Κάνει η Beyoncé «λευκή» κάντρι;

Άκουσα κι εγώ το νέο άλμπουμ της Beyonce, “Cowboy Carter” και αντιλήφθηκα όλο τον ντόρο που γίνεται γύρω από αυτό. Ήθελα όμως μια γνώμη από την πρώτη γραμμή του… «πυρός» για να μπορέσω να συναισθανθώ για ποιον λόγο έχει τόση αξία ότι η Τεξανή Αφροαμερικανίδα σούπερ σταρ κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ με κάντρι ακούσματα. Μίλησα λοιπόν με τον Αφροαμερικανό φίλο μου, τον Dave από το Ohio που τώρα ζει στη Νέα Υόρκη και είναι σπουδαίος γνώστης της μουσικής γενικά και ειδικά. Του ζήτησα λοιπόν την άποψή του.

Να τι μου έγραψε: «Όταν ήμουν μικρός στη μικρή πόλη που ζούσα κατά τη δεκαετία του 80, οι κανόνες ήταν απλοί. Ό,τι ήταν τραγουδισμένο από λευκό καλλιτέχνη ήταν λευκή μουσική. Ό,τι ήταν τραγουδισμένο από μαύρους, ήταν μαύρη μουσική. Αυτός ο διαχωρισμός μεταξύ των δύο ειδών ήταν σαφής και ενδυναμωνόταν και στα σχολεία που πηγαίναμε όπου ακόμα και οι φιλίες μεταξύ λευκών κα μαύρων συμμαθητών, ήταν σπάνια. Όποιος περνούσε αυτά τα μουσικά και φυλετικά όρια, γινόταν αντικείμενο χλευασμού. Έτσι λοιπόν έμαθα ότι αν ήθελα να ακούσω έναν λευκό καλλιτέχνη, έπρεπε να το κάνω ιδιωτικά και να μην το πω σε κανένα.

Ακούγοντας το “Cowboy Carter”, μου υπενθύμισε ότι βρισκόμαστε στο 2024 και ότι αυτά τα μουσικά όρια μπορούν, σχεδόν επιβάλλεται να ξεπεραστούν. Μου υπενθύμισε επίσης ότι δεν υπάρχει τίποτα που οι μαύροι δεν μπορούν να έχουν. Τίποτα που δεν έχουμε κάνει. Και ότι ο πολιτισμός και η ιστορία μας είναι πολύ βαθύτερες και πλουσιότερες από ό,τι πιστεύουμε. Οι μαύροι καλλιτέχνες φτιάχνουν κάντρι μουσική πριν αυτό ακόμα θεωρηθεί μουσικό είδος. Η Beyoncé δεν είναι η πρώτη που το κάνει. Είναι απλώς η πιο διάσημη».

Αυτή τη συγκινητική κατάθεση ψυχής έκανε ο Dave και κάπως τον συναισθάνθηκα. Αν και για να τον καταλάβω πλήρως, θα έπρεπε να είμαι Αφροαμερικανίδα. Να είμαι μαύρη. Έπρεπε να έχουν γραφτεί στο γονίδιο μου κομμάτια της μαύρης κουλτούρας αλλά και της ιστορίας του ρατσισμού που είναι γραμμένα (και) με το αίμα των μαύρων. Για να καταλάβω ότι το «Cowboy Carter» για τους Αφροαμερικανούς δεν μπορεί να ακουστεί με τα αυτιά ενός μουσικοκριτικού.

Στην κουβέντα που κάναμε με τον Dave, μου είπε και κάτι ακόμα πιο συγκλονιστικό: «Μου πήρε λίγο διάβασμα παραπάνω για να μάθω ότι η κάντρι ήταν πάντα κομμάτι της Μαύρης Αμερικής, προέρχεται από τις παραδόσεις μας. Δεν το ήξερα αυτό πριν, και νιώθω ότι αυτό το γεγονός μας το έχουν κρύψει: «Ποτέ δεν μου έμαθαν ότι υπήρχαν μαύροι καουμπόηδες ή ότι το μπάντζο προέρχεται από ένα όργανο της Δυτικής Αφρικής. Και η ντροπή που συνεπάγεται η απόκρυψη αυτών των πληροφοριών από εμένα, είναι μέρος μιας μεγαλύτερης προσπάθειας να πούμε στους μαύρους ότι υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε να κάνουμε. Πράγματα που δεν μπορούμε να έχουμε. Μέρη στα οποία δεν ανήκουμε και μοναδικά αμερικανικά πράγματα που δεν μας ανήκουν».

