Αποστολία Παπαδαμάκη: Έχουμε ένα θεϊκό στοιχείο μέσα μας. Με αυτό μπορούμε να ζήσουμε μια καλύτερη ζωή

Τo 2013 παρουσίασε την πρώτη παράσταση εμπειρίας στο Μουσείο Βορρέ. Ήταν μια παράσταση ύπνου. Ο κόσμος κοιμόταν εκεί. Ακολούθησε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, όπου οι θεατές δημιουργούσαν την παράσταση ενώ κοιμούνταν στη Στέγη. Ήρθε και το Δημοτικό θέατρο Πειραιά με την παράσταση «The Dream Series: In the Eyes of God – Ολονυχτία» και αργότερα η πρώτη υποβρύχια παράσταση στον κόσμο (Drops of Breath) στο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο το 2015. Από εκεί και πέρα, η Αποστολία Παπαδαμάκη ξεκίνησε τις παραστάσεις σε αρχαιολογικούς χώρους κάτω από την ομπρέλα «Anamnesis». Πρώτος σταθμός ήταν ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα με μια 14ωρη ολονύχτια παράσταση. Το 2023 πραγματοποιήθηκε η σπουδαιότερη από τον συγκεκριμένο κύκλο στους Δελφούς, με τίτλο «Οι Χρησμοί του Νερού».

Από τον Πλάτωνα στον σύγχρονο θεατή μέσω της ανάμνησης

Η Αποστολία Παπαδαμάκη δημιουργεί πολυμορφικά έργα τέχνης και παραστάσεις εμπειρίας που σκοπό έχουν να οδηγήσουν τον θεατή στην καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Τα τελευταία χρόνια το έργο της βασίζεται στη μεθοδολογία της ανάμνησης, η οποία προέρχεται από τον Πλάτωνα.

Τη ρωτάω πώς συνδέεται ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος με την ανάμνηση ενός θεατή στο σήμερα. «Ο Πλάτωνας έλεγε πως οι άνθρωποι για να θυμηθούμε τη θεϊκή μας φύση δεν χρειαζόμαστε τη γνώση και την πληροφορία, αλλά την ανάμνηση. Χρειαζόμαστε αρχετυπικούς ήχους, αρχετυπικές κινήσεις και λέξεις σε συλλογικό επίπεδο. Από την άλλη το “Περί Ορχήσεως” του Λουκιανού αναφέρει ότι δεν υπάρχει όρχηση χωρίς κίνηση, μουσική, χορό, μέλος. Οι παραστάσεις “Anamnesis” έχουν δομηθεί σε αυτό το πλαίσιο αλλά με ένα σύγχρονο τρόπο. Οι θεατές, ουσιαστικά, μετακινούνται σε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο, όπου δεν υπάρχουν καθίσματα, παρακολουθώντας δρώμενα κυλιόμενης ροής με ποιητική αφήγηση που σχετίζονται με την ιστορία, τη μυθολογία, την αρχιτεκτονική και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά του αρχαιολογικού χώρου ή μουσείου», λέει.

ANAMNESIS ΔΕΛΦΟΙ: ΟΙ ΧΡΗΣΜΟΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΙΤΗΣ

Τα κύματα Θήτα που ηρεμούν τον εγκέφαλο

Η περιγραφή εγείρει τη φαντασία μου και μέσω της αφήγησής της ταξιδεύουμε νοερά στους Δελφούς και την παράσταση, «Οι χρησμοί του νερού». «Ο κόσμος ήρθε στις 6:30 π.μ. με την ανατολή  του ήλιου στο Ναό της Αθηνάς. Η παράσταση συνεχίστηκε με τη δύση του ήλιου και την ανατολή της πανσελήνου στο Ναό του Απόλλωνα, ξεκινώντας από κάτω και ανεβαίνοντας όλο το μονοπάτι, περνώντας ανάμεσα από τα μνημεία και καταλήγοντας ψηλά στο Ναό του Απόλλωνα στο δυτικό αέτωμα, το Ναό του Διονύσου, όπου δεν έχει παιχτεί ξανά κάτι μετά τον Σικελιανό».

