Στα 67 της χρόνια η Κρίστα Κάντορ συνεχίζει να δουλεύει σκληρά, μέσα στο λάδι και στο βουητό του δρόμου, για να κερδίσει λίγα χρήματα, καθώς η πενιχρή σύνταξή της δεν επαρκεί. «Τερματικός σταθμός» ονομάζεται το στέκι της, μία φτηνή καντίνα με λουκάνικα στο προάστιο Ζίμερινγκ της Βιέννης, κοντά στον άλλοτε γαλάζιο Δούναβη. Έντονη η οσμή από το τηγανητό λάδι, διάχυτη η οργή όταν η κουβέντα πηγαίνει στα πολιτικά, λίγες μέρες πριν τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Αυστρία. «Όχι, οι πελάτες μου δεν θέλουν να μιλήσουν για τις εκλογές» λέει η Κρίστα Κάντορ με χαρακτηριστική βραχνή φωνή. Για να συμπληρώσει: «Και τί να πουν δηλαδή για τις εκλογές; Έτσι κι αλλιώς όλοι τον Χόφερ θα ψηφίσουν».
Οι δημοσκοπήσεις υποδεικνύουν ότι εννέα στους δέκα Αυστριακούς έχουν ήδη αποφασίσει ποιoν θα ψηφίσουν και η νίκη θα είναι οριακή, είτε για τον Νόρμπερτ Χόφερ από το ακροδεξιό «Κόμμα των Ελευθέρων» (FPÖ), είτε για τον οικολόγο Αλεξάντερ φαν ντερ Μπέλεν, ο οποίος, επισήμως, κατεβαίνει ως ανεξάρτητος υποψήφιος. Οι δύο άνδρες είχαν ήδη αναμετρηθεί στις 22 Μαίου, με τον φαν ντερ Μπέλεν να κερδίζει με ισχνή διαφορά 30.000 ψήφων. Ωστόσο, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αυστρίας εντόπισε παρατυπίες στον δεύτερο γύρο των εκλογών και αποφάσισε την επανάληψή του σε εύθετο χρόνο. Στους αστάθμητους παράγοντες της αναμέτρησης προστίθεται πλέον και η απόηχος της απρόσμενης νίκης Τραμπ στις ΗΠΑ.
Η κραυγή της αντι-συστημικής ψήφου
Από τις 9 Νοεμβρίου δίνουν και παίρνουν στην Αυστρία οι συγκρίσεις με την αντι-συστημική οργή των Αμερικανών, και δη των ρεπουμπλικανών, ψηφοφόρων. «Η σύγκριση δεν είναι τυχαία» επισημαίνει στην Deutsche Welle ο Ράινχαρντ Χάινις, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ. «Όπως συμβαίνει και στις ΗΠΑ, οι ψηφοφόροι του Χόφερ υποκινούνται από το συναίσθημα, αλλά γνωρίζουν πολύ καλά γιατί ψηφίζουν τον εκλεκτό τους. Αντιθέτως, πολλοί ψηφοφόροι του φαν ντερ Μπέλεν απλώς θέλουν να αναχαιτίσουν τον Χόφερ» λέει ο αυστριακός αναλυτής. Την εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνει σφυγμομέτρηση του ινστιτούτου OGM της Βιέννης, σύμφωνα με την οποία το 57% των ψηφοφόρων του Χόφερ τον επιλέγει εκ πεποιθήσεως, κάτι που ισχύει μόνο για το 39% των ψηφοφόρων του φαν ντερ Μπέλεν. «Η διαμαρτυρία απέναντι στο ʻκατεστημένοʼ, η κραυγή για μεγάλες αλλαγές, ο διχασμός ανάμεσα στην πόλη και την ύπαιθρο, ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, σε ψηφοφόρους υψηλού και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, όλα αυτοί οι παράγοντες καταγράφονται και στην Αυστρία και μάλλον ευνοούν τον Χόφερ», εκτιμά ο Χάινις, ο οποίος έχει ζήσει επί 13 χρόνια στις ΗΠΑ.
