Bullying: Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ένα παιδί που έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού

Συζητήσεις, παρουσιάσεις, προβολές ενημερωτικών video, δρώμενα και ομιλίες για την σχολική βία και τον εκφοβισμό… Σήμερα είναι η μέρα που, αν είσαι γονέας, φροντιστής, θεία, νονά ή αγαπημένο, τέλος πάντων, πρόσωπο στη ζωή ενός παιδιού αποκλείεται να μην συζητήσεις, στην επιστροφή από το σχολείο, για κάποια δράση αφιερωμένη στο σημαντικό αυτό θέμα, με σκοπό να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά -και όχι μόνο. Δικαίως, μια και η σωρεία περιστατικών βίας και εκφοβισμού από ανήλικους που έρχονται στη δημοσιότητα είναι πραγματικά αποκαρδιωτική…

Ένα στα τρία παιδιά σε όλη τη χώρα δηλώνει πως έχει δεχθεί σχολικό εκφοβισμό (bullying) ενώ φαίνεται πως το φαινόμενο αυτό αφορά περισσότερο κορίτσια, φτωχά παιδιά και παιδιά που έχουν μεταναστεύσει στην Ελλάδα. Τί όμως μπορούμε να κάνουμε προληπτικά και τί πρέπει να γνωρίζουμε γι’ αυτό το θέμα που τόσο μας πονά; Ας δούμε παρακάτω κάποιες σημαντικές πληροφορίες.

Κρατάμε τον δίαυλο επικοινωνίας με το παιδί μας πάντα ανοιχτό

Οι συζητήσεις με το παιδί μας για τους φίλους και τις παρέες του από πολύ τρυφερή ηλικία μας βοηθά να διατηρήσουμε τους διαύλους της επικοινωνίας ανοιχτούς. Είναι πολύ καθησυχαστικό και για τα ίδια τα παιδιά να γνωρίζουν ότι ενδιαφερόμαστε για όσα κάνουν και για όσα τα απασχολούν και ότι είμαστε πάντα εκεί για να τα στηρίζουμε.

Τα ενθαρρύνουμε πάντα να μιλάνε για το πώς πήγε η μέρα τους κάνοντας κυρίως ανοιχτές ερωτήσεις (δηλαδή ερωτήσεις που δεν απαντώνται με ένα απλό ναι ή όχι και ευνοούν μια πιο εκτενή απάντηση με περισσότερες πληροφορίες). Μπορούμε π.χ. να τα ρωτήσουμε: “Τί συνέβη σήμερα που ήταν καλό;” “Μήπως συνέβη κάτι που σε ενόχλησε;” “Τί σου αρέσει πιο πολύ σχετικά με το σχολείο; Τί δεν σου αρέσει;” “Πώς ήταν η επιστροφή με το σχολικό;” κλπ. Βοηθά πάντα επίσης να οργανώνουμε συναντήσεις με τους μικρούς τους φίλους ώστε να τους γνωρίσουμε καλύτερα και να παρατηρήσουμε τις αλληλεπιδράσεις του παιδιού μας με τους συνομηλίκους του.

Μπορούμε επίσης να τους μιλήσουμε ανοιχτά για το bullying και τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει ενώ είναι σημαντικό να τα ενθαρρύνουμε να μας μιλούν με ειλικρίνεια, γνωρίζοντας ότι είμαστε εκεί να τα βοηθήσουμε αν προκύψουν ζητήματα σχετικά με αυτό. Και σε αυτή την περίπτωση, μπορούμε να τους κάνουμε ερωτήσεις όπως: “Τι σημαίνει bullying για εσένα;” “Πώς νιώθεις όταν βλέπεις άλλα παιδιά να βιώνουν κάτι τέτοιο;” “Θα προσπαθούσες να βοηθήσεις κάποιο παιδάκι που έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού; Με ποιον τρόπο;”, “Τι πιστεύεις ότι θα μπορούσα να κάνω εγώ ως γονιός για να σταματήσω το bullying;”.

Εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας

Τα παιδιά μαθαίνουν από μικρά πώς να συμπεριφέρονται παρατηρώντας αυτά που εμείς κάνουμε ως ενήλικες και ακολουθώντας το παράδειγμα μας. Έχοντας αυτό υπ’όψην μας θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους συνανθρώπους μας με σεβασμό, ευγένεια και φιλικότητα. Αν μιλάμε για νήπια και παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας εξηγούμε ότι είναι καλό να μοιράζονται τα παιχνίδια τους και να φέρονται όμορφα (να μην αρπάζουν π.χ ένα παιχνιδάκι από ένα άλλο παιδί απλώς επειδή το θέλουν) διδάσκοντας τους σιγά-σιγά τον αντίκτυπο που έχει η συμπεριφορά τους στα συναισθήματα των άλλων.

Εξηγούμε ότι δεν είναι επιτρεπτό να χτυπάνε ή να σπρώχνουν άλλα παιδιά. Επίσης, ότι εξίσου ενοχλητικό και πληγωτικό μπορεί να είναι ένα πείραγμα, μία επίκριση ή μία λεκτική προσβολή. Όλες αυτές οι πράξεις είναι τα πρωταρχικά γνωρίσματα του bullying και δεν είναι αποδεκτές συπεριφορές. Τα μεγαλύτερα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι η χρήση τεχνολογίας για να διαδίδουν φήμες ή να κάνουν δυσάρεστα αστεία είναι επίσης μια μορφή bullying όπως και το ν’ απομονώνουν κάποια παιδιά από ομαδικές δραστηριότητες και παρέες ή να τα στοχοποιούν. Είναι καλή ιδέα να εξηγήσουμε στα παιδιά μας οτι το να σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους θα τα βοηθήσει να αναπτύξουν υγιείς φιλίες. Οι καλοί φίλοι οφείλουν να ακούν τους φίλους τους, να μην τους κριτικάρουν και να μην μιλάνε για αυτούς πίσω από την πλάτη τους αλλά να τους στηρίζουν, να τους εμπιστεύονται και να είναι ειλικρινείς μαζί τους.

