταν καθαρά ψυχολογικό. Μπορεί αυτό να συνέβαινε γιατί στην πραγματική μου ζωή δεν είμαι καθόλου έτσι. Ίσα ίσα, μου κοστίζει πολύ να εκφραστώ ανοιχτά. Πολλές φορές νομίζω ότι είμαι εκδηλωτικός απλώς επειδή είναι μέρος της δουλειάς μου και το κάνω τόσο συχνά στο θέατρο. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν είμαι. Προσπαθώ να το αλλάξω και δουλεύω πάνω σε αυτό. Ίσως επιλέγω να είμαι έτσι.

Οι γονείς συ ήρθαν να δουν το «Brokeback Mountain»;

Η μητέρα μου ήρθε τρεις φορές, ο πατέρας μου καμία. Και οι δύο έχουν δει τη «Θήβα». Τους ήταν δύσκολο όταν έμαθαν ότι θα έπαιζα στο «Brokeback». Δεν ήταν τόσο η θεματική ή το γυμνό, αλλά η κατακραυγή, η έκταση που πήρε το έργο στην τηλεόραση και στο internet προτού καν κάνουμε πρεμιέρα. Τους τρόμαξε το ότι έγινε θέμα συζήτησης σε πρωινάδικα και μεσημεριανάδικα – και, φυσικά, τα σχόλια του κόσμου κάτω από αναρτήσεις σχετικές με την παράσταση. Το έργο δέχθηκε πολύ ομοφοβικό μίσος. Τα σχόλια ήταν εμετικά. Θυμάμαι ότι μια περίοδο έστελναν τηλεοπτικά συνεργεία έξω από το θέατρο όταν κάναμε πρόβες για να σχολιάσουμε τις αντιδράσεις, κάτι που δεν μου άρεσε. Αυτό πραγματικά τρόμαξε τους δικούς μου. Φοβήθηκαν μην πάθω κάτι.

Ναι, αλλά, όταν είδαν πόσο αγκάλιασε ο κόσμος το έργο, δεν άλλαξαν γνώμη;

Δεν αλλάζει ο κόσμος, δεν αλλάζουν κάποια πράγματα. Είναι αυτή η παλαιότερη γενιά... Μπορεί να ακουστεί σκληρό αν πω ότι είναι καταδικασμένη σε κάποιες θέσεις και απόψεις της. Πραγματικά, όμως, η κοινωνία τούς έχει καταβάλει τόσο που δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτές τις πεποιθήσεις. Είναι φόβοι χρόνων, βαθιά ριζωμένοι μέσα τους, διανθισμένοι σε τέτοιο βαθμό που πλέον είναι κομμάτι τους. Φυσικά, ορισμένα πράγματα έχουν να κάνουν με τα βιώματά τους, γι’ αυτό και ανέφερα την προηγούμενη γενιά, που ήταν κι αυτή που αντέδρασε με το περισσότερο μίσος για το έργο. Και δεν είναι τόσο περίεργο αν το σκεφτούμε. Ακόμα κι εγώ άκουσα για πρώτη φορά τον όρο «queer» στο δεύτερο έτος του πολυτεχνείου. Τότε άρχισα να αναρωτιέμαι τι ακριβώς φοβάμαι σε αυτόν. Αυτός ήταν κι ένας λόγος για τον οποίο ήθελα να συμμετάσχω στο «Brokeback». Κάθε ερωτική σχέση διακατέχεται από μια τάση εξουσίας. Κατανοώ ότι έχω μια κυριαρχική τάση στον έρωτα. Ο Τζακ επέβαλε ακριβώς το αντίθετο: μια υποτέλεια. Αυτό με φόβιζε, η υποτέλεια στο αντικείμενο του πόθου. Ήξερα ότι έπρεπε να έρθω κόντρα στη συγκεκριμένη κλίση μου. Αυτό είναι μεγάλο δώρο.

