Είναι τύχη να τον γνωρίζεις γιατί η ενέργεια και η γλύκα του είναι μεταδοτικές. Ο ανοιχτόκαρδος Αλέκος είναι αυτός που μπορεί μέσα του να παλεύει και να μάχεται για την πανανθρώπινη αλήθεια που ξέρει ότι δεν υπάρχει και ταυτόχρονα να τρέχει δεξιά και αριστερά, συνεπής και συγκρατημένος για να ανταπεξέλθει σε τηλεόραση, θέατρο, κινηματογράφο και πάλι να φορτώνει βαλίτσες για την Αφρική με τη χαρά μικρού παιδιού. Τον αγαπάς. Ετσι απλά.
Αυτή την περίοδο κάνει συνέχεια πρόβες. Στις 13 Δεκεμβρίου, η ομάδα του Γιάννη Χουβαρδά έκανε την πρεμιέρα του «Βασιλιά Ληρ» στο Εθνικό Θέατρο. Ο Λεωνίδας Κακούρης κάνει τον Ληρ και ο Αλέκος τον σύζυγο της μεσαίας κόρης του βασιλιά. Στην τηλεόραση και στον «Έρωτα φυγά» κάνει τον σούπερ κακό οπότε χαίρεται και λίγο όταν τον βρίζουν στον δρόμο γιατί αυτό σημαίνει πως το κάνει καλά. Και τώρα, τον Δεκέμβριο, κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες ο «Καπετάν Μιχάλης» του Καζαντζάκη, τον οποίο υποδύεται ο Αιμίλιος Χειλάκης ενώ ο ίδιος κάνει τον αδελφοποιτό του, τον Νουρήμπεη. Ένας ρόλος με μεγάλο ενδιαφέρον, παρότι φεύγει στο μέσον του βιβλίου, γιατί αυτοκτονεί.
Ζόρικος ο «Καπετάν Μιχάλης». Δεν αγγίζει στο εξωτερικό τη φήμη του Ζορμπά, αλλά είναι και αυτός πολύ δημοφιλής.
Είναι από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα του Νίκου Καζαντζάκη και περιγράφει την αλήθεια των σχέσεων που δημιούργησε η τουρκοκρατία καθώς η πλοκή του σεναρίου διαδραματίζεται στην Κρήτη, τη χρονιά της επανάστασης του 1889, στην προσπάθεια των Κρητικών να απελευθερωθούν από τους Τούρκους. Ο Καπετάν Μιχάλης και ο Νουράμπεης είναι φίλοι από μικροί και κάποια στιγμή, για να συνεχίσουν να υποστηρίζουν την ομαλή συνύπαρξη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στο νησί, ο Νουρήμπεης προτείνει στον Καπετάν Μιχάλη να γίνουν σταυραδέρφια. Ο Καπετάν Μιχάλης δέχεται αλλά διατηρεί πάντα μέσα του τη φλόγα να δει κάποια στιγμή την Κρήτη απελευθερωμένη από τους Τούρκους. Στην πάροδο του χρόνου, ο Νουρήμπεης γνωρίζει στον Καπετάν Μιχάλη τη γυναίκα του, την Εμινέ, αν και απαγορευόταν, ως μουσουλμάνος, να δείξεις τη γυναίκα σου και χωρίς φερετζέ σε χριστιανό. Τότε όμως ο Καπετάν Μιχάλης την ερωτεύεται και παρά τις προσπάθειές του δεν καταφέρνει να τη βγάλει από το μυαλό του. Παράλληλα, ο Νουρήμπεης μονομαχεί με έναν αδερφό του καπετάν Μιχάλη, για να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα του, τον σκοτώνει αλλά αυτός τραυματίζεται στα γεννητικά του όργανα, με αποτέλεσμα να αυτοκτονήσει. Ο θάνατος του Νουρήμπεη πυροδοτεί μια εξέγερση των Τούρκων και η μεγάλη μάχη ξεκινά. Την πιο κρίσιμη στιγμή, ο Καπετάν Μιχάλης ακολουθεί την καρδιά του και πάει να σώσει την Εμινέ που την είχαν απαγάγει, με συνέπεια, κατά την απουσία του οι Τούρκοι να πυρπολήσουν το μοναστήρι του Αφέντη Χριστού που το πολιορκούσαν. Τότε, σε μια στιγμή παραφροσύνης, ο Καπετάν Μιχάλης δολοφονεί την Εμινέ, πιστεύοντας πως έτσι θα ελευθερώσει την ψυχή του και θα ελευθερώσει και την πατρίδα του…
Ένας τρίτος άνθρωπος καταφέρνει να καταλύσει μια αδελφική σχέση. Πώς μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο στη ζωή μας; Σας έχει τύχει κάτι αντίστοιχο;
Όχι, δεν μου έχει τύχει ποτέ κάτι τέτοιο. Εγώ βάζω τη φιλία πάνω απ’ όλα, οπότε δεν χάνω αυτόν τον έλεγχο, δεν με τυφλώνει ο έρωτας. Είναι όμως κάτι που γίνεται στη ζωή. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ανδρών, κάτι που συμβαίνει και στο ζωικό βασίλειο, είναι ένας από τους λόγους που εξηγούν αυτή την κατάσταση. Αν δεν έχει αυτοπεποίθηση ένας άνθρωπος συνήθως γίνεται πιο διεκδικητικός, για να αποδείξει κάτι πρώτα στον ίδιο του τον εαυτό. Αυτά τα πράγματα βέβαια λειτουργούν στο υποσυνείδητο. Ένας μεγάλος φιλόσοφος έλεγε ότι ο πρώτος στόχος του ανθρώπου είναι να διαιωνίσει το είδος του, γι’ αυτό η φύση τον κάνει να ερωτεύεται και ερήμην του να πράττει όπως πράττει. Είναι κάτι πιο ισχυρό, υπεράνω ημών, που ορίζει την πορεία μας, είτε για τη διαιώνιση του είδους, όπως είπα, είτε λόγω των κοινωνικών πλαισίων που μπορεί να υπάρχουν τη δεδομένη στιγμή.
