Γιατί ο θείος Όσκαρ υποτίμησε την Barbie;

Αν και η πολύχρωμη έξυπνη φεμινιστική κωμωδία της Greta Gerwig που περνάει γενεές δεκατέσσερις την πατριαρχία ήταν η μεγαλύτερη υπερπαραγωγή της περασμένης χρονιάς, σημειώνοντας ρεκόρ ως η ταινία με τα περισσότερα έσοδα που σκηνοθέτησε ποτέ γυναίκα, η Gerwig δεν είναι υποψήφια για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας ούτε η Margot Robbie για Α’ γυναικείου και αυτό παρά το γεγονός ότι κέρδισε υποψηφιότητες από τις Χρυσές Σφαίρες και τα βραβεία SAG- που με κάποιον τρόπο θεωρούνται προάγγελοι των Όσκαρ.

Και ενώ η ακαδημία προσπέρασε επιδεικτικά τα ονόματα των δύο γυναικών, έδωσε μία υποψηφιότητα Β’ Γυναικείου Ρόλου στην America Ferrara και φυσικά στον Ken-Ryan Gosling στην κατηγορία Α’ Ανδρικού. Δε θεώρησαν λογικό να δώσουν στην Barbie ούτε την υποψηφιότητα για το Καλύτερο Μακιγιάζ με τόσες περούκες και τόσες αποχρώσεις κραγιόν που δοκίμαζε η Margot Robbie.

Αυτή η σνομπ αντιμετώπιση της Ακαδημίας απέναντι στην 40χρονη σκηνοθέτιδα έκανε πολλούς να ξύνουν το κεφάλι τους από απορία αφού η  Gerwig είχε κερδίσει ένα Όσκαρ σκηνοθεσίας για την ντεμπούτο ταινία της, “Lady Bird”, μόλις πριν από έξι χρόνια.

Μάλιστα ο Ryan Gosling επέκρινε την απόφαση της Ακαδημίας, παρόλο που ο ίδιος πήρε υποψηφιότητα για Όσκαρ: «Καμία αναγνώριση δεν θα ήταν δυνατή για κανέναν στην ταινία χωρίς το ταλέντο, το κέφι και την ιδιοφυΐα τους», τόνισε αναφερόμενος τόσο στην σκηνοθέτιδα όσο και στην συμπρωταγωνίστρια του. «Το να πω απλά ότι είμαι απογοητευμένος που δεν είναι υποψήφιες στις αντίστοιχες κατηγορίες τους, θα ήταν υποτιμητικό».

Αλήθεια όμως ποιοι είναι οι λόγοι που ο θείος Όσκαρ δεν δώρισε στη Barbie της Greta Gerwig και της Margot Robbie, μια υποψηφιότητα σκηνοθεσίας και Α’ γυναικείου ρόλου αντίστοιχα;

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι εντός και εκτός κινηματογραφικού πλανήτη που θεώρησαν ότι οι άνθρωποι της Ακαδημίας αρνήθηκαν να πάρουν στα σοβαρά την ταινία επειδή βασίζεται σε μία κούκλα, αγνοώντας πόσο εφευρετική είναι. Την απέρριψαν κατατάσσοντάς την σε μία ταινία για ποπ κορν διεκατομμυριών δολαρίων καθώς δεν μπορούσαν ή δεν θα μπορούσαν να κοιτάξουν πέρα από αυτήν, το πρώτο επίπεδο της ταινίας για να αντιληφθούν πόσο ευφάνταστη και ουσιαστική είναι και πόσο σχολαστικά την ενορχήστρωσε η Gerwig, υπονομεύοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες με μετά-έξυπνο τρόπο τυλιγμένο σ’ ένα έντονο χρώμα τσιχλόφουσκας.

Μήπως λοιπόν ήταν σεξιστικός ο λόγος που ματαίωσαν τα μηνύματα της Barbie, οι άνθρωποι της Ακαδημίας;

Ο παρατεταμένος σεξισμός της κινηματογραφικής βιομηχανίας μπορεί να ήταν ένας παράγοντας, αλλά αυτό συνέβαλε μόνο στο βασικό πρόβλημα. Όπως επεσήμανε η εφημερίδα USA Today, το γεγονός ότι ο Ryan Gosling ήταν υποψήφιος για Α’ ανδρικού  ενώ η Gerwig και η Robbie  έμειναν εκτός, κάπως αποδεικνύει το νόημα της ταινίας: ότι η πατριαρχία είναι ακόμα εδώ, κυρίαρχη.

