Περί αυτοεπιβεβλημένης μοναξιάς, αποξένωσης και μοναχικότητας

«Όλοι φοβούνται τη μοναξιά. Τα άδεια διαμερίσματα, τα κρύα κρεβάτια. Θέλουν το παζλ της ζωής συμπληρωμένο», αναφέρει σε ένα από τα τραγούδια του νέου του άλμπουμ ο Lex. Την ίδια στιγμή, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα άρθρα της εβδομάδας ήρθε από το The Atlantic και επίσης πραγματεύεται την αποξένωση και την μοναχικότητα της καθημερινής ζωής. Στο TikTok feed μου, ο καθηγητής Cal Newport μιλάει για ανάγκη “ψηφιακής δίαιτας” αναφερόμενος ξανά στην μοναξιά.

View this post on Instagram

A post shared by The Atlantic (@theatlantic)

Με λίγα λόγια τα πάντα γύρω μου έρχονται να υπενθυμίσουν το πόσο αποξενωμένες είναι πλέον οι κοινωνικές σχέσεις, και τη σημερινή βροχερή και μίζερη Δεύτερα του Γενάρη, η αίσθηση αυτή κατακλύζει και εμένα την ίδια, για ακόμη μια μέρα.

«Η αυτοεπιβεβλημένη μοναξιά μπορεί να είναι το πιο σημαντικό κοινωνικό γεγονός του 21ου αιώνα στην Αμερική», αναφέρει ο Derek Thompson στο πρόσφατο άρθρο του με τίτλο “O αντικοινωνικός αιώνας”.

Και όχι μόνο στις ΗΠΑ θα έρθω να προσθέσω. Και ναι, μπορεί να ήταν ένα ακόμη άρθρο που αναδεικνύει το πόσο αποξενωμένη είναι πλέον η καθημερινότητα και οι κοινωνικές ανθρώπινες σχέσεις, όμως ομολογώ πως πέρα από την ταύτιση, τα νούμερα με οδήγησαν σε ένα σκληρό reality check.

Από την μια, δεν είναι περίεργο που o μήνας αυτός σηματοδοτεί και μια αντανακλαστική εσωστρέφεια, μια υποχώρηση από την κοινωνικότητα των γιορτών που πέρασαν. Η πραγματικότητα όμως και τα στοιχεία που παραθέτει ο Thompson, δείχνουν πως αυτή η εσωστρέφεια και αποξένωση, μάλλον δεν είναι θέμα ημερών ή «φάσης». Είναι η νέα πραγματικότητα, η οποία εδώ και μερικά χρόνια έχει υιοθετηθεί για τα καλά και από κάθε ηλικία. Παιδιά, έφηβους, εργένηδες, δεσμευμένους, παντρεμένους, χωρισμένους, ηλικιωμένους.

View this post on Instagram

A post shared by The Atlantic (@theatlantic)

Στην ουσία ο Derek Thompson παρουσιάζει ένα ρεπορτάζ που αναδεικνύει με δραματικό τρόπο την απομονωτική φύση της σύγχρονης επικοινωνίας, την ιδιωτικοποίηση του ελεύθερου χρόνου, την πλήρη απορρόφηση από τις οθόνες αλλά και το γεγονός ότι ο κοινωνικός μας χρόνος στοιχειώνεται διαρκώς από την πιθανότητα ότι όπου κι αν βρισκόμαστε, πάντα κάτι πιο ενδιαφέρον συμβαίνει κάπου αλλού.

Το άρθρο θρηνεί την απώλεια της φιλίας και κοινωνικού περίγυρου, η οποία μπορεί να είναι ήδη ξεπερασμένη για τις νεότερες γενιές «κοσμοκαλόγερων».

Αναδεικνύεται περισσότερο από ποτέ μια τάση να είμαστε όλο και περισσότερο μόνοι μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο άρθρο (μπορεί να αφορούν την Αμερική, αλλά αντανακλούν μια οικουμενική τάση), οι άνθρωποι επιλέγουν πιο πολύ από ποτέ άλλοτε να περνούν χρόνο μοναχοί τους.

Και ο βασικότερος λόγος δεν είναι η ακρίβεια. Αλλά η υποχώρηση σ’ έναν όλο και πιο στενό, πιο προσωπικό χώρο. Στην υιοθέτηση της κουλτούρας «σπίτι-οθόνη-κινητό».

Σημειώνεται πως ακόμη και όταν οι Αμερικάνοι επιλέξουν να βγουν έξω για φαγητό, θα προτιμήσουν να το κάνουν μόνοι τους. Το solo dining έχει αυξηθεί κατά 29% τα τελευταία 2 χρόνια.