Εκεί λοιπόν πάτησε η Beyonce… Σκέφτηκε λοιπόν, αν για παράδειγμα η κάντρι είναι τα τραγούδια που μιλούν για την υπεράσπιση της εστίας και του σπιτιού,  για την αγάπη μιας καλής γυναίκας, γιατί αυτό να αφορά μόνον στους λευκούς, γιατί να μην υπάρχει στην ιστορία ο μαύρος πατέρας της, η μικρή κόρη της; Δεν είναι και εκείνοι μια αμερικανική οικογένεια, την οποία αξίζει να υπερασπιστεί η κάντρι; Ο μόνος τρόπος για να απαντήσει κανείς ειλικρινά σε αυτές τις ερωτήσεις, είναι να μιλήσει για τη φυλή και το φύλο, τον ρατσισμό και τον σεξισμό, την ιστορία και την εξουσία. Αλλά αυτά τα θέματα είναι απαγορευμένα και ανέγγιχτα.

Αυτό είναι το κέρδος του κάντρι άλμπουμ της Beyonce. Εκείνη κάνει τις επικίνδυνες ερωτήσεις και δίνει τις θανάσιμες απαντήσεις σ’ αυτά που αποτυγχάνουν να πουν ακόμα και οι πιο επιτυχημένοι καλλιτέχνες του είδους. Πλέον μέσα από τα τραγούδια τους, δεν μπορούν ή δεν θέλουν να πουν τίποτα ενδιαφέρον. Με ειρωνικό τρόπο απέναντι στην αντίστροφη πολιτισμική οικειοποίηση που τσαντίζει τους ρατσιστές, η Beyoncé δεν φοβάται να λερωθεί στις καλλιτεχνικές της επιλογές. Ακόμη και όταν δεν λειτουργούν, δεν γίνονται βαρετά. Η ερμηνεία της στο “Jolene” της Dolly Parton είναι ένα παράδειγμα. Το τραγούδι είναι ένα από τα σπουδαία folk τραγούδια του 20ου αιώνα, που γράφτηκε και ερμηνεύτηκε από μία καλλιτέχνιδα της κάντρι που έχει γίνει κάτι σαν κοσμική αγία. Μια διασκευή (ακόμα) θα αρκούσε και θα ήταν και εύκολη. Όμως η Beyoncé δείχνει καλλιτεχνικό όραμα, επιλέγοντας όχι να διασκευάσει το τραγούδι αλλά να το ερμηνεύσει ξανά.

Η ερμηνεία της θα ξεχαστεί, αλλά η επιλογή της να το ερμηνεύσει μέσα από τη δική της ταυτότητα είναι σημαντική. Για να πάμε πίσω στα χρόνια, ποιος θα ξεχάσει το κλασικό τραγούδι Maybellene του τεράστιου (Aφροαμερικανού) Chuck Berry από το 1955; Μπορεί πολύς κόσμος να μην το θυμάται, όμως λίγοι γνώστες της μουσικής θα ξεχάσουν (ή θα επιλέξουν να ξεχάσουν) ότι αυτό το τραγούδι ενέπνευσε έναν λευκό νεαρό με το όνομα Elvis Presley να συμβάλει στη δημιουργία  του rock n’ roll.

Όταν οι λευκοί καλλιτέχνες εισχωρούν σε άλλα είδη μουσικής, συμπεριλαμβανομένων των «μαύρων» blues, soul, R&B και rock ‘n’ roll, γίνονται θρύλοι. Γιατί, αναρωτιέται λοιπόν η Beyoncé, μέσα από το νέο της άλμπουμ, οι μαύροι καλλιτέχνες υπόκεινται στις επιταγές και τους διαχωρισμούς της λευκής μουσικής;

Εκείνη λοιπόν δεν υποκύπτει γι’ αυτό συμπεριέλαβε όλες τις Aφροαμερικανές γυναίκες της κάντρι (Reyna Roberts, Linda Martell και Tanner Adell) σε μια διασκευή του «Blackbird» των Beatles και επανέφερε στο προσκήνιο την πραγματική ιστορία του μπάντζο, (αυτή που έλεγε πριν ο φίλος μου ο Dave), που είναι επί το πλείστον μαύρη.