Υπάρχει βέβαια και η αντίθετη άποψη: ότι θα μπορούσαμε να μιλάμε για αποκλεισμό λόγω σεξισμού αν δεν υπήρχε η παρουσία της Justine Triet, της σκηνοθέτιδας της ταινίας: «Η Ανατομία μιας Πτώσης» μεταξύ των υποψηφίων σκηνοθεσίας. Τότε η Ακαδημία θα έπρεπε να λογοδοτήσει. Αν και οι ψηφοφόροι των Όσκαρ έχουν κατηγορηθεί εδώ και καιρό ότι αποδίδουν μεγαλύτερη σημασία σε ιστορίες από άνδρες σκηνοθέτες, μια προκατάληψη που η Ακαδημία προσπάθησε να διορθώσει τα τελευταία χρόνια διαφοροποιώντας τις επιλογές της, ωστόσο εκεί που μάλλον θα πρέπει να εστιάσουμε ως έναν πρώτο λόγο, είναι στο γεγονός ότι οι κωμωδίες συχνά δυσκολεύονται να κερδίσουν την εύνοια του θείου Όσκαρ πόσο δε μάλλον μια κωμωδία με γυναικεία σκηνοθεσία που έχει ακόμη περισσότερα εμπόδια να ξεπεράσει!

Να σημειώσουμε εδώ ότι  παρόλο που η “Barbie” δεν δυσκολεύτηκε να μπει στην κατηγορία «Καλύτερη Ταινία», την οποία επιτρέπεται να ψηφίσουν όλα τα μέλη της Ακαδημίας, η «αποδοκιμασία» στην Gerwig δόθηκε μόνον από το τμήμα των σκηνοθετών, το οποίο αποτελείται από μόλις 587 ψηφοφόρους, από τους οποίους μόνον το ένα τέταρτο είναι γυναίκες. Αυτή η «ολιγαρχική» ομάδα λοιπόν με το… σηκωμένο φρύδι είναι μακράν πιο πιθανό να απορρίψει μία mainstream εμπορική ταινία (ίσως και με μία γυναικεία ματιά).

Ωστόσο υπάρχει ακόμα μία παράμετρος:  Η Ακαδημία έχει γίνει πολύ πιο διεθνής την τελευταία δεκαετία, με μέλη από 93 χώρες να ψηφίζουν φέτος. Αυτή η αλλαγή είχε έντονο αντίκτυπο στην κατηγορία του καλύτερου σκηνοθέτη, καθώς τρεις από τους φετινούς υποψήφιους — Justine Triet («Ανατομία μιας Πτώσης»), Jonathan Glazer («Ζώνη Ενδιαφέροντος») και Γιώργος Λάνθιμος («Poor Things») — ζουν και εργάζονται κυρίως στην Ευρώπη. Αυτή η ολοένα και πιο διεθνής στροφή πιθανότατα απέτρεψε τον σκηνοθέτη Alexander Payne,  έναν πρώην αγαπημένο του κλάδου σκηνοθετών της Ακαδημίας, ο οποίος θα είχε γίνει ο εν ζωή σκηνοθέτης με τις περισσότερες υποψηφιότητες κάτω των 65 ετών, αν η ταινία του «Τα παιδιά του Χειμώνα» είχε κερδίσει μία θέση με τους εκλεκτούς υποψήφιους για καλύτερη σκηνοθεσία.

