Από τον νόμο του Μέρφι στη «θεωρία του καμένου τοστ» – Το διαρκές κυνήγι της ευτυχίας

Εάν η αλήθεια είναι πάντα κάπου στη μέση, προς μεγάλη απογοήτευση των αψίθυμων, η ευτυχία βρίσκεται κέντρο, καράκεντρο, καταμεσής στο τρίπτυχο του Κήπου των Επίγειων Απολαύσεων, του αριστουργηματικού πίνακα του Ιερώνυμου Μπος.

Εντάξει, αυτή είναι μια προσωπική ένταξη στον χώρο και τον χρόνο -όμως η ευτυχία ως άπιαστη, ενίοτε και άπιστη, πάντα όμως πολυπόθητη φίλη έχει απασχολήσει φιλοσόφους, ψυχολόγους, κομπογιαννίτες, μπλογκμπαστεράδες, χαρτορίχτρες, συγγραφείς, ποιητές, τροβαδούρους, life coaches, δάσκαλους, μαθητές. Τους πάντες.

«Μη νομίζεις, κι αυτό μια νεύρωση είναι» απαντάει ο Χάρβεϊ Καϊτέλ ως Νικ Μπόιλ στον Φρεντ Μπάλιν, τον οποίο υποδύεται ο Μάικλ Κέιν, στην ταινία «Νιότη» του 2015, του Πάολο Σορεντίνο, όταν ο δεύτερος τον ρωτάει πώς αντέχει τόση ελαφρότητα, πώς μπορεί να αναζητά τη σαχλαμάρα και την τέρψη νομίμως.

@offthe__grid Monday morning thoughts… shoutout to the internet for sharing this wisdom so passing it along 💖❤️‍🩹 #therapytiktok #advice #anxiousattachment #fyp ♬ original sound – faye

«Οτιδήποτε μπορεί να πάει στραβά, θα πάει στραβά» ξεκαθαρίζει ο νόμος του Μέρφι αντιλαμβανόμενος τη διαστροφή του σύμπαντος, πέρα από τα προσωπικά και εξατομικευμένα βίτσια του καθένα. Σε ορισμένες διατυπώσεις, επεκτείνεται σε «οτιδήποτε μπορεί να πάει στραβά θα πάει στραβά, και μάλιστα τη χειρότερη δυνατή στιγμή», κάτι που ενώ εκ πρώτης μοιάζει τρομολαγνικό στον πυρήνα του είναι εξόχως λυτρωτικό, αφού σε απαλλάσσει από την προσωπική ενοχή ενώ ταυτόχρονα σε έχει προειδοποιήσει. Στο είπε, μην πει ότι δε στο είπε.

Ο νόμος επινοήθηκε από τον Αμερικανό αεροδιαστημικό μηχανικό Edward A. Murphy Jr. μετά από ένα ατύχημα κατά τη διάρκεια δοκιμών με πυραυλοκίνητα έλκηθρα κάποια στιγμή μεταξύ 1948 και 1949. Το αρχικό απόσπασμα του Murphy ήταν η συμβουλή προληπτικού σχεδιασμού, με το σκεπτικό ότι «εάν υπάρχουν δύο ή περισσότεροι τρόποι για να κάνεις κάτι και ένας από αυτούς οδηγεί σε καταστροφή, τότε κάποιος θα το κάνει με αυτόν τον τρόπο».

Η φράση μπήκε στην ευρύτερη δημόσια γνώση στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με τη δημοσίευση του βιβλίου του Arthur Bloch «Ο νόμος του Μέρφι και άλλοι λόγοι για τους οποίους τα πράγματα πάνε στραβά», το 1977, το οποίο περιλάμβανε και άλλες παραλλαγές και συνεπαγωγές του νόμου. Έκτοτε, ο νόμος του Μέρφι παραμένει ένα δημοφιλές τσιτάτο, ένα χιλιοτραγουδισμένο κλισέ, αν και η ακρίβειά του έχει, φυσικά, αμφισβητηθεί από ακαδημαϊκούς.

«Φανταστείτε αυτό» λέει η θεωρία του καμένου τοστ: «Φρυγανίζετε ψωμί το πρωί, σύμφωνα με τη συνήθη ρουτίνα σας, μόνο που αυτή τη φορά καίγεται. Ίσως είστε αφηρημένοι ή έχετε βάλει την τοστιέρα σας σε λάθος ρύθμιση. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, το απανθρακωμένο κομμάτι ψωμί είναι για πέταμα και έτσι αναγκάζεστε να φτιάξετε άλλη φουρνιά.

«Η όλη διαδικασία έχει προσθέσει πέντε λεπτά στην πρωινή σας ρουτίνα, οπότε, αν και αντικειμενικά πρόκειται για μια μικρή ενόχληση, ουσιαστικά αργείτε να βγείτε από το σπίτι και, επομένως, να φτάσετε στη δουλειά. Σας έχει ήδη χαλάσει η διάθεση ενώ μπαίνετε στο αυτοκίνητό σας και πηγαίνετε στη δουλειά. Στο δρόμο βλέπετε ένα τροχαίο ατύχημα, και όταν ακούτε τις λεπτομέρειες του ατυχήματος, συνειδητοποιείτε ότι αν είχατε φύγει από το σπίτι σας στην ώρα σας, θα μπορούσε να είχε συμβεί σε εσάς. Εκείνο το καμένο τοστ μπορεί να σας έσωσε τη ζωή».

Εκβιαστικός φόβος και άλματα σκέψης στο κενό ακολουθούν την κάπως φτηνιάρικη προσέγγιση του καμένου τοστ θυμίζοντας μεσσίες της αποκαλυπτικής αυτοβελτίωσης και τσιτάτα του Πάουλο Κοέλιο, ενώ βίντεο και reel κατακλύζουν το TikTok με νεοφώτιστους gen zers που ανακάλυψαν εκ νέου την έννοια του μισογεμάτου ποτηριού. Ας είναι. Όπου βρίσκει καταφύγιο κανείς.

Μέσα στις απογοητεύσεις και την αποτυχία που αναζητούν διαχείριση, σε έναν σκληρό κόσμο, ίσως το μόνο φώλιασμα να είναι η επικούρια τετραφάρμακος. Εκεί κάπως σβήνει η ματαιότητα και μπορείς να πάρεις μιαν ανάσα, βρε αδερφέ.