Πώς εννοείτε δηλαδή τα κοινωνικά πλαίσια ή τη «στιγμή»;
Ο Καζαντζάκης εκθειάζει την Κρήτη, περιγράφει τους ανθρώπους που κατοικούν εκεί να είναι ερωτευμένοι με το νησί και κάνει μία ερωτική μνεία ταυτίζοντας την Εμινέ με την Κρήτη. Λέει ότι, όπως δεν μπορούμε να αντισταθούμε στον τόπο μας, έτσι δεν μπορούμε να αντισταθούμε και στην Εμινέ. Γι’ αυτόν η Κρήτη είναι μια μήτρα. Ο τόπος στον οποίο έχεις γεννηθεί και μεγαλώσει σε ορίζει σαν μία μητέρα και μεταφυσικά ο Καζαντζάκης αναζητά στην Κρήτη τη σύνδεση υπαρκτού με το μη υπαρκτό, ψάχνει να βρει το αιώνιο σε αυτό το μέρος. Υπάρχουν κάποιοι τόποι, οι οποίοι είναι πραγματικά χαρισματικοί. Εγώ ας πούμε που μεγάλωσα στη Μύκονο, αισθάνομαι ότι η περιοχή της Μυκόνου και της Δήλου έχει ένα μαγνητικό πεδίο. Οι επιστήμονες λένε ότι έχει κοβάλτιο, το οποίο είναι ένα μέταλλο που έχει μαγνητικές ιδιότητες. Προχθές έβλεπα ένα ντοκιμαντέρ για την Ικαρία και τη μακροζωία, που έλεγε για το αθάνατο νερό και ένας επιστήμονας εξηγούσε ότι αυτό το νερό έχει ποσοστά ραδιενέργειας, τα οποία χαρίζουν μακροζωία στον άνθρωπο. Αντιστοίχως η Κρήτη έχει κάτι που δεν έχω ακούσει να το ορίζουν με επιστημονική προσέγγιση, αλλά έχει μια μαγεία που είναι διάχυτη στους ανθρώπους και τους κάνει να φέρονται και θετικά και αρνητικά, και πρωτόγονα σαν ζώα και με μεγάλη ευγένεια και πολιτισμό.
Η θέση του ηττημένου σε μια ερωτική ιστορία, όπως είναι ο ρόλος σας στο έργο, ποια είναι;
Συγκινήθηκα πολύ με τον Νουρήμπεη, γιατί έδειξε και ανωτερότητα. Αυτό που του συνέβη, που τον ευνούχισε ο αντίπαλός του πάνω στη μάχη και έχασε την περηφάνια του, δεν τον έκανε να τα καταστρέψει όλα. Δεν στράφηκε εναντίον της γυναίκας του ή του φίλου του. Καταπάτησε τον εγωισμό του και έφτασε στην αυτοκτονία -μια πράξη που από τον Σοφοκλή και τον Αίαντα μέχρι τον Κουροσάβα και το χαρακίρι των Ιαπώνων φανερώνει μια πολύ ανώτερη στάση, χρειάζεται μεγάλη γενναιοψυχία. Εγώ πάντως δεν θα φέρω τα πάνω κάτω για να κάνω κάποια που δεν με θέλει να αλλάξει γνώμη. Προτιμώ να φάω τα σωθικά μου και να «αυτοκτονήσω» μέσα μου παρά να προσβάλω τον προσωπικό χώρο ενός άλλου.
