Μπορεί το φετινό Φεστιβάλ Καννών που ξεκίνησε μόλις εχτές να έχει γυναίκα πρόεδρο κριτικής επιτροπής που σε ηλικία 40 ετών, είναι επίσης η νεότερη πρόεδρος του Φεστιβάλ μετά τη Σοφία Λόρεν, το 1966 σε ηλικία 31 ετών – την σκηνοθέτιδα της παγκόσμιας επιτυχίας Barbie, Greta Gerwig- και να ανοίγει πάλι νέους δρόμους από αυτή της θέση. Μπορεί η τεράστια Meryl Streep να τιμήθηκε ως διεθνής θησαυρός επειδή «άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε τις γυναίκες», όπως είπε η Juliette Binoche που της απένειμε τον τιμητικό Χρυσό Φοίνικα -την ύψιστη τιμή του φεστιβάλ- στην τελετή έναρξης του 77ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών 2024.
Όμως αυτές οι δύο τιμητικές στιγμές για τις γυναίκες του κινηματογράφου μοιάζουν σα μία παρένθεση που ανάμεσά τους δεν κινείται τίποτα, ή μάλλον κινούνται πολύ λίγα σε σχέση με το πόσο αγνοείται η κινηματογραφική δημιουργία υπό τη σκηνοθετική μπαγκέτα μίας γυναίκας.
Για να γίνω πιο ακριβής, φέτος το διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ των Καννών, περιλαμβάνει 22 ταινίες με τα σημαντικότερα ονόματα του παγκόσμιου κινηματογράφου και –μαντέψτε- οι 18 από αυτές τις ταινίες είναι σκηνοθετημένες από άνδρες. Άρα τι μένει; Ένας φτωχός –υποκριτικός- αριθμός 4 ταινιών που έχει άρωμα γυναίκας. Φαίνεται λοιπόν ότι μετά την περσινή διαγωνιστική σύνθεση ρεκόρ που είχε στις τάξεις της, 7 ταινίες σκηνοθετημένες από γυναίκες και τον Χρυσό Φοίνικά στην Justine Triet που έγινε η τρίτη γυναίκα που τον κέρδισε, φέτος επιστρέψαμε στις εργοστασιακές ρυθμίσεις, μειώνοντας τη γυναικεία συμμετοχή στα επίπεδα του 2021. Ο αριθμός 4 στις γυναικείες συμμετοχές στο διαγωνιστικό μέρος του Φεστιβάλ φαίνεται να παγιώθηκε από το 2019 με αποτέλεσμα να έχουν απορριφθεί ταινίες που έφεραν τη γυναικεία ματιά ακόμα και αν είχαν βραβευτεί, καταξιωθεί και ξεχωρίσει σε άλλα σημαντικά φεστιβάλ.
Το 2012, ήταν μία αποκαρδιωτική χρονιά όπου καμία γυναίκα σκηνοθέτιδα δεν συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ, μετά το 2011, μια σημαντική χρονιά, καθώς για πρώτη φορά τότε 4 τίτλοι ταινιών σκηνοθετημένες από γυναίκες, βρήκαν το δρόμο τους στη λίστα. Τις δύο χρονιές 2016-2018, ο αριθμός 3 στοίχειωνε τη γυναικεία συμμετοχή στη λίστα του διαγωνιστικού. Η μόνη χρονιά που δίκαια δεν υπήρχε καμία γυναικεία συμμετοχή ήταν το 2020 όταν το φεστιβάλ ακυρώθηκε, λόγω της πανδημίας του Covid.
Φέτος ανάμεσα στους τίτλους του διαγωνισμού που ανακοινώθηκαν, είναι η Coralie Fargeat με το The Substance, η Andrea Arnold με την ταινία Bird, η documentary director, Payal Kapadia με την ταινία All We Imagine as Light και η Agathe Riedinger με το Wild Diamond.
Από εκεί και μετά ή πριν, η λίστα των συμμετοχών είναι ανδροκρατούμενη και με μεγάλα ονόματα όπως ο Francis Ford Coppola, ο David Cronenberg, ο Michel Hazanavicius, ο Paolo Sorrentino και ο δικός μας Γιώργος Λάνθιμος.
Η μόνη χρονιά που δίκαια δεν υπήρχε καμία γυναικεία συμμετοχή ήταν το 2020 όταν το φεστιβάλ ακυρώθηκε, λόγω της πανδημίας του Covid.
Το γαλλικό #metoo προ των πυλών του Φεστιβάλ
Και ενώ λέμε όλα αυτά, φήμες έχουν διαδοθεί ευρέως στη Γαλλία για την ύπαρξη μιας μυστικής λίστας 10 ανδρών στη βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων ηθοποιών και σκηνοθετών, με στοιχεία για κακοποιητικές ενέργειες και συμπεριφορές απέναντι σε γυναίκες. Τα ονόματα, που περιγράφονται ως «εκρηκτικά», πιστεύεται ότι στάλθηκαν ανώνυμα στο Εθνικό Κέντρο Κινηματογράφου στο Παρίσι, μαζί με άλλες κορυφαίες εταιρείες χρηματοδότησης ταινιών στη Γαλλία.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα στη Le Figaro οι διοργανωτές του φεστιβάλ έχουν δημιουργήσει μια ομάδα διαχείρισης κρίσεων για να απαντήσει στις κατηγορίες. Οι ταινίες ενδέχεται να πρέπει να αποσυρθούν από το χρονοδιάγραμμα προβολών εάν περιλαμβάνουν εμπλεκόμενα ονόματα.
