Ο ακραίος έρωτας της Marina Abramovic και του Ulay – «Ταντρικοί εραστές και καρμικό δίδυμο»

Ο Frank Uwe Laysiepen, πιο γνωστός ως Ulay, γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1943 στο Solingen της Γερμανίας και έφυγε από τη ζωή στις 2 Μαρτίου 2020 στη Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας. Μεταξύ των τελών της δεκαετίας του '60 και των αρχών της δεκαετίας του '70, ο Ulay αποφάσισε να φύγει από τη Γερμανία, καθώς είχε κουραστεί από τον υπερβολικό πατριωτισμό των Γερμανών και τον τρόπο ζωής που είχαν ορισμένοι από τους ανθρώπους της υψηλής τάξης.

Στο πλαίσιο αυτό, αποφάσισε να μετακομίσει στο Άμστερνταμ, όπου άρχισε να γνωρίζει την τέχνη του instant φιλμ μέσω μιας φωτογραφικής μηχανής Polaroid.

Στη συνέχεια άρχισε να εξερευνά την ταυτότητά του μέσα από πολλαπλές κοντινές εικόνες του εαυτού του. Ο Ulay ανέπτυξε επίσης την περιέργεια να αναπαραστήσει τον τραβεστί και τα τρανς άτομα. Έγινε επίσης γνωστός ως καλλιτέχνης της performance.

Εν τω μεταξύ, το 1976 συνάντησε μια άλλη καλλιτέχνιδα, που θα άλλαζε τη ζωή του, τη Marina Abramović.

View this post on Instagram

A post shared by ULAY Foundation (@ulay.foundation)

Ένας «ομοϊδεάτης» καλλιτέχνης

Η Marina Abramovic γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1946 στο Βελιγράδι της Γιουγκοσλαβίας, που αργότερα έγινε η ανεξάρτητη περιοχή της Σερβίας. Το 1965, παρά την εγγραφή της στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Βελιγραδίου για να γίνει ζωγράφος, ανακάλυψε την performance art και γρήγορα άρχισε να ενδιαφέρεται για τη δυνατότητα της χρήσης του σώματός της ως καμβά φτάνοντάς το στα όρια του για να δημιουργήσει τέχνη.

Η Abramovic ενεπλάκη μερικές φορές σε διαμάχες, όχι μόνο για τις ακραίες performance της, αλλά και επειδή οι παραστάσεις της περιλάμβαναν γυμνό, το οποίο έγινε τακτική συνήθεια στα έργα της. Το 1976 μετακόμισε στο Άμστερνταμ, όπου γνώρισε τον Ulay, έναν «ομοϊδεάτη» καλλιτέχνη.

Όταν ο χρόνος πυρακτώθηκε

Το 1976, η Marina Abramovic και ο Ulay γνωρίστηκαν στο Άμστερνταμ. Ωστόσο, συναντήθηκαν για πρώτη φορά όταν η Abramovic, γνωστή τότε καλλιτέχνιδα, έκανε μια παράσταση με τίτλο «Τα Xείλη του Θωμά», όπου είχε χαρακώσει ένα πεντάκτινο αστέρι (Αστέρι του Δαβίδ) στο στομάχι της για να αναπαραστήσει τη θρησκεία και τη σκληρή παιδική της ηλικία στην πρώην Γιουγκοσλαβία.

Ερωτεύτηκαν κεραυνοβόλα. Η Marina θεωρούσε ότι ο Ulay ήταν ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων άνθρωπος, αποκαλώντας τον μάλιστα «αυτοδημιούργητο», εξαιτίας της ζωντανής, ελεύθερης έκφρασης στην εμφάνισή του -ο Γερμανός καλλιτέχνης ντυνόταν σαν τραβεστί και ζωγράφιζε το πρόσωπό του μισό άντρας και μισό γυναίκα.

Από την άλλη πλευρά, ο Ulay πίστευε ότι η Marina ήταν μια εντυπωσιακή γυναίκα με τον τρόπο που εκφραζόταν και με τον τρόπο που χρησιμοποιούσε το σώμα της για να δημιουργήσει τέχνη, ούσα ικανή να έχει μεγάλη αντοχή πιέζοντας πάντα τον εαυτό της στα άκρα.

