Είδαμε το “Substance”: Μία είναι η ουσία, δεν υπάρχει αθανασία

«Μετά τα 50 σταματάει» λέει ο φωνακλάς και αηδιαστικός Χάρβεϊ, το μεγαλοστέλεχος ενός εθνικού καναλιού των ΗΠΑ, τον οποίο υποδύεται ο Ντένις Κουέιντ. «Μετά τα 50 σταματάει» ξεφουρνίζει απροκάλυπτα ενώ μασάει άτσαλα και λαίμαργα μπουκιές γαρίδας με μαγιονέζα, για να εξηγήσει στην Ελίζαμπεθ Σπαρκλ γιατί δεν είναι πλέον ελκυστική.

Αυτή η σκηνή μάς εξηγεί λίγα πράγματα για τη λεπτότητα αυτής της ταινίας, η οποία απουσιάζει επειδή ευτυχώς, δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο η Γαλλίδα σκηνοθέτιδα, Κοραλί Φαρζά (Coralie Fargeat), η οποία έχει τοποθετήσει όλη τη φινέτσα στο στιλιζάρισμα της εικόνας κι όχι στο ίδιο το στόρι. 

Ο «μεγαλοστέλεχος» Χάρβει, όπως και το μεγαλύτερο μέρος του Substance, είναι εσκεμμένα υπερβολικό θυμίζοντας άλλοτε την υπόγεια ανατριχίλα του Κιούμπρικ, άλλοτε την ξεκάθαρη καλτίλα του Αρτζέντο -ακόμα και μια αναφορά στην καταφρονημένη ταινία «Μητέρα!» του Αρονόφσκι εντόπισα αλλά δεν θα κάνω σπόιλερ.

«Μετά τα 50, σταματάει» -η φράση αντηχεί στα αυτιά της Ελίζαμπεθ Σπαρκλ σαν θανατική καταδίκη. «Τι είναι αυτό που σταματάει» ρωτάει αυτή, με θάρρος, για να μη λάβει καμία απάντηση από τον «μεγαλοστέλεχο», μόνο μια ακατάσχετη φλυαρία μαζί με μισοφαγωμένα τσόφλια από γαρίδες.

Η Ντέμι Μουρ και η Μάργκαρετ Κουάλεϊ πρωταγωνιστούν σε μία από τις πιο προκλητικές ταινίες της χρονιάς, η οποία ανεβάζει το είδος του disturbing movie σε ακόμα πιο φρικιαστικά ύψη. Αλλά σύμφωνα με τη σκηνοθέτιδα, αυτό δεν είναι τίποτα μπροστά σε όσα βιώνουν οι γυναίκες καθημερινά.

Τίποτα δεν προστατεύει τις γυναίκες από τον μισογυνιστικό έλεγχο του σώματός μας από την κοινωνία -τουλάχιστον όχι για πολύ. Το αναπόφευκτο της κρίσης με βάση την εμφάνισή μας έχουμε μάθει να το φοράμε μαζί με το άρωμά μας.

Η έννοια της αδιάκοπης αυτοβελτίωσης είναι κάτι που η Κοραλί Φαρζά (η οποία δημιούργησε επίσης το βραβευμένο θρίλερ του 2017, Revenge) ωθεί στα άκρα στη νέα της ταινία, το πολυσυζημένο και κατά την άποψή μου, ε-ξαι-ρε-τι-κό The Substance. Ένα ανατριχιαστικό body horror που κάνει ακόμα και τους μαθητές του Κρόνενμπεργκ να ανακαθίσουν στη θέση τους.

Η Ντέμι Μουρ είναι η Ελίζαμπεθ Σπαρκ, μια πρώην σταρλετίνα του Χόλιγουντ σε στυλ Τζέιν Φόντα, την οποία ένας γλοιώδης διευθυντής, που ονομάζεται επιδεικτικά Χάρβεϊ (για να παραπέμπει στον Γουάινστιν), κάνει να πιστέψει ότι έχει γεράσει για τη βιομηχανία και ότι πρέπει να αποσυρθεί από μια 20χρονη.

Κάπου εκεί μπαίνει το θέμα στην «ουσία».

«Έχετε ονειρευτεί ποτέ μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας; Πιο νέα, πιο όμορφη, πιο τέλεια. Μια και μόνο ένεση ξεκλειδώνει το DNA σας, ξεκινώντας μια νέα κυτταρική διαίρεση, που θα απελευθερώσει μια άλλη εκδοχή του εαυτού σας. Αυτή είναι η ουσία. Εσείς είστε η μήτρα. Τα πάντα προέρχονται από εσάς. Τα πάντα είναι εσύ. Αυτό είναι απλά μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας. Απλά πρέπει να το μοιραστείτε.

»Μια εβδομάδα για τον έναν εαυτό και μια εβδομάδα για τον άλλον. Μια τέλεια ισορροπία επτά ημερών για τον καθένα. Το ένα και μοναδικό πράγμα που δεν πρέπει να ξεχνάτε: Είστε. Είσαι. Είστε ένα. Δεν μπορείτε να ξεφύγετε από τον εαυτό σας» εξηγεί το διαφημιστικό σποτ του φλούο πράσινου και παράνομου ελιξίριου νεότητας αφήνοντας άπειρες υποσχέσεις και μια τόση δα υποσημείωση στα ψιλά γράμματα.

Στο μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, Το Μάτι, του 1930, ένας θλιμμένος Ρώσος δάσκαλος που ζει στο Βερολίνο αυτοκτονεί και στη συνέχεια περνάει το υπόλοιπο του βιβλίου περιφερόμενος γύρω από τους ζωντανούς - παρακολουθώντας, έχοντας εμμονή με τις ζωές τους.

Τελικά συνειδητοποιεί κάτι ζοφερό: Οι περισσότεροι από εμάς βλέπουμε τον εαυτό μας μόνο μέσα από τα μάτια των άλλων, μέσα από τις ιστορίες που νομίζουμε ότι φτιάχνουν για εμάς, από τα βλέμματα που περνούν από τις ζωές μας. «Δεν υπάρχω», γράφει ο αφηγητής κοντά στο τέλος του βιβλίου. «Δεν υπάρχουν παρά οι χιλιάδες καθρέφτες που με αντανακλούν».

«Κάτι από το "Μάτι" παραμονεύει ενδεχομένως στο "Substance", τον αιματηρό μύθο της Κοραλί Φαρζά για το γήρας, την αλλαγή της εικόνας, το μίσος για τον εαυτό και τον τρόμο που συνοδεύει μια ταυτότητα που κατασκευάζεται στην πλάτη των βλέψεων των άλλων» σχολιάζει η Alissa Wilkinson στους New York Times.

Και όπως νοητά προσθέτει η Αμερικανίδα συγγραφέας και ακτιβίστρα Σούζαν Σόντανγκ περιγράφοντας το πρόβλημα απόλυτα: «Μόνο ένα πρότυπο γυναικείας ομορφιάς είναι εγκεκριμένο: το κορίτσι.

»Οι γυναίκες τιμωρούνται αυστηρότερα από ό,τι οι άντρες για τη γήρανση».