Πολλοί λένε ότι ο Καζαντζάκης ήταν άθεος. Ποια είναι η δική σας άποψη και ποια η θέση σας απέναντι στην πίστη;
Εγώ πιστεύω ότι ο Καζαντζάκης ήταν ένας καθαρός αγνωστικιστής -μια λέξη που μου αρέσει πάρα πολύ. Γιατί όταν έλεγε, «Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβούμαι τίποτα. Είμαι ελεύθερος», εννοούσε και ότι δεν κατευθύνεται από μία καθορισμένη πίστη -καθορισμένη είτε από την εκκλησία είτε από την κοινωνία. Ο Καζαντζάκης ήταν επίσης επηρεασμένος και από ασιατικές θρησκείες. Δηλαδή μπορεί να ήταν πιο κοντά στον βουδισμό και στον ινδουισμό πάρα στον χριστιανισμό και στον καθολικισμό. Μέσα του ήταν πιο παγανιστής. Οι Ιάπωνες έχουν ενάμισι εκατομμύριο θεότητες στο Κοτζίκι, το πιο παλιό γιαπωνέζικο βιβλίο. Οι Αφρικανοί, που τους έχω ζήσει, είναι πολυθεϊστές, με την έννοια ότι βλέπουν την ύπαρξη σε οτιδήποτε κινείται και σέβονται οτιδήποτε υπάρχει γύρω τους -το φύλλο που κινείται και τον αέρα που το κινεί για παράδειγμα. Με αυτόν τον τρόπο «κατεβάζουν» το εγώ τους και αντιλαμβάνονται ότι είναι πολύ περιοριστικό να πουν ότι είναι ένας ο θεός και λέγεται Μωάμεθ ή Χριστός κ.λπ. Για μένα επίσης, ο Καζαντζάκης αγαπά πολύ τη φύση. Έχει εξυμνήσει τον ήλιο, το φως, τη θάλασσα -και αυτό είναι που με συγκινεί, ότι δεν περιορίζεται και δεν καθορίζεται, βλέπει πολύ καθαρά την πολιτική πρόθεση πίσω από τις θρησκείες. Κάπως έτσι είναι και η δική μου σχέση με την πίστη. Εγώ έχω υπάρξει και μηδενιστής και πολύ κυνικός, είπα ότι δεν υπάρχει τίποτα με το που θα κλείσουμε τα μάτια μας, αλλά με την πάροδο του χρόνου, αφήνω ένα μεγάλο ερωτηματικό, γιατί καταλαβαίνω ότι ο άνθρωπος δεν είναι ικανός να αντιληφθεί το σύνολο της πραγματικότητας. Δεν είναι θέμα ευφυίας, απλώς δεν είμαστε πλασμένοι να μπορούμε να κατανοήσουμε το «όλον». Η επιστήμη λέει ότι από το 1% έως το 10% της πραγματικότητας αντιλαμβάνεται ο ανθρώπινος νους, ελάχιστο ποσοστό και γι’ αυτό πολλές φορές δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε. Άλλο αντιλαμβάνεσαι εσύ τι είναι πραγματικότητα, άλλο εγώ.
Το καλό και το κακό υπάρχει μέσα σε όλους τους ανθρώπους ή πιστεύετε ότι κάποιοι γεννιούνται με το κακό πιο ισχυρό;
Ιστορικά έχει καταγραφεί ότι κάποιοι λαοί είναι σκληρότεροι από τους άλλους. Οι Βίκινγκς, ας πούμε, ήταν πολύ σκληροί ενώ τώρα οι Σκανδιναβοί ζουν σε μια ευμάρεια. Αλλά οι συνθήκες παίζουν μεγάλο ρόλο. Αν αυτές δυσκολέψουν, δεν ξέρω, μπορεί να γίνουν Βίκινγκς και πάλι. Αυτά που γίνονται στη Λωρίδα της Γάζας είναι άλλο ένα παράδειγμα. Η βιαιότητα υπάρχει μέσα στον άνθρωπο. Ακόμη και αν την έχει υποστεί ο ίδιος, είναι σαν να το ξεχνά και ανά πάσα στιγμή την αναπαραγάγει. Αυτός είναι ο άνθρωπος, που πολλές φορές δεν διαφέρει από τα ζώα, που τρώνε τη λεία τους ακόμη και πριν πεθάνει. Αυτή είναι η φύση, που περιέχει μέσα της τα πάντα -άπνοια και τυφώνες. Το σύμπαν δεν ησυχάζει ποτέ, καταστρέφεται και γεννιέται συνέχεια.