View this post on Instagram

A post shared by Louisiana Channel (@louisianachannel)

«Πήγαμε μαζί σπίτι του και μείναμε στο κρεβάτι δέκα μέρες»

«Σύντομα ανακάλυψα πως μας συνέδεαν πολλά περισσότερα» θα πει η Marina Abramovic χρόνια αργότερα. «Μετά την performance Τα Χείλη του Θωμά, στην de Appel, ο Ulay περιποιήθηκε τρυφερά τα τραύματά μου με αντισηπτικό και επιδέσμους, ενώ χαμογελούσαμε ο ένας στον άλλον. Μετά πήγαμε σ’ ένα τούρκικο εστιατόριο με κάποιους άλλους απ’ τη γκαλερί, και το τηλεοπτικό συνεργείο. Αισθανόμουν χαλαρή και άνετη με όλους. Τους είπα πως ίσως αυτή ήταν η πρώτη φορά που μου συνέβαινε κάτι καλό στα γενέθλιά μου».
«Πότε είναι τα γενέθλιά σου;» ρώτησε ο Ulay.
«Στις 30 Νοεμβρίου» απάντησε η Marina.
«Αποκλείεται… Τότε είναι τα δικά μου γενέθλια» ενθουσιάστηκε ο Ulay.
«Απίστευτο» γέλασε η Marina.

Τότε ο Ulay έβγαλε ένα ημερολόγιο τσέπης και της έδειξε ότι η σελίδα της 30ης Νοεμβρίου ήταν σκισμένη. «Αυτό το κάνω κάθε χρόνο στα γενέθλιά μου» είπε ο Ulay.

«Έμεινα να κοιτάζω το βιβλιαράκι. Σιχαινόμουν τόσο τα γενέθλιά μου, που πάντα έσκιζα εκείνη τη σελίδα. Έβγαλα το δικό μου ημερολόγιο απ’ την τσέπη μου και το άνοιξα. Ήταν σκισμένη η ίδια σελίδα. “Κι εγώ αυτό κάνω”» θα θυμηθεί η Abramovic.

«Ο Ulay κόλλησε κοιτώντας το ημερολόγιο. Εκείνο το βράδυ πήγαμε μαζί σπίτι του και μείναμε στο κρεβάτι δέκα μέρες».

View this post on Instagram

A post shared by ULAY Foundation (@ulay.foundation)

Δουλεύοντας μαζί πάνω στην προστριβή της σχέσης

Σύντομα μετακόμισαν μαζί και άρχισαν να συνεργάζονται καλλιτεχνικά. Οι κύριοι άξονες των έργων τους ήταν το εγώ και η ταυτότητα. Το έργο τους κατέληξε σε μια συλλογικότητα, την οποία αναφέρουν ως «The Other».

Ως μέρος αυτής της κολεκτίβας άρχισαν να ντύνονται και να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο προκειμένου να αναπτύξουν μια σχέση απόλυτης εμπιστοσύνης. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, η δική τους ταυτότητα ή η αίσθηση του εαυτού τους γινόταν όλο και λιγότερο αποκρυπτογραφήσιμη. Οι συνεργασίες τους είναι τα αποτελέσματα αυτής της αντισυμβατικής ένωσης.

Στην πρώτη τους παράσταση με τίτλο «Relation in Space» της σειράς «Relation Works», έτρεχαν ο ένας δίπλα στον άλλον εντελώς γυμνοί με αυξανόμενη ταχύτητα συγκρουόμενοι και κάνοντας έναν πολύ δυνατό θόρυβο.

Ο Ulay δήλωσε αργότερα ότι στο τέλος ήταν μαύροι και μπλε. Ο σκοπός αυτού του έργου ήταν να συνδυάσουν την αρσενική και τη θηλυκή ενέργεια, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα τρίτο συστατικό, το οποίο ονόμασαν «αυτό τον εαυτό».

Η διελκυστίνδα της σχέσης (τους)

Επίσης, το 1977, σε μια παράσταση με τίτλο «Light/Dark», η οποία επίσης ανήκε στη σειρά «Relation Works», ο Ulay και η Marina κάθονταν ο ένας μπροστά στον άλλο σε ένα σκοτεινό δωμάτιο έχοντας μόνο το φως στραμμένο πάνω τους και αλληλο-χαστουκίζονταν σε μια κορυφούμενη μορφή βίας.