Αναγνωρίζοντας τα σημάδια του bullying

Ποια είναι τα σημάδια ότι ένα παιδί έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού; Δυστυχώς, δεν είναι πάντοτε εμφανές ότι ένα παιδί υφίσταται bullying, ωστόσο, υπάρχουν κάποια σημάδια που πρέπει να μας κινητοποιήσουν όπως τα παρακάτω:

• Ανεξήγητοι μικροτραυματισμοί
• Καταστροφή ή απώλειες στα προσωπικά αντικείμενα του παιδιού
• Το να προσποιείται ότι έχει κάποια ασθένεια για ν’ αποφύγει το σχολείο, συχνοί πόνοι στο στομάχι ή πονοκεφάλοι

• Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες όπως γεύματα που παραλείπονται ή ακόμη και ξεσπάσματα λαιμαργίας.
• Εφιάλτες ή προβλήματα με τον ύπνο
• Πτώση στις σχολικές επιδόσεις και τους βαθμούς
• Το ν’ αποφεύγει κοινωνικές συναναστροφές, ξαφνική έλλειψη φίλων και παρέας
• Μείωση της αυτοεκτίμησης και συναισθήματα ανημπόριας
• Φοβούνται την απόρριψη από τους συνομηλίκους τους που μπορεί ήδη να τους δείχνουν κάποια υποστήριξη.

Παρέχοντας σωστά εργαλεία για την αντιμετώπιση του bullying

Εφοδιάζοντας το παιδί μας με τα κατάλληλα “εργαλεία” κατά του bullying έχει περισσότερες δυνατότητες ν’ αλλάξει το συσχετισμό δύναμης (σε τελική ανάλυση, είναι η αίσθηση της δύναμης που αντλεί ένας εκφοβιστής από τη συμπεριφορά του η οποία του δίνει το “πάνω χέρι” σε μια αλληλεπίδραση). Μπορούμε, ανάλογα με την κατάσταση να προτείνουμε:

• Να αποφεύγουν, εάν είναι δυνατόν, την αλληλεπίδραση με ένα παιδί που ασκεί bullying  ή να  φεύγουν χωρίς να αντιδρούν ή να απαντούν. Επίσης, ν’ αποφεύγουν τα μέρη όπου είναι σίγουρο ότι συχνάζουν οι bullies (αυτό δεν είναι δειλία αλλά μια έξυπνη κίνηση)
• Να τους ζητήσουν να σταματήσουν. Οι εκφοβιστές συνήθως διαλέγουν παιδιά που πιστεύουν ότι είναι πιο αδύναμα. Αν ένα παιδί έχει την αυτοπεποίθηση να τους πει με σταθερή, δυνατή φωνή να σταματήσουν ή να το αφήσουν ησυχο και έπειτα φύγει, περνά το μήνυμα ότι δεν θ’ αποδεχτεί τέτοιου είδους συμπεριφορές.

• Να αφοπλίζουν με τα λόγια ή με χιούμορ. Αν ένας bully π.χ. σου πει ότι είσαι άσχημος/η, μπορείς να γελάσεις χωρίς να πεις κάτι αλλο και να φύγεις.
• Να έχουν -τουλάχιστον- έναν καλό φίλο. Οι bullies συνήθως επιλέγουν να εξαπολύουν την επίθεση τους σε παιδιά τα οποία είναι μόνα τους. Αν εκείνοι που την υφίστανται έχουν κάποιους φίλους τριγύρω τους είναι πιο δύσκολο ν’ αποτελέσουν στόχο της.

Αναζητώντας βοήθεια

Είναι σημαντικό για ένα παιδί να κατανοήσει ότι το ν’ αναζητήσει βοήθεια για τον εαυτό του όταν κάποιος του ασκεί bullying ή για κάποιο άλλο παιδί που το υφίσταται δεν σημαίνει ότι γίνεται “καρφί”. Η ομολογία ενός περιστατικού μπορεί να φαντάζει ως μία διαδικασία που αρχικά τρομάζει αλλά το να μοιραστεί την εμπειρία του τελικά θα το κάνει να νιώσει καλύτερα. Είναι σημαντικό να μιλήσει στους γονείς του, σε έναν δάσκαλο ή έναν ενήλικα από εμπιστεύεται -ειδικά αν το bullying παίρνει διαστάσεις σωματικής επίθεσης. Τα περιστατικά εκφοβισμού θα πρέπει πάντοτε να αναφέρονται και να αντιμετωπίζονται ακόμη και αναζητώντας επαγγελματική βοήθεια όταν χρειάζεται.

Μπορεί κανείς πάντα να αναζητήσει περαιτέρω πληροφορίες σε ιστοσελίδες όπως το www.stopbullying.gr καθώς και υποστήριξη από το “Χαμόγελο του Παιδιού”, μέσα από την Εθνική Γραμμή SOS 1056 και την Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111 που παρέχουν κατευθύνσεις και συμβουλευτική υποστήριξη σε παιδιά και ενήλικες.