Πώς επιτυγχάνεται, όμως, η βύθιση του εαυτού στην ανάμνηση; Η κα Παπαδαμάκη αναφέρει ότι στη μουσική των παραστάσεών της χρησιμοποιεί τα κύματα Θήτα. Ο Τρύφων Κουτσουρέλης, που υπογράφει τη μουσική της παράστασης, εισάγει μέσα στην ηλεκτρονική σύγχρονη μουσική κάποιες συχνότητες που έχουν συγκεκριμένες ιδιότητες.

«Υπάρχουν συχνότητες που ηρεμούν τον εγκέφαλο. Τα κύματα Θήτα είναι ένα από τα στάδια που μπαίνει ο εγκέφαλός μας στη διάρκεια του ύπνου. Σε αυτό το στάδιο βλέπουμε όνειρα. Η μουσική με τα κύματα Θήτα παίζει όσο οι θεατές εισέρχονται στο χώρο. Αυτό βοηθάει πολύ τον εγκέφαλό τους να ηρεμήσει, ώστε να ξεχάσουν τις έγνοιες τους και εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες. Με αυτό τον τρόπο οι αισθήσεις τους θα ανοίξουν, ώστε να μπορέσουν να αποκομίσουν από την παράσταση κάποια οφέλη. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν συναισθήματα, διαλογιστική κατάσταση του νου, ενθύμηση κ.α.».

ANAMNESIS ΛΗΜΝΟΣ- ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΚΑΒΕΙΡΩΝ/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΑΡΕΙΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ

Έπειτα από μια έρευνα κοινού που πραγματοποίησε η Αποστολία Παπαδαμάκη με τους συνεργάτες της για τις παραστάσεις τους στη Δήλο, στη Ζάκρο και στη Λήμνο, διαπιστώθηκε ότι πολλοί θεατές μετά από τις παραστάσεις έκαναν νέα ξεκινήματα. «Αποφάσισαν να αρχίσουν περπάτημα και άσκηση. Κάποιοι θέλησαν να ξεκινήσουν τη μελέτη ορφικών ύμνων. Άλλοι μίλησαν με αδέλφια που είχαν να επικοινωνήσουν χρόνια. Έχουμε ακούσει ανθρώπους να εντυπωσιάζονται από την πανσέληνο στον αρχαιολογικό χώρο, ένα θέαμα που δεν είχαν δει ποτέ. Οι γονείς ανυπομονούν να φέρουν ξανά τα παιδιά τους. Οι φύλακες των αρχαιολογικών χώρων βιώνουν, επίσης, μια εξαιρετική εμπειρία».

Συναισθηματική υγεία και τέχνη

Όσα μοιράζεται μαζί μας η σκηνοθέτιδα και χορογράφος επιβεβαιώνουν ότι η συναισθηματική υγεία και η Τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. «Όταν μπορείς να βιώσεις μια συμμετοχική εμπειρία σε τόσο ιερούς χώρους και ταυτόχρονα βλέπεις τη δύση του ήλιου και την ανατολή της πανσελήνου, νιώθεις τον αέρα να σε φυσάει, ακούς τα κύματα, μυρίζεις τη θάλασσα… επέρχεται η κυτταρική μνήμη, η ανάμνηση, για να επιστρέψουμε στον Πλάτωνα. Περνάει μέσα από το σώμα μας. Το σώμα θυμάται την ολότητά του».

Σκοπός των παραστάσεών της είναι να αισθανθούμε ότι είμαστε ένα με τη φύση και με όλα, απόλυτα εναρμονισμένοι με τον εσωτερικό μας εαυτό. «Κατά τη διάρκεια, λοιπόν, αυτής της ενθύμησης που συγκινούμαστε και ανοίγει η καρδιά μας, είναι δύσκολο να ασκήσουμε βία στον εαυτό μας. Και αν δεν ασκείς βία στον εαυτό σου, δεν κακοποιείς και τους άλλους. Στη σημερινή εποχή, όλοι υποφέρουμε από κακοποίηση του εαυτού μας και αυτό δημιουργεί και προβλήματα στις σχέσεις μας. Για να σταματήσει η βία, πρέπει πρώτα ο καθένας από εμάς να βρει την εσωτερική του ειρήνη. Αν όλοι οι άνθρωποι συντάσσονταν με την εσωτερική ειρήνη, δεν θα υπήρχε βία στον κόσμο».