Στην παράσταση «Relation in Time», το 1977, η Abramovic και ο Ulay έδεσαν τις αλογοουρές τους μαζί, καθισμένοι πλάτη με πλάτη για ώρες. Αρχικά έμειναν σε αυτή την ακίνητη στάση χωρίς κανέναν άλλον παρόντα (εκτός από έναν φωτογράφο που τράβηξε την περίεργη φωτογραφία της κατάστασης της κοινής αλογοουράς) και μόλις έφτασαν στο σημείο να μην αντέχουν άλλο, κάλεσαν τους επισκέπτες του μουσείου να τους δουν. Ήθελαν να δουν αν η ύπαρξη κοινού θα μπορούσε να τους ωθήσει να μείνουν περισσότερο, και τα κατάφεραν με μια επιπλέον ώρα back to back.

Μεταξύ 1981 και 1987 δημιούργησαν άλλη μια σειρά είκοσι δύο παραστάσεων, αλλά αυτή τη φορά ονομαζόταν «Night Sea Crossing». Σε αυτή τη σειρά, ταξίδεψαν σε όλη την Ευρώπη, όπου κάθονταν ο ένας μπροστά στον άλλο κοιτάζοντας απλώς ο ένας τον άλλον για επτά ώρες σερί.

View this post on Instagram

A post shared by ULAY Foundation (@ulay.foundation)

Οι εραστές – Ο κύκλος μιας σχέσης στο Σινικό Τείχος

Το χρονοδιάγραμμα της παράστασης «Nightsea Crossing» πλαισίωσε μια πολύ σημαντική περίοδο στη σχέση του ζευγαριού. Γύρω στο 1980, όταν άρχισαν να την εκτελούν για πρώτη φορά, αποφάσισαν να παντρευτούν - και ήθελαν να γιορτάσουν την ένωσή τους με μια από τις πιο μεγαλειώδεις ρομαντικές χειρονομίες που πραγματοποίηθηκαν στη σύγχρονη εποχή, να περπατήσουν από τις αντίθετες άκρες του Σινικού Τείχους της Κίνας ο ένας προς τον άλλον, προκειμένου να συναντηθούν στη μέση πριν από τον γάμο.

Απευθύνθηκαν στην κινεζική κυβέρνηση για να ζητήσουν άδεια να πραγματοποιήσουν την παράστασή τους και περίμεναν για χρόνια να λάβουν απάντηση. Εν τω μεταξύ, το ζευγάρι απομακρυνόταν όλο και περισσότερο ο ένας από τον άλλον λόγω απιστίας και αγεφύρωτων διαφορών μεταξύ άλλων θεμάτων.

Γύρω στο 1987, τους δόθηκε τελικά η άδεια να σκαρφαλώσουν σε ολόκληρο το τείχος. Ενώ είχαν ήδη χωρίσει ως ζευγάρι, συμφώνησαν να συνεχίσουν τα σχέδιά τους και να διασχίσουν ο ένας το μισό τείχος προς τον άλλον, μέχρι να συναντηθούν στη μέση - οπότε και θα έλεγαν αντί για αιώνια αγάπη, το τελευταίο αντίο.

Ο καθένας τους ξεκίνησε το τρίμηνο οδοιπορικό του από τις αντίθετες άκρες του ενός από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου των 13.170 μιλίων, η Abramovic ξεκινώντας από την Κίτρινη Θάλασσα και ο Ulay από την έρημο Gobi. Έμειναν σε πανδοχεία κατά μήκος της διαδρομής και επικοινωνούσαν με τους προσωπικούς τους Κινέζους μεταφραστές.

View this post on Instagram

A post shared by ULAY Foundation (@ulay.foundation)

Το συναισθηματικό φινάλε

Η Abramovic είχε εκφράσει στο παρελθόν ότι ένα μέρος της επιθυμούσε να συμφιλιωθούν μεταξύ τους όταν θα είχε ολοκληρωθεί η παράσταση. Καθώς όμως οι δυο τους συναντήθηκαν στο κέντρο του τοίχους, η λαχτάρα της για εκείνον ως ερωτικό σύντροφο αντικαταστάθηκε από ισχυρά συναισθήματα συντροφικότητας και συναδελφικότητας.

Ήταν ένα συναισθηματικό φινάλε και για τους δύο, καθώς γνώριζαν ότι θα ήταν η τελευταία τους συνεργασία. Ωστόσο, αυτή η βαθιά υπερβατική στιγμή έγινε πιο περίπλοκη όταν η Abramovic πληροφορήθηκε ότι κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού, ο Ulay είχε αφήσει έγκυο την Κινέζα μεταφράστρια που τον συνόδευε.