«Οι Αμερικάνοι περνούν λιγότερο χρόνο με άλλους ανθρώπους, περισσότερο από κάθε άλλη φορά», αναφέρει συγκεκριμένα ο δημοσιογράφος. Από το 1965 και έπειτα, είναι η πρώτη φορά στην ιστορία όπου επιλέγουν σε τέτοιο βαθμό να απομονωθούν. Και όλα αυτά την στιγμή που οι ειδικοί αποδίδουν μεγάλο ποσοστό του εθισμού σε ουσίες και της παχυσαρκίας, εξαιτίας των συναισθημάτων απομόνωσης και κατάθλιψης.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και στην Ιαπωνία, υπάρχει πλέον και υπουργός για θέματα μοναξιάς. Οι αποξενωμένες ανθρώπινες σχέσεις όμως, κατά πόσο χρειάζονται υπουργεία; Μπορούμε λοιπόν να μιλάμε ξεκάθαρα για μια κοινωνική κρίση που αφορά πολλές ηλικιακές ομάδες και κοινωνικά στρώματα.

«Η κοινωνικά υπανάπτυκτη παιδική ηλικία οδηγεί, σχεδόν αναπόφευκτα, σε κοινωνικά ανεπαρκή ενηλικίωση», σημειώνεται σε άλλο σημείο του άρθρο, αναδεικνύοντας τις επιπτώσεις που έχει η αυξημένη μοναχικότητα σε έφηβους ή παιδιά. Επί του θέματος έχουν τοποθετηθεί και δεκάδες ειδικοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι, κάνοντας λόγο για την αναγκαιότητα του real life κοινωνικού παιχνιδιού, μακριά από γονική επίβλεψη, καθώς έτσι διαμορφώνεται μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Θέμα που έχει αναπτύξει στο βιβλίο του «The Anxious Generation» και ο Jonathan Haidt.

Τα πράγματα στην ενήλικη ζωή είναι ακόμη χειρότερα. Τα άτομα δεν εγκαταλείπουν εύκολα το σπίτι τους, το οποίο αποτελεί ένα safe space, μέσα στο οποίο επιβιώνουν μοναχικά.

Όσο αναγκαίο και αν είναι όμως αυτό το πολυπόθητο «me time», οφείλει να έχει όρια.  Οι αγχώδεις διαταραχές και η κατάθλιψη βρίσκονται σε σημεία ρεκόρ, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν απελπισμένοι. Και όντως τα δεδομένα αυτά είναι κάτι που ήδη γνωρίζουμε και δεν μας κάνουν έκπληξη, ωστόσο δεν μπορούν να μας αφήνουν ανεπηρέαστους και απροβλημάτιστους για μια ακόμη φορά.

Ταυτόχρονα δεν μπορεί, παρά να μου έρθει στο μυαλό και η «ψηφιακή δίαιτα» του Αμερικανού καθηγητή Cal Newport. O Newport στην έκθεση του συσχετίζει τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα με το "σύγχρονο υπερεπεξεργασμένο ψηφιακό περιεχόμενο".

«Ένα μεγάλο μέρος του ψηφιακού περιεχομένου είναι σχεδιασμένο για να αιχμαλωτίζει την προσοχή μας κατά την διάρκεια της ημέρας, χωρίς όμως να προσφέρει ουσιαστική γνώση ή ψυχαγωγία, αφήνοντας ένα αίσθημα κενότητας».

Θα υπάρξει τελικά η στιγμή που τα social media και το ατελείωτο scroll θα είναι ξεπερασμένα; Και αν ναι, εμείς θα την βιώσουμε; Και αν την βιώσουμε, θα έχουμε βγει αλώβητοι από αυτήν την αποξενωμένη κουλτούρα ή θα προσαρμοστούμε σε αυτή τη νέα πραγματικότητα βιώνοντας –κατά βάση- κενές ημέρες γεμάτες ψηφιακό περιεχόμενο με οδηγό την κατάθλιψη;

Ο καθένας φέρει προσωπική ευθύνη στον τρόπο που διαχειρίζεται τον χρόνο του και στο πόσο από αυτόν ξοδεύει μπροστά στις οθόνες. Ωστόσο η αίσθηση της πληρότητας έρχεται κυρίως μέσα από τις ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις με τους γύρω μας, οι οποίοι όμως κατά πόσο θα είναι διαθέσιμοι και πραγματικά παρόντες, σε μια καθημερινότητα γεμάτη από ψηφιακά ερεθίσματα και αποξένωση;

Σχετικά με το The Anxious Generation, του Jonathan Haidt, το οποίο ανέφερα παραπάνω, αλλά και τα βιβλία που σύμφωνα με τον Bill Gates θα σε βοηθήσουν να κατανοήσεις τον κόσμο γύρω σου, μπορείς να μάθεις περισσότερα εδώ.