Παραστάσεις με εθελοντές και παιδιά

Γι’ αυτό και η ίδια επιδιώκει στις παραστάσεις της να συμμετέχουν πάντα εθελοντές από τον εκάστοτε τόπο και παιδιά. Στο Καβείριο της Λήμνου συμμετείχαν παιδιά από χωριά της Λήμνου. Στο μινωικό ανάκτορο Ζάκρου στην Κρήτη συμμετείχαν 15 παιδιά από τα γύρω χωριά.

«Αυτό που λαμβάνουμε από τα παιδιά δεν τιμάται με χρήματα και δεν περιγράφεται. Δίνουμε τις γνώσεις και το ταλέντο μας σε αυτά τα παιδιά που μένουν σε πολύ απομακρυσμένα σημεία της Ελλάδας, έτσι ώστε αργότερα να θυμούνται αυτή την εμπειρία και να μπορέσουν να ακολουθήσουν το όνειρό τους, βασιζόμενοι στις δυνάμεις και τη γνώση που υπάρχει στην Ελλάδα ή αν φύγουν στο εξωτερικό να επιστρέψουν», τονίζει, επιστρέφοντας πίσω στα δικά της παιδιά χρόνια μέσα στη φύση.

«Αυτό ήταν και το προσωπικό μου βίωμα ως παιδί. Μεγάλωσα στην Αλεξανδρούπολη, σε μια πολύ απομακρυσμένη πόλη χωρίς θέατρο, κινηματογράφο ή σχολή χορού. ‘Έπρεπε, λοιπόν, αφού τελείωσα τις σπουδές μου στην Ελλάδα, να πάω στην Αμερική για να γεμίσω τις βαλίτσες μου με εμπειρίες και γνώση, να δω παραστάσεις και να επιστρέψω στη χώρα μου, έχοντας τεχνικές και τεχνογνωσία από το εξωτερικό. Αποτελεί ένα προσωπικό στοίχημα, μέσα από τις παραστάσεις “Anamnesis” να δίνω στα παιδιά που βρίσκονται σε απομακρυσμένα σημεία, εργαλεία που θα τους είναι πολύ χρήσιμα όταν μεγαλώσουν».

ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ ΠΑΠΑΔΑΜΑΚΗ- ANAMNESIS ΛΗΜΝΟΣ/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΑΡΕΙΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ

Καταλαβαίνω ότι η ίδια έχει αναπτύξει έντονα από πολύ μικρή το πνευματικό της κομμάτι. «Συνδέθηκα πολύ με τη φιλοσοφία, τη μυθολογία και με την ιδέα ότι έχουμε έχουμε ένα θεϊκό στοιχείο μέσα μας. Με αυτό το θεϊκό στοιχείο μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, να ζήσουμε μια καλύτερη ζωή, να εμπνεύσουμε κι άλλους ανθρώπους, να φτιάξουμε καλύτερες κοινωνίες και ένα καλύτερο κόσμο. Στην πορεία μου μελέτησα και πολύ διαλογισμό, γιόγκα, τεχνική Αλεξάντερ, τεχνική Φέλντενκραϊς, μέθοδο Θήτα, Aikido, γιαπωνέζικη ιεροτελεστία του τσαγιού, παραδοσιακούς χορούς, την αρχαία ελληνική σοφία κ.α. Έτσι, μετά από 17 χρόνια που χορογράφησα στο Εθνικό θέατρο και 20 χρόνια περιοδείες με τα δικά μου έργα στο εξωτερικό, άρχισα γύρω στο 2013 να νιώθω ότι το να παρουσιάζω ένα έργο μέσα στο θέατρο και να έρχεται ο κόσμος, που έχει περάσει 8 ώρες σε ένα γραφείο, να κάθεται πάλι για να δει μια παράσταση χαρακτηρίζει μια παλιότερη εποχή. Σκέφτηκα ότι πρέπει να βρω έναν άλλον τρόπο να μεταδώσω πιο βιωματικά μηνύματα στο κοινό που να απευθύνονται σε όλες τις αισθήσεις και το σώμα του, το οποίο και επιδιώκω να ενεργοποιήσω».