Η Abramovic εξέφρασε ότι ήταν εντελώς συντετριμμένη όταν έγινε η ανακάλυψη. Η κόρη που γεννήθηκε από τη σχέση αυτή δεν ήταν το πρώτο παιδί του Ulay. Ο ίδιος είχε παραδεχτεί ότι άφησε έγκυες δύο γυναίκες στα τέλη της δεκαετίας του '60, αρχές της δεκαετίας του '70 και διέκοψε τους δεσμούς και με τις δύο, καθώς και τους δύο γιους που προέκυψαν από αυτές τις ενώσεις.

Τη σχέση του με τη μεταφράστρια ο Ulay τη χειρίστηκε πολύ διαφορετικά, μετακομίζοντας μαζί της στο Άμστερνταμ ακριβώς πριν από την ημερομηνία του τοκετού της και τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν το 1989.

View this post on Instagram

A post shared by ULAY Foundation (@ulay.foundation)

Τη βοήθησε να γεννήσει το παιδί τους - μια κόρη που ονόμασε Λούνα, αφού είδε το φεγγάρι να κρέμεται σε περίοπτη θέση πάνω από την κλινική τη νύχτα που γεννήθηκε. Το ζευγάρι έμεινε μαζί για πολλά χρόνια, ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο με τη Λούνα μέχρι που εκείνη έφτασε τα 17, οπότε ο Ulay αποχαιρέτησε και τις δύο γυναίκες.

Ενώ η Abramovic είχε παντρευτεί δύο φορές -με τον Σέρβο εννοιολογικό καλλιτέχνη Nesa Paripovic από το 1971 έως το 1976 και με τον Ιταλό σύγχρονο καλλιτέχνη Paolo Canevari από το 2006 έως το 2009-, δεν έχει αποκτήσει παιδιά.

Η ίδια έχει εξηγήσει σε μέσα ενημέρωσης ότι έχει κάνει τρεις αμβλώσεις στη διάρκεια της ζωής της, νιώθοντας ότι η απόκτηση παιδιών θα ήταν «καταστροφή για τη δουλειά της» εκφράζοντας την πεποίθησή της ότι πιστεύει ότι μέρος του λόγου για τον οποίο οι γυναίκες ιστορικά δεν είχαν τις ίδιες ευκαιρίες και επιτυχίες με τους άνδρες είναι οι δεσμεύσεις με την ερωτική τους ζωή και τα παιδιά τους.

Επικοινωνία χωρίς λόγια

Το 2010, η Abramovic έκανε την έκθεση Artist is Present, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, όπου καθόταν σε μια καρέκλα στην άκρη ενός τραπεζιού και καλούσε το κοινό να καθίσει απέναντί της και να επικοινωνήσει χωρίς λόγια.

Ξαφνικά, η Abramović άνοιξε τα μάτια της για να δει τον επόμενο συμμετέχοντα και συνειδητοποίησε ότι ήταν ο Ulay, μετά από είκοσι δύο χρόνια απουσίας. Χαμογέλασε ντροπαλά.

Οι δύο πρώην εραστές κοίταξαν ο ένας τον άλλον στα μάτια, με την Abramovic να φτάνει τελικά στην άλλη άκρη του τραπεζιού για να του κρατήσει το χέρι. Το πλήθος γύρω τους ξέσπασε σε χειροκροτήματα και επευφημίες για την επανένωση αυτού του εμβληματικού ντουέτου.

View this post on Instagram

A post shared by ULAY Foundation (@ulay.foundation)

Καθώς ο Ulay σηκώθηκε και απομακρύνθηκε από το τραπέζι, η Abramovic σκούπισε τα δάκρυα από το πρόσωπό της. Η γνησιότητα και οι δονήσεις της στιγμής συγκίνησε το κοινό σε όλο τον κόσμο.

Το 2011, ο Ulay διαγνώστηκε με λεμφικό καρκίνο. Ο σκηνοθέτης Damjan Kozole κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ Project Cancer: Ulay's journal, το οποίο κάλυπτε τις θεραπείες του Ulay για τον καρκίνο καθώς και τη συνεχιζόμενη εργασία του. Ο Ulay ανάρρωσε το 2014. Ενώ η αιτία του θανάτου του στις 2 Μαρτίου 2020 δεν είναι ακόμη γνωστή στο κοινό, πολλοί υποψιάζονται ότι σχετίζεται με την προηγούμενη ασθένειά του.

Την εποχή της αναδρομικής εκδήλωσης για τον Ulay του 2017, η Abramovic δήλωσε στον Christian Lund του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Λουιζιάνα: «Κοιτάζοντας πίσω, αυτή η σχέση ήταν εξαιρετικά σημαντική για την ιστορία της performance art».