Eπιπλέον, και πριν ακόμη ανακοινωθούν οι υποψηφιότητες, υπήρξαν υπαινιγμοί ότι η πρωτοτυπία της Barbie θα υποτιμηθεί. Η πρώτη ένδειξη  ήρθε όταν η Ακαδημία έκρινε ότι το εμπνευσμένο σενάριο των Greta Gerwig και Noah Baumbach (ο σύζυγός της) ανήκε στη κατηγορία διασκευασμένου σεναρίου (όπου και έλαβε υποψηφιότητα) και όχι του πρωτότυπου, προτάσσοντας το επιχείρημα ότι η ταινία βασίστηκε σε έναν προϋπάρχοντα χαρακτήρα, δηλαδή μια κούκλα. Μια ακόμα ένδειξη υπήρξε στις Χρυσές Σφαίρες. Η Barbie δεν κέρδισε την κατηγορία «καλύτερη κωμωδία ή μιούζικαλ» και αποχώρησε με το χαριτωμένο, πρόσφατα εφευρεθέν βραβείο, αυτό για την «κινηματογραφική επιτυχία στο box office», δηλαδή ένα βραβείο παρηγοριάς για το ότι η ταινία ήταν δημοφιλής και κερδοφόρα.

Η σχέση, όμως, της ταινίας με το χρήμα και την εταιρική κουλτούρα ήταν εξαρχής προβληματική. Ενώ η ιστορία της ταινίας επικρίνει την εταιρεία παιχνιδιών που φτιάχνει τις κούκλες Barbie, ως αναίσθητη και πατριαρχική, η ίδια η ταινία είναι μια τεράστια παραγωγή που έχει πάρει την  άδεια από την εταιρεία παιχνιδιών. Όταν κυκλοφόρησε η ταινία, οι New York Times επεσήμαναν ένα δίλημμα που έφεραν στο φως οι κριτικές: Ήταν η «Barbie» επιδέξια ανατρεπτική ή αναπόφευκτα εταιρική;

Οι ψηφοφόροι των Όσκαρ προφανώς επέλεξαν να το δουν ως μια ακόμη στούντιο υπερπαραγωγή. Αυτό απηχεί το πρόσφατο μοτίβο μεγάλων εμπορικών ταινιών που ναι μεν, μπαίνουν στην κατηγορία των καλύτερων ταινιών όμως οι σκηνοθέτες τους αγνοούνται επιδεικτικά… Θυμίζουμε τις ταινίες  Dune, Top Gun: Maverick και Avatar: The Way of Water. Φυσικά καμία από αυτές τις ταινίες δεν έφερνε μαζί της τα κοινωνικά μηνύματα και τη φρεσκάδα της Barbie.

Το πιο απροκάλυπτο κοινωνικό μήνυμα της ταινίας προέρχεται από την Gloria, τον χαρακτήρα της America Ferrera – υποψήφιας Β’ γυναικείου. Λέει κάποια στιγμή στην ταινία σ’ έναν παθιασμένο μονόλογο της, σχετικά με τις προσδοκίες που έχουν οι γυναίκες από τους εαυτούς τους αλλά και η κοινωνία: «Να είσαι αδύνατη, αλλά προσποιήσου ότι είναι επειδή θέλεις να είσαι υγιής. Αυτό είναι εξαντλητικό. Πρέπει να έχεις λεφτά, αλλά δεν μπορείς να ζητήσεις χρήματα γιατί είναι άκομψο». Μήπως τελικά η Greta Gerwig κέρδισε πάρα πολλά χρήματα; Μπορεί.

Για  να παραφράσουμε, λοιπόν την ίδια την Barbie, για την Greta Gerwig θα μπορούσε να προστεθεί στον μονόλογο της Gloria: «Γίνε γυναίκα- σκηνοθέτης, αλλά μη μάθουν οι άντρες συνάδελφοι σου ότι βγάζεις περισσότερα από αυτούς».

Ωστόσο η Gerwig έχει επιχειρήματα να παρηγορήσει τον εαυτό της: εκτός από ότι η ταινία συνεχίζει να σπάει ακόμα και τώρα ταμεία, η ίδια είναι πλέον η πρώτη σκηνοθέτις στην ιστορία που έχει τις τρεις πρώτες μεγάλου μήκους της ταινίες- “Lady Bird”, “Little Women” και “Barbie” – υποψήφιες για καλύτερη ταινία. Είναι επίσης πιθανό η συμπάθεια του κόσμου και των social media που προκάλεσε o σνομπισμός της Ακαδημίας προς το πρόσωπό της, να της δώσει ελπίδες για χρυσό αγαλματίδιο σε μια άλλη κατηγορία: σ’ αυτήν του διασκευασμένου σεναρίου. Βέβαια εκεί έχει να αντιμετωπίσει τον Christopher Nolan για το “Oppenheimer”. Ίδωμεν…