Πιστεύεις ότι στην Ελλάδα γινόμαστε σταδιακά πιο δεκτικοί στη διαφορετικότητα ή, απλώς, έχουμε βρει τρόπους να κρύβουμε το μίσος μας;

Η Ελλάδα ήταν ανέκαθεν ένα συνονθύλευμα πολιτισμών. Αυτή η πολυπολιτισμική ένταξη, σε συνδυασμό με τη μείωση της επιρροής της εκκλησίας, έχει βοηθήσει μια μερίδα κόσμου να εξελιχθεί κοινωνικά και αισθητικά, κι έτσι απομακρυνόμαστε σιγά σιγά από ηθικολογικά αφηγήματα. Υπάρχει ωστόσο άνοδος της Ακροδεξιάς και του συντηρητισμού παγκοσμίως – ένα φαινόμενο που δεν έχω καταφέρει να εξηγήσω μέσα μου. Δεν ξέρω αν οι λόγοι είναι οικονομικοί ή φταίει η έλλειψη παιδείας. Δεν μπορώ καν να κατανοήσω ποιο είναι το πρίσμα. Η ηθική; Συζητάμε ακόμη με γνώμονα την ηθική; Και ποια ηθική ορίζει τις ζωές μας; Μια θρησκευτική ηθική; Μπορούμε να περιορίζουμε ακόμη τους ανθρώπους βάσει κάποιας θρησκευτικής ηθικής; Μοιάζει εντελώς παράλογο, και το χειρότερο είναι ότι δεν μπορείς να συνομιλήσεις με στενόμυαλους ανθρώπους. Νιώθω ότι πρέπει να κάνω πολλά βήματα για να κατορθώσω να ξεκινήσω μια κουβέντα μαζί τους.

Στις συνεντεύξεις σου, η αλβανική καταγωγή σου είναι πάντα θέμα συζήτησης. Αυτό πώς επηρεάζει τη σχέση σου με την ταυτότητά σου;

Είμαι γεννημένος στην Αλβανία και μεγαλωμένος στην Ελλάδα. Μιλώ και τις δύο γλώσσες και είμαι σε επαφή και με τις δύο ταυτότητες. Αν ήμουν Έλληνας που μεγάλωσε στην Αμερική, θα ήταν πιο εύκολο να με ορίσεις, να με χαρακτηρίσεις «Ελληνοαμερικάνο». Είναι δύο στέρεες ταυτότητες που συνθέτουν μία εξίσου στέρεη ταυτότητα. Το «Ελληνοαλβανός» δεν μπορεί να ειπωθεί με την ίδια ευκολία. Και είναι κρίμα, γιατί στην πραγματικότητα αυτό αισθάνομαι. Είμαι ένα κράμα αυτών των δύο χωρών και παράλληλα κάτι άλλο. Δεν διαγράφεται το βίωμα του Αλβανού όταν ζεις σε μια χώρα όπου, πριν από μερικές δεκαετίες, αστυνομικοί σκότωναν Αλβανούς που περνούσαν τα σύνορα. Κακομεταχειρίζονταν Αλβανούς σε χωράφια βλέποντάς τους ως φτηνά εργατικά χέρια. Σήμερα οι Αλβανοί –κυρίως μόνοι τους, αλλά και με βοήθεια από κάποιους Έλληνες– έχουν καταφέρει να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία. Παρ’ όλα αυτά, όσα περάσαμε δεν ξεπερνιούνται έτσι απλά. Συχνά συζητώ με κόσμο και μου λένε: «Εντάξει, τι ρατσισμός υπάρχει σήμερα προς τους Αλβανούς; Ξεπερασμένα πράγματα!». Και πρέπει να απαντήσω: «Όχι, φίλε μου, δεν έχουν ξεπεραστεί. Απλώς, άλλαξαν μορφή. Σήμερα υπάρχουν άλλες ταυτότητες ανθρώπων που δέχονται το μίσος που δεχόμασταν εμείς το ’90 και το ’00. Άνθρωποι από το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, το Αφγανιστάν, τη Συρία...». Έχει μετατοπιστεί ο ρατσισμός, δεν έχει εξαφανιστεί, ας μην κοροϊδευόμαστε. Και αύριο θα μετατοπιστεί ξανά κάπου αλλού.

Θεωρείς ότι στην τέχνη έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε για την εμπειρία του μετανάστη; Από εκεί όπου οι αφηγήσεις είτε ήταν κωμικές είτε αφορούσαν απαγορευμένους έρωτες, σήμερα υπάρχουν διαφορετικές αναλύσεις;

Ναι, μια μεγάλη τάση είναι η εξερεύνηση της διττότητας των μεταναστών. Αυτό συμβαίνει γιατί οι δημιουργοί των έργων αυτών έχουν το συγκεκριμένο βίωμα. Οι σκηνοθέτες και οι σεναριογράφοι που είναι παιδιά μεταναστών σήμερα βρίσκονται στη δημιουργική ηλικία και λένε τις δικές τους ιστορίες. Καιρός ήταν.

