Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού: Άλλαξε τελικά αυτή η σύμβαση τον κόσμο;

Η 20η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως «Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού», καθώς αποτελεί την επέτειο υιοθέτησης της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, μια ιστορική σύμβαση που πίσω στο 1989 υποστηρίχθηκε πως θα αλλάξει τον κόσμο.

Πιο αναλυτικά, η «Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού» υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1989 με σκοπό να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα παιδιά, μετατρέπονται από παθητικούς αποδέκτες φιλανθρωπίας σε ανθρώπινα όντα με ξεχωριστά δικαιώματα.

Είναι η πιο ευρέως επικυρωμένη συμφωνία για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην παγκόσμια ιστορία, ενώ καταγραφές των δικαιωμάτων των παιδιών γίνονται παγκοσμίως και καθημερινά.

Τι προβλέπει η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού;

Εγγυάται ότι κάθε παιδί, ανεξαρτήτως φύλου, εθνικότητας, θρησκείας ή οικονομικής κατάστασης, έχει δικαίωμα:

Στη ζωή και την ανάπτυξη: Δικαίωμα στην επιβίωση, τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη.

Στην εκπαίδευση: Πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση χωρίς διακρίσεις.

Στην υγεία: Παροχή φροντίδας και προστασίας από ασθένειες και κακομεταχείριση.

Στην προστασία: Ασφάλεια από εκμετάλλευση, βία, κακοποίηση και καταναγκαστική εργασία.

Στην ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης: Ακούγεται η φωνή του παιδιού σε θέματα που το αφορούν.

Προκλήσεις και πραγματικότητα

Παρά τις δεσμεύσεις και τις προόδους, εκατομμύρια παιδιά εξακολουθούν να στερούνται βασικών δικαιωμάτων:

Περισσότερα από 244 εκατομμύρια παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο.

160 εκατομμύρια παιδιά εργάζονται σε επικίνδυνες συνθήκες παιδικής εργασίας.

Πολεμικές συγκρούσεις, φτώχεια και φυσικές καταστροφές αναγκάζουν χιλιάδες παιδιά να γίνουν πρόσφυγες, ζώντας σε αβέβαιες συνθήκες.

Η πανδημία COVID-19 επιδείνωσε περαιτέρω τις συνθήκες, με την αύξηση της παιδικής φτώχειας και της ψυχολογικής επιβάρυνσης.

Αποκαρδιωτικά τα στοιχεία και στην Ελλάδα - Θύμα κακοποίησης 1 στα 5 παιδιά

Τα νούμερα ηχούν εκκωφαντικά την καμπάνα του κινδύνου και στην χώρα, καθώς 1 στα 5 παιδιά στην Ελλάδα (20%) έχει πέσει θύμα κάποιας μορφής κακοποίησης (πηγή: ΕΛ.ΑΣ). Το 10% των παιδιών (κάτω των 3 ετών) εισέρχονται στις παιδοχειρουργικές κλινικές των εξωτερικών ιατρείων του ΕΣΥ για λόγους που σχετίζονται με την παιδική κακοποίηση (πηγή: ΕΚΠΑ). Ενας στους 3 εφήβους (33%) δήλωσε ότι ενεπλάκη σε βίαιο καβγά (πηγή: ΕΠΙΨΥ)

Τον τελευταίο χρόνο τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας έχουν διπλασιαστεί. Το ίδιο ισχύει και για τα ποσοστά του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (διαδικτυακό bullying) από το 2018 έως το 2022, που επίσης είναι διπλάσια.

Ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων

8%-16% βιώνουν συμπτώματα ψυχικής υγείας σε επίπεδο που απαιτεί εκτίμηση από ειδικό

5-13% εμφανίζουν συμπτώματα συμπεριφορών διαταραχών, όπως επιθετικότητα και εναντιωματική συμπεριφορά

Εως 13% βιώνουν προβλήματα σε σχέση με τους συνομήλικους, όπως εκφοβισμό (bullying)

8,8%-16% έχουν συμπτώματα γενικευμένου άγχους

6,6%-10% εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης

14% των εφήβων (12-17 ετών) παρουσίασαν τουλάχιστον μια αυτοτραυματική συμπεριφορά

(Πηγή: Μελέτη Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Διεθνής Πρωτοβουλία για την Υγεία, Child Mind Institute 2023)

Εξίσου δυνατός είναι ο συναγερμός που έχουν σημάνει τα Παιδικά Χωριά SOS, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού (20 Νοεμβρίου): 491.000 παιδιά στην Ελλάδα (28%) βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Μόνο το τρέχον έτος (2024) τα κέντρα του οργανισμού εξυπηρέτησαν 1.250 οικογένειες και 3.500 παιδιά ενώ το ίδιο διάστημα δέχτηκαν 800 νέα αιτήματα υποστήριξης οικογενειών με παιδιά πανελλαδικά, εκ των οποίων 450 βρίσκονται σε αναμονή.

Εκδήλωση από τα Παιδικά Χωριά SOS

Ειδική εκδήλωση με θέμα: «Τα δικαιώματα του παιδιού στην οικογένεια και τη σημασία της πρόληψης απέναντι στη βία και την παραμέληση», πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 18 Νοεμβρίου από τον οργανισμό Παιδικά Χωριά SOS, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, υπολογίζεται ότι 491.000 παιδιά στην Ελλάδα, βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, γεγονός που καθιστά αναγκαία την ενίσχυση των οικογενειακών δομών και της προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών.

Παράλληλα, όπως επισημάνθηκε στην εκδήλωση, τα περιστατικά που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης από τις αρμόδιες αρχές για υποψία παραμέλησης ή κακοποίησης, το 2023, τριπλασιάστηκαν σε σχέση με τον μέσο όρο της προηγούμενης πενταετίας.

Με αυτά τα δεδομένα, το μέγεθος των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι οικογένειες είναι τεράστιο και οι ανάγκες συνεχώς αυξάνονται. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στα προγράμματα πρόληψης, τα Παιδικά Χωριά SOS έχουν υποστηρίξει περισσότερα από 75.000 παιδιά, ενώ δέχονται ετησίως εκατοντάδες αιτήματα υποστήριξης από οικογένειες με παιδιά που βρίσκονται σε ανάγκη.

Κατά την εκδήλωση υπογραμμίστηκε η επιτακτική ανάγκη για ολιστικού τύπου υπηρεσίες για τη στήριξη της οικογένειας στην κοινότητα, με στόχο την προστασία των παιδιών από τη βία, τη φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες.

Οι προτάσεις για την παιδική προστασία και ενίσχυση της οικογένειας

Στο τέλος της εκδήλωσης παρουσιάστηκαν οι προτάσεις των Παιδικών Χωριών SOS για την παιδική προστασία και ενίσχυση της οικογένειας που είναι οι εξής:

Η διαμόρφωση μιας ενιαίας και συνεκτικής Εθνικής Στρατηγικής Παιδικής Προστασίας με διασφαλισμένους πόρους για την υλοποίηση και τη βιωσιμότητά της και με προτεραιότητα την πρόληψη της κακοποίησης, την έγκαιρη παρέμβαση και εντοπισμό περιστατικών, καθώς και την υποστήριξη των οικογενειών σε κίνδυνο.

Η προτεραιοποίηση και εξασφάλιση χρηματοδότησης για την παιδική προστασία από τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό.

Η προώθηση και ενίσχυση της αναδοχής καθώς και την επέκταση της επαγγελματικής αναδοχής ως προτιμητέας μορφής παιδικής φροντίδας αντί των ιδρυμάτων.

Η ενίσχυση της εκπαίδευσης των επαγγελματιών και της συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων - υπηρεσιών (νομικές, ιατρικές, αστυνομικές υπηρεσίες) για την αποτελεσματική διαχείριση περιστατικών βίας και παραμέλησης παιδιών.

Η υλοποίηση ενός ενιαίου, εθνικού συστήματος αναφοράς, κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών, όπως προβλέπεται από το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση (2022).