Σας αρέσει να μαθαίνετε για όλα αυτά που μου περιγράφετε; Μοιάζει να παθιάζεστε με την αέναη αναζήτηση…
Ναι, αλλά όχι τόσο μέσα από τα βιβλία όσο μέσα από τα ταξίδια μου. Είμαι άνθρωπος της δράσης. Θέλω να ζήσω για να μάθω. Μια εικόνα που έχει χαραχθεί βαθιά μέσα μου είναι από το Σεντ Βίνσεντ της Καραϊβικής. Ήμασταν σε μια παραλία, με ένα τροπικό δάσος από πάνω, όπου έχουμε βγει με ένα καταμαράν, εγώ και άλλοι δύο Έλληνες. Από το πουθενά, ήρθε από τη ζούγκλα ένας Ρασταφαριανός και αρχίσαμε να συζητάμε. Ο τύπος αυτός ήξερε τον Ιππόλυτο και γενικά αρχαία ελληνική ιστορία. Κατ’ αρχάς πρώτη φορά είδα άνθρωπο να με κοιτάζει με τέτοια προσήλωση και με μια τεράστια δίψα για γνώση. Κάποια στιγμή, ακούγοντας όσα μάς έλεγε, τον ρώτησα τι έχει διαβάσει στη ζωή του. Μου απάντησε, «τίποτα, δεν ξέρω να διαβάζω. Ήμουν ναυτικός, ταξίδευα, και μαθαίνω παρατηρώντας τους άλλους. Κάποια στιγμή από την Τουρκία μπήκα στην Ελλάδα και ρωτώντας, μου είπαν την ιστορία σας». Ήταν ένας από τους πιο πνευματικούς και ευγενείς ανθρώπους που έχω συναντήσει. Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν μετέφερε τη γνώση της ζωής -δεν ήταν αμόρφωτος. Σε ένα άλλο ταξίδι μου, στη Βραζιλία αυτή τη φορά, μου έκανε τεράστια εντύπωση το καρναβάλι, που εκεί κρατάει ένα μήνα και σε όποια περιοχή πήγαμε, ήταν ένα μεγάλο πάρτι. Όλη την ημέρα, με χορούς και μια εξωστρέφεια που στη βάση της έχει την προσπάθεια να αντιπαλέψουν τη φτώχεια τους. Άλλη μια αντίθεση -μια σκληρή ζωή και μια ποιητικότητα στον τρόπο που μπορεί να την αντιμετωπίσει ο άνθρωπος. Το αισιόδοξο μέσα στο απαισιόδοξο. Αντίστοιχα μεγάλες αντιθέσεις έζησα με ένα φίλο μου πολύ έντονα στην Αφρική, όπου πραγματικά βρεθήκαμε σε πάρα πολύ σκληρά και επικίνδυνα μέρη, όπως στα σύνορα της Σομαλίας, στο Σουδάν, στο Μάλι, συμπορευόμασταν με τον φόβο. Περάσαμε από χωριά όπου οι άνθρωποι είχαν το χαμόγελο στα χείλη αλλά και το μαχαίρι στην πλάτη για να σε κλέψουν. Επίσης ήταν πολύ ισχυρός ο ρατσισμός μεταξύ των μαύρων -άλλη μία αντίθεση. Το καθεστώς φυσικά απολυταρχικό -λίγοι πάμπλουτοι και ο λαός πεινάει και πεθαίνει. Στην αγορά, έβλεπες πάνω στους πάγκους να πουλάνε κρέας, το οποίο ήταν καλυμμένο από μύγες, την ώρα που κάποιοι πήγαιναν να ψωνίσουν ένα κομμάτι του. Λένε όμως ότι η μύγα δημιουργεί μια βλέννα πάνω στο ωμό κρέας που το παστεριώνει και το συντηρεί, αντί ψυγείου. Δεν έχουν ούτε νερό, οι άνθρωποι εκεί ζουν σε φρικτές συνθήκες. Βλέπεις μωρά να τα αφήνουν στο πάτωμα, μέσα στη βρώμα και να μην τους απασχολεί. Στη Σομαλία μια μάνα ήθελε να μου δώσει το μωρό της από ένα παράθυρο και μου έλεγε, «πάρε το για να μην πεθάνει, γιατί εγώ έχω AIDS». Έχω πολύ σκληρές εικόνες από κάποια ταξίδια μου, αλλά όσο μεγαλώνω τα αποφεύγω πλέον, θέλω πιο πολύ τη γαλήνη και την ηρεμία. Ούτε καν σε αντιπαράθεση με τους ανθρώπους δεν θέλω να έρχομαι. Στη δουλειά κάνω πράγματα που αγαπάω, αλλά στη ζωή μας ποτέ δεν είναι όλα ρόδινα, ο άνθρωπος πάντα ταλανίζεται από το ανικανοποίητο. Το ζητούμενο είναι να βρεις την ισορροπία και να μην χάνεις το μέτρο.