Σήμερα μάλιστα πρόκειται να προβληθεί μία γαλλική ταινία μικρού μήκους με τον τίτλο Moi Aussi (me too-η κεντρική φωτο είναι στιγμιότυπο από τη ταινία). Η ταινία, η οποία προστέθηκε στο πρόγραμμα Un Certain Regard (Ένα Κάποιο Βλέμμα) του φεστιβάλ την τελευταία στιγμή, προβλέπεται να αποδειχθεί εξίσου εμπρηστική με τη λίστα, λόγω του συγκινησιακού περιεχομένου της.
Το φιλμάκι είναι φτιαγμένο από την ηθοποιό Judith Godrèche, που ονομάστηκε «πρεσβεύτης του #MeToo» στη Γαλλία και βασίζεται στα λόγια πολλών γυναικών συντελεστών παίρνοντας τη μορφή χορωδιακού κομματιού, ενώνοντας διαφορετικούς προσωπικούς λογαριασμούς. «Ξαφνικά, μπροστά μου ήταν ένα πλήθος θυμάτων, μια πραγματικότητα που αντιπροσώπευε και τη Γαλλία, τόσες πολλές ιστορίες από όλα τα κοινωνικά υπόβαθρα και γενιές», εξήγησε ο Godrèche. «Τότε το ερώτημα ήταν, τι θα έκανα με αυτά; Τι κάνεις όταν σε κυριεύουν αυτά που ακούς, από τον τεράστιο όγκο των μαρτυριών;».
Φήμες έχουν διαδοθεί ευρέως στη Γαλλία για την ύπαρξη μιας μυστικής λίστας 10 ανδρών στη βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων ηθοποιών και σκηνοθετών, με στοιχεία για κακοποιητικές ενέργειες και συμπεριφορές απέναντι σε γυναίκες.
Η 52χρονη ηθοποιός ταρακούνησε για πρώτη φορά τη βιομηχανία του γαλλικού κινηματογράφου τον Φεβρουάριο, όταν κατηγόρησε τους σκηνοθέτες Jacques Doillon και Benoît Jacquot ότι τη βίασαν τη δεκαετία του 1980, όταν ήταν έφηβη. Ο 77χρονος Jacquot, είπε ο Godrèche, είχε σχέση μαζί της όταν ήταν κάτω από την ηλικία συναίνεσης. Αρνείται ότι διέπραξε οποιαδήποτε αδικήματα και είπε ότι ήταν «υπό τα ξόρκια της». Ισχυρίζεται ότι ο Doillon, την ανάγκασε να συμμετάσχει σε μια άσκοπη σεξουαλική σκηνή στην ταινία του 1989 «La Fille de 15 ans» (Το 15χρονο κορίτσι). Η Godrèche υποστήριξε τις κατηγορίες της έναν μήνα αργότερα με μια ομιλία στα γαλλικά βραβεία Σεζάρ, στην οποία ισχυρίστηκε ότι η κινηματογραφική βιομηχανία ήταν κάλυμμα για την εκμετάλλευση ανήλικων ηθοποιών.
Αν η λίστα με τους κακοποιητές δημοσιοποιηθεί τελικά στην Κρουαζέτ μαζί με τις νέες καταγγελίες, αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις τιμητικές θέσεις και βραβεύσεις που απονέμονται σε γυναίκες με επιρροή όπως η Meryl Streep.
Η αντίδραση στο κίνημα #MeToo στη Γαλλία ήταν πιο αργή και πιο κομψή από ό,τι στην Αμερική. Η θρυλική ηθοποιός Catherine Deneuve ήταν μεταξύ εκείνων που αρχικά υποβάθμισαν τη σημασία της δίωξης της κακοποιητικής συμπεριφοράς των ανδρών, υπερασπιζόμενη το λεγόμενο «δικαίωμά τους να ενοχλούν». Ωστόσο, σύμφωνα με την εφημερίδα Le Monde, την περασμένη εβδομάδα οι Γάλλοι νομοθέτες συμφώνησαν σε μια κυβερνητική έρευνα για τη σεξουαλική βία και τη βία με βάση το φύλο σε όλους τους τομείς των παραστατικών τεχνών και της μόδας της χώρας.
Και το φθινόπωρο, ο Γάλλος ηθοποιός Ζεράρ Ντεπαρντιέ, δικάζεται με την κατηγορία της σεξουαλικής επίθεσης σε δύο γυναίκες στα γυρίσματα της ταινίας The Green Shutters. Αντιμετωπίζει κατηγορίες βιασμού σε άλλη υπόθεση και βρίσκεται υπό έρευνα για καταγγελίες για επίθεση. Είναι επίσης υπό επίσημη έρευνα σε μια άλλη υπόθεση, μετά την καταγγελία της ηθοποιού Σαρλότ Αρνούλ ότι τη βίασε στο σπίτι του στο Παρίσι το 2018. Έχει αρνηθεί όλες τις κατηγορίες. Πριν ένα μήνα το γαλλικό περιοδικό Elle δημοσίευσε καταγγελίες για βιασμό, επίθεση και σεξουαλική παρενόχληση από εννέα γυναίκες εναντίον του σημαντικού Γάλλου παραγωγού ταινιών Alain Sarde, ο οποίος έκανε την παραγωγή σε ταινίες σκηνοθετών από τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ μέχρι τον Ρομάν Πολάνσκι. Σε μια δήλωση στα γαλλικά μέσα ενημέρωσης, ο δικηγόρος του Sarde αρνήθηκε όλους τους ισχυρισμούς.
Η συνέχεια όχι επί της οθόνης… Παράλληλα με αυτήν.
* Η κεντρική φωτογραφία αποτελεί στιγμιότυπο από τη μικρού μήκους ταινία της Judith Godrèche, “Moi Aussi”, για τις κακοποιητικές συμπεριφορές, στην κινηματογραφική βιομηχανία.
