Ο βιγκανισμός επεκτείνεται. Αυξάνεται και πληθύνεται. Είμαστε περιτριγυρισμένοι από vegan υποκατάστατα κρέατος, γάλακτος, τυριού, σαμπουάν, ντόνατς και tacos. Στην Αθήνα ξεφυτρώνουν vegan café αλλά και vegan επιλογές στο μενού αγαπημένων café. Τον Ιανουάριο, γνωστή εταιρεία fast food λάνσαρε μια vegan εκδοχή τηγανητού «κοτόπουλου», το οποίο αποτελείται από ένα μείγμα μανιταριών με 11 είδη βοτάνων και μπαχαρικών. Ωστόσο, τα νούμερα δεν βγαίνουν: Γιατί όσο το μάρκετινγκ φτιάχνει vegan προιόντα, οι vegan και οι χορτοφάγοι συνεχίζουν να αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μέρος του γενικού παγκόσμιου πληθυσμού. Κάτι κρύβεται πίσω από αυτή την ανισορροπία; Γιατί σίγουρα δεν αγοράζουν μόνον οι vegan, τα vegan προϊόντα και τις υπηρεσίες.
Το να είσαι vegan είναι μια πρόκληση. Εκτός από το γεγονός ότι ζούμε σε μια κοινωνία με βάση το κρέας, η οποία οδήγησε στον «καρνισμό»- έναν επινοημένο όρο από την αμερικανίδα κοινωνική ψυχολόγο Melanie Joy, για να περιγράψει έναν κόσμο όπου το κρέας είναι ο κανόνας και περιλαμβάνεται στα περισσότερα μενού- υπάρχει και μία ανθρωπολογική και ψυχολογική δυσκολία έτσι όπως την περιγράφουν οι κοινωνικοί ψυχολόγοι: Σε μας τους ανθρώπους δεν αρέσει να ξεχωρίζουμε. Περισσότερο τείνουμε να ακολουθούμε τη συμπεριφορά της κοινωνικής μας ομάδας, της «αγέλης» μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το να βγάλει κάποιος το κρέας από τη διατροφή του, μπορεί να είναι κάτι ιδιαίτερα δύσκολο. Γιατί δεν το κάνουν οι πολλοί, στους οποίους ανήκει.
Η αλήθεια είναι ότι ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων που δηλώνουν χορτοφάγοι αισθάνεται άβολα να παραγγείλει ένα ξεχωριστό γεύμα όταν είναι σε μια παρέα ή να φέρει το δικό του vegan φαγητό σε μια οικογενειακή συγκέντρωση. Για να μην αναφέρουμε ότι κάποιοι απαρνήθηκαν τα σπιτικά βουτυρένια μπισκότα της γιαγιάς τους-προσβάλλοντάς την. Έτσι λοιπόν ένα υψηλό ποσοστό ατόμων που ξεκινούν μια χορτοφαγική ή vegan δίαιτα καταλήγουν να την εγκαταλείπουν. Ο ακτιβισμός έχει σήμερα τα όριά του. Ή μάλλον άλλα όρια. Το 2014, η Faunalytics, μία ΜΚΟ που κάνει έρευνες για να βοηθήσει τα ζώα, εξέτασε 11.500 καταναλωτές στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά που άρχιζαν μια vegan ή χορτοφαγική διατροφή και διαπίστωσε ότι, μέσα σε έξι μήνες, το 84% από αυτούς την είχαν παρατήσει.
Το 2016, η ισπανική εταιρεία συμβούλων Lantern αποφάσισε να αρχίσει να μελετά τους vegans. Μέχρι στιγμής έχουν παρουσιάσει τέσσερις εκθέσεις. Το 2021, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπήρξε «τσουνάμι» από καταναλωτές λαχανικών ή plant based προιόντων. Γιατί; Γιατί απλούστατα, η ετικέτα “χορτοφαγικό προιόν” χωράει στο καλάθι των vegans, των vegetarians αλλά και flexitarians – εκείνων δηλαδή που καταναλώνουν σε μεγάλο βαθμό λαχανικά και όσπρια, αλλά που τρώνε και κρέας, από δύο έως τέσσερις φορές το μήνα, συμπεριλαμβανομένου του κόκκινου κρέατος,. Με βάση την έρευνά τους, που διεξήχθη μεταξύ 1.000 και 1.200 ατόμων, με μία αναγωγή, υπάρχουν περίπου 4,5 εκατομμύρια καταναλωτές λαχανικών, στη κοντινή μας Ισπανία, εκ των οποίων το 9% (3,5 εκατομμύρια) είναι flexitarians. Αυτή η τάση παρατηρείται σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο: στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι το 15% του πληθυσμού είναι flexitarians.
Στο πολύ γνωστό και ενδιαφέρον βιβλίο «Justice for Animals» -αν το βρείτε να το πάρετε-, η συγγραφέας του και διάσημη Αμερικανίδα φιλόσοφος Martha Nussbaum, γράφει ότι τρώει ψάρια επειδή πιστεύει ότι τα ψάρια δεν αναπτύσσουν σχέδια ζωής και το να τα σκοτώνεις ανώδυνα, αν έχουν ζήσει ελεύθερα, δεν είναι κατακριτέο. «Ανησυχώ λιγότερο να το κάνω αυτό από το να καταναλώνω 70 γραμμάρια πρωτεΐνης καθημερινά για να παραμείνω υγιής στην ηλικία μου».
Εδώ ταιριάζει και η φίλη που έχω: εγώ τη λέω ντεμέκ χορτοφάγο, εκείνη όμως έχει άλλη άποψη: «Είμαι vegan, αλλά μερικές φορές τρώω τυρί».
Τι γίνεται λοιπόν; Είναι αυτός ο νέος τρόπος χορτοφαγικής διατροφής, ο νέος βιγκανισμός; Γιατί αυτό δεν είναι σίγουρα vegan με την ακτιβιστική πατροπαράδοτη έννοια του όρου. Ο βιγκανισμός είναι ένα πολιτικό-ηθικό κίνημα, είναι η διατροφική εκδήλωση ενός ηθικού αγώνα υπέρ των δικαιωμάτων των ζώων, στα θεμέλια του οποίου κάποτε οι ακτιβιστές ήταν βυθισμένοι. Και τούμπαλιν (οι βιγκανιστές στα θεμέλια του ακτιβισμού). Τώρα υπάρχει πολύ περισσότερη «σύγχυση».