Η προσωπική ανάγκη για αλλαγή

Ταυτόχρονα, παρατήρησε ότι οι άνθρωποι δεν είναι ευτυχισμένοι γιατί λειτουργούν κυρίως με το νου και δεν υπάρχει ισορροπία μεταξύ σώματος, νου και ψυχής. Αυτό ήταν το κίνητρο που την οδήγησε στο να δημιουργήσει παραστάσεις εμπειρίας, ύπνου και ονείρου.

«Στην υποβρύχια παράσταση βρισκόμασταν κάτω από το νερό με στολές κατάδυσης κάθε μέρα για έναν χρόνο, ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Ο ωκεανός και η θάλασσα είναι το βασίλειο του Ποσειδώνα στην αρχαία ελληνική μυθολογία και συμβολίζει τα συναισθήματα και το υποσυνείδητο. Η Ελλάδα εξελίσσεται σε ένα νέο trend για την πνευματικότητα αλλά κάπως επιφανειακά και όχι ουσιαστικά. Αυτό πρέπει να το προλάβουμε».

Ωστόσο, η ιστορία της Αποστολίας μάς υπενθυμίζει ότι όλα ξεκινούν από μία προσωπική ανάγκη. «Άλλαξα τη ζωή μου ριζικά. Όταν έκανα θέατρο, βρισκόμουν κάθε μέρα 5-7 ώρες σε ένα μαύρο κουτί, και συνήθως υπόγειο, με ξενύχτια ενώ είχα μωρό παιδί, έξι μέρες την εβδομάδα χωρίς Χριστούγεννα – Πάσχα κ.λπ. Ένιωθα ότι κακοποιώ τον εαυτό μου και ότι θ’ αρρωστήσω. Ήμουν και ένα παιδί που μεγάλωσε στη φύση. Έπειτα, λοιπόν, από 17 χρόνια δοσμένη στο μεγάλο μου πάθος και την αγάπη μου για το θέατρο, σκέφτηκα να δημιουργήσω κάτι, ώστε να βρίσκομαι κοντά στη φύση, να κοιμάμαι νωρίς το βράδυ και να ξυπνάω νωρίς το πρωί. Μπορώ να απολαμβάνω την τέχνη μου και να τη φέρω στα μέτρα μου, και ουσιαστικά στα μέτρα των προγόνων μας. Οι πρόγονοί μας κάθονταν στο σπίτι τους για να μαγειρέψουν και να κοιμηθούν. Όλα τα υπόλοιπα τα έκαναν έξω.

Παρακολουθούσαν θέατρο, πραγματοποιούσαν τις κοινωνικές επαφές και τις γιορτές τους. Λείπουν σήμερα τα συλλογικά τελετουργικά, από το πιο απλό… παλιά οι γιαγιάδες μαζεύονταν και έπλεκαν όλες μαζί. Το ίδιο συνέβαινε και στο θάνατο, όπου μαζεύονταν στο σπίτι για να μοιρολογήσουν. Όταν χάνεις ένα αγαπημένο σου πρόσωπο, μπορεί να παγώσεις. Ερχόταν, λοιπόν, στο σπίτι η μοιρολογίστρα και άρχιζε να κλαίει, ανοίγοντας το πεδίο στους συγγενείς για να απελευθερώσουν το συναίσθημά τους και να αρχίσουν να πενθούν, ώστε να μην κουβαλούν στην πορεία της ζωής αυτό το συναίσθημα. Ήταν κάτι σαν θέατρο».