Αυτή είναι η μία πλευρά… του άλμπουμ της: Tο κοινωνικοπολιτικό statement.Υπάρχει όμως και ένας πιο αποστασιοποιημένος αντίλογος που κυκλοφορεί στα σόσιαλ μίντια αντί μουσικοκριτικής. Είπαν:

• ότι προδίδει τη δική της μαύρη κουλτούρα και το είδος που μέχρι στιγμής υπηρετούσε και έγινε πιο λευκή και από τους λευκούς.
• ότι αντιγράφει την Tina Turner όταν το 1974 στο ντεμπούτο της κυκλοφόρησε το «Tina Turner Sings Country».
• ότι τη διακατέχει μία μανία ανταγωνισμού με την Taylor Swift για να μετρήσει περισσότερες βραβεύσεις και πωλήσεις.
• ότι ενώ το άλμπουμ της ήταν έτοιμο εδώ και 5 χρόνια δεν έπιασε το timing και την πρόλαβε ένας άλλος μαύρος ο rapper Lil Nas X με το «Old Town Road» που έκανε χαμό.
• ότι μιας που έχουν εκλογές τον Νοέμβριο, οι Αμερικανοί με αυτό το άλμπουμ θέλει εντελώς οπορτουνιστικά να απευθυνθεί και να «εξαγοράσει» κοινό στους ψηφοφόρους του Τραμπ.

Όμως η Beyonce γράφει ήδη ιστορία: Το κάντρι άλμπουμ της εκτοξεύθηκε στην κορυφή του Billboard 200 αλλά και στην κορυφή της κατάταξης για τα κάντρι άλμπουμ και είναι η πρώτη φορά που πετυχαίνει κάτι τέτοιο μία μαύρη καλλιτέχνιδα. Όπως αναφέρει το Billboard, πρόκειται για το όγδοο άλμπουμ της που κατακτά την πρώτη θέση στις πωλήσεις.

Παρόλα αυτά, τόση ώρα που γράφω όλα αυτά, εμένα «παίζει» στο μυαλό μου μια φράση από ένα άρθρο της μαύρης φεμινίστριας Βell Brooks στην εφημερίδα Guardian το 2016, αναφερόμενη στις μαύρες καλλιτέχνιδες. Μέσα σ’ αυτό το άρθρο λοιπόν είχε γράψει για την Beyonce με αφορμή το άλμπουμ της, “Lemonade”: «Αυτή είναι η καπιταλιστική μηχανή παραγωγής χρήματος στα καλύτερά της».

Kαι αυτό ισχύει πάντοτε για την 42χρονη pop star. Είναι πάντα στα καλύτερα της ό,τι και αν κάνει. Τέλεια παραγωγή. Τέλεια φωνή. Τέλεια εικόνα. Τέλειοι συνεργάτες (και ο σύζυγος φυσικά). Σαν να τα κάνει όλα εξόφθαλμα για τα λεφτά (και τα Grammy). Δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Και ίσως, αν με ρωτούσε κάποιος «υπάρχει κάτι που δε σ’ αρέσει στο άλμπουμ της Beyonce;», θα έλεγα αυτό που πιθανόν να ίσχυε για κάθε της δουλειά: Αυτό που με ενοχλεί είναι ότι η δουλειά της είναι τόσο τέλεια όσο και ένα project φτιαγμένο από την τεχνητή νοημοσύνη. Ούτε ένα ανθρώπινο λαθάκι. Αυτό που κάνει κάποιον καλλιτέχνη. Και ότι ενώ περνάει ένα τόσο σημαντικό κοινωνικό και πολιτικό μήνυμα ξεπερνώντας τα φυλετικά όρια της κάντρι, δεν περνάει το σημαντικότερο: Δεν περνάει το συναίσθημα.

Εκείνη όμως έτσι κι αλλιώς, δεν νοιάζεται για όσα γράφουμε. Εκείνη καβαλάει το άλογό της και καθώς τρώμε τη σκόνη της δηλώνει: «Αυτό δεν είναι ένα κάντρι άλμπουμ. Είναι ένα άλμπουμ της Beyoncé».