Ίσως αυτό που θα ρωτήσω είναι πολύ μακρινό, αλλά σκέφτεσαι ποτέ…

Να γίνω μπαμπάς; (γέλια)

(Γέλια) Όχι, θα ρωτούσα αν σκέφτεσαι ποτέ να γυρίσεις στο Πολυτεχνείο και να πάρεις το πτυχίο σου. Έτσι, για να πεις ότι το έκανες.

Καθόλου! Μου μοιάζει τόσο βαρετή αυτή η σκέψη. Αν ήταν η σχολή μου στην Αθήνα, ίσως να το έκανα. Από την άλλη, δεν μου μένει και χρόνος. Δύο παραστάσεις, τηλεόραση, κινηματογράφος, μουσική, γράψιμο... Δεν θα μπορούσα να ολοκληρώσω τη σχολή.

Υπάρχουν σχόλια των θεατών μετά τις παραστάσεις που να σε έχουν αγγίξει;

Στο «Brokeback Mountain», στο τέλος της παράστασης, βλέπω συχνά άντρες να κλαίνε. Το πιο ζεστό σχόλιο που ακούω συχνά είναι «απόψε βρήκαμε ένα στήριγμα». Στο «Μια άλλη Θήβα», που πραγματεύεται την παιδική κακοποίηση, έρχονται και μου μιλούν γυναίκες – είτε μαμάδες είτε κάποιες που είδαν τα μικρότερα αδέρφια τους να κακοποιούνται στα χέρια των πατεράδων τους. Ποτέ δεν μου έχει σφίξει το χέρι ένας άντρας άνω των 45-50 στο τέλος της «Θήβας».

Πού αλλού θα σε δούμε φέτος; Τι να περιμένουμε από εσένα;

Φέτος παίζω στη νέα παραγωγή της ΕΡΤ «Το απαραίτητο φως». Είναι μια μίνι σειρά μυστηρίου, με φόντο την Αθήνα, την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Τη σκηνοθετεί ο Λάμπης Ζαρουτιάδης, ενώ το σενάριο υπογράφουν η Κάτια Κισσονέργη και η Μιρέλλα Παπαοικονόμου. Βασίζεται στο μυθιστόρημα της Ντορίνας Παπαλιού και, ουσιαστικά, είναι ένα whodunnit που τοποθετείται στο 1943 και το 2006. Εγώ έχω ένα love story και υποδύομαι το στρατιώτη του απελευθερωτικού στρατού – ή, τουλάχιστον, έτσι παρουσιάζομαι. Δεν μπορώ να πω περισσότερα για να μην κάνω spoil. Το «Μια άλλη Θήβα» θα συνεχιστεί και μετά το Πάσχα με περιοδεία σε όλη την Ελλάδα και κάπως έτσι θα κλείσει ο κύκλος αυτής της παράστασης. Ετοιμάζομαι να γυρίσω και μια ταινία μικρού μήκους αλλά και μια ρομαντική κομεντί το καλοκαίρι. Δεν μπορώ να ανακοινώσω ακόμη ποια θα είναι η συμπρωταγωνίστριά μου, αλλά ανυπομονώ. Επίσης, ξεκινάμε πρόβες με τον Ούλριχ Ράσε, που θα παρουσιάσει φέτος στην Επίδαυρο την «Αντιγόνη», όπου εγώ θα ενσαρκώσω τον Αίμονα. Του χρόνου θα ανεβάσουμε το «Καθαροί Πια» της Σάρα Κέιν, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά. Τέλος, με το συγκρότημά μου, τους Cosmonuts, ξεκινάμε το τουρ μας στην Ελλάδα και έχουμε στόχο να βγάλουμε ένα single και ένα βιντεοκλίπ μέσα στο καλοκαίρι.

Ευχαριστούμε το ξενοδοχείο One&Only Aesthesis (Λ. Ποσειδώνος 110, Γλυφάδα, 166 74, τηλ. +30 216-6861000, oneandonlyresorts.com) για τη φιλοξενία