ANAMNESIS. ΟΙ ΧΡΗΣΜΟΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΔΕΛΦΟΙ 2023/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΛΚΑΝΙΔΗΣ

Το μεγαλείο της θηλυκότητας μέσα από την πριγκίπισσα Θεσσαλονίκη

Φέτος, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, ένα από τα ωραιότερα και μεγαλύτερα μουσεία στην Ελλάδα, ανέθεσε στην Αποστολία Παπαδαμάκη να δημιουργήσει μια παράσταση με βάση το ιστορικό πρόσωπο της Θεσσαλονίκης. Μου μεταδίδει το εξαιρετικό ενδιαφέρον της παράστασης «As a Shadow As a Dream», καθώς δεν γνωρίζουμε τίποτα για την πριγκίπισσα της Μακεδονίας, η οποία και έδωσε το όνομά της στην πόλη. «Η παράσταση περνάει μέσα από τα εκθέματα του Μουσείου που αφορούν τη ρωμαϊκή και την ελληνιστική περίοδο, από τους τάφους των Μακεδόνων και την αίθουσα του Χρυσού. Εκεί εκτίθεται και ένα συγκλονιστικό εύρημα, ο χρυσός κρατήρας του Δερβενιού που απεικονίζει τον έρωτα του Διονύσου με την Αριάδνη. Η παράσταση βασίζεται τόσο σε πηγές που μας δίνουν οι αρχαιολόγοι του μουσείου όσο και στη δική μας εμπειρία με τα εκθέματα και τα αγάλματα. Δεν χρειαζόμαστε σκηνικά γιατί ο σκηνικός χώρος του μουσείου είναι εκπληκτικός».

ANAMNESIS: ΟΙ ΧΡΗΣΜΟΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΑΡΕΙΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ _ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ ΠΑΠΑΔΑΜΑΚΗ/ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΧΟΡΟΓΡΑΦΟΣ

Το ιδιαίτερο στοιχείο της, όμως, είναι ότι τιμάται η θηλυκότητα. Η Αποστολία εξηγεί: «Η μητέρα της πριγκίπισσας Θεσσαλονίκης της Μακεδονίας πέθανε λίγες μέρες μετά τη γέννα. Οπότε, η Θεσσαλονίκη δεν γνώρισε ποτέ μητέρα. Τη μεγάλωσε η Ολυμπιάδα, η μητέρα του Μεγαλέξανδρου. Έζησε πάρα πολλούς τραγικούς φόνους, παντρεύτηκε από συνοικέσιο και τη σκότωσε ο γιος της ο Αντίπατρος. Έτσι, προσεγγίζουμε τα θέματα της θηλυκότητας μέσω της πριγκίπισσας Θεσσαλονίκης σε όλο της το μεγαλείο». Η δύναμη της θηλυκότητας εκφράζεται και ακτινοβολεί μέσα από ένα γυναικείο χορό. «Προσκαλέσαμε γυναίκες από τη Θεσσαλονίκη από 21 έως 57 ετών. Από τις 60 γυναίκες επιλέξαμε τις 20. Έχουν όλες ασχοληθεί ερασιτεχνικά με το χορό, το θέατρο και τη μουσική και η ποιότητά τους τόσο σε ανθρώπινο επίπεδο όσο και σε καλλιτεχνικό είναι εξαιρετική. Η σύμβαση σχετίζεται με το γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη ως ψυχή έρχεται ξανά στην πόλη της και το Μουσείο για να βρει αυτά τα κομμάτια, να λυθούν τα καρμικά δεσμά και να μπορέσει να θεωθεί. Οι 20 γυναίκες που την πλαισιώνουν συμβολίζουν την ψυχή της σε άλλες ενσαρκώσεις. Ουσιαστικά στο πρόσωπο της Θεσσαλονίκης έρχεται η γυναικεία φύση για να αποκατασταθεί στην παράσταση και να βρει την ελευθερία της».

Η παράσταση «As a Shadow As a Dream» θα πραγματοποιηθεί στις 9 Οκτωβρίου και στις 10 για άλλες δύο παραστάσεις.

 www.apostoliapapadamaki.com