Η κραυγή διαμαρτυρίας γίνεται ακόμη πιο ηχηρή σε μία γκρίζα βιεννέζικη γειτονιά όπως το Ζίμερινγκ, που υφίσταται και συμβολίζει όλες τις επώδυνες αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών στην Αυστρία. Είναι μία εργατική γειτονιά, την οποία παλαιότερα συντηρούσε το εργοστάσιο της αμυντικής βιομηχανίας Steyr. Αλλά το 2014 το εργοστάσιο έκλεισε κι έκτοτε η ανεργία αυξάνεται ραγδαία. Πολλά καταστήματα κατεβάζουν ρολά, για να ανοίξουν γραφεία στοιχημάτων. Στις δημοτικές εκλογές του 2015 το ακροδεξιό FPÖ αναδείχθηκε πρώτη δύναμη στην περιοχή, υπερσκελίζοντας το άλλοτε κραταιό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. «Η μητέρα μου ψήφιζε σοσιαλδημοκράτες» θυμάται η Κρίστα Κάντορ. Η ίδια όμως θα προτιμήσει το Κόμμα των Ελευθέρων. «Ο κόσμος εδώ είναι έξω φρενών. Αν μη τι άλλο, ο Χόφερ θα φροντίσει για μας τους Αυστριακούς» λέει η 67χρονη.
Με όπλο τη σοβαρότητα
Διαφορετική εικόνα στην πλατεία Κέπλερ, κέντρο διερχομένων στην παραδοσιακή γειτονιά Φαβορίτεν της Βιέννης: η Μπάρμπαρα Νόιροτ, τυλιγμένη στο κομψό γαλάζιο παλτό της, μοιράζει φυλλάδια του σεβάσμιου Αλεξάντερ φαν ντερ Μπέλεν. «Ψηφίστε, για να μην εκπλαγείτε» επιγράφεται το φυλλάδιο του φαν ντερ Μπέλεν, που εμπνέεται από την προεκλογική διακήρυξη του Χόφερ προς τους ψηφοφόρους ότι, σε περίπτωση που εκλεγεί, «θα εκπλαγούν, βλέποντας τι μπορεί να κάνει ένας πρόεδρος». Ο καθηγητής Ράινχαρντ Χάινις θεωρεί ότι «οι Αυστριακοί έχουν μία έμφυτη ανάγκη για αρμονία. Σε μία εποχή αβεβαιότητας και αλλαγών, όπως το Brexit και η νίκη Τραμπ, ο 72χρονος φαν ντερ Μπέλεν εκπέμπει σοβαρότητα και αίσθημα σεβασμού. Κατά τη γνώμη μου ωστόσο, αυτό είναι το μοναδικό ισχυρό χαρτί που διαθέτει. Με την Τουρκία, το προσφυγικό και την αντι-ευρωπαϊκή στάση στην ατζέντα, ο Χόφερ είναι εκείνος που κερδίζει πόντους».
Οι υποστηρικτές του φαν ντερ Μπέλεν παραμένουν ωστόσο αισιόδοξοι ότι ο εκλεκτός τους θα επικρατήσει. «Από όλους εμάς, που μοιράζουμε φυλλάδια, μόνο ένας στους τρεις ανήκει στο κόμμα των Πρασίνων, οι υπόλοιποι είναι εθελοντές. Έχουμε ένα πραγματικό κίνημα από τη βάση» λέει η Μπάρμπαρα Νόιροτ στην Deutsche Welle. Τι γίνεται όμως με το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής, που ακόμη και στο πολωτικό κλίμα του Μαίου δεν είχε ξεπεράσει το 73%; «Αντιλαμβανόμαστε ότι είναι δύσκολο να υπερβούμε αυτό το ποσοστό, αλλά ο κόσμος ξέρει ποιο είναι το διακύβευμα, ειδικά τώρα, ειδικά μετά τον Τραμπ», λέει η Μπάρμπαρα Νόιροτ. Σε κάθε περίπτωση, η αναμέτρηση της Κυριακής αναμένεται να έχει επιπτώσεις στην πολιτική σκηνή της Αυστρίας. Ο σημερινός «μεγάλος συνασπισμός» χριστιανοδημοκρατών και σοσιαλδημοκρατών υποχωρεί στις δημοσκοπήσεις. Το ακροδεξιό FPÖ προηγείται σταθερά και ανεβάζει τα ποσοστά του σε τοπικές εκλογικές αναμετρήσεις, ενώ στο κρατίδιο του Μπούργκενλαντ εκπλήσσει τους πάντες, συνάπτοντας κυβερνητικό συνασπισμό με τους σοσιαλδημοκράτες. Ο καθηγητής Ράινχαρντ Χάινις εκτιμά ότι «δεν αποκλείεται να έχουμε πρόωρες εκλογές την άνοιξη», όποιος κι αν κερδίσει την Κυριακή.
Κρίστιαν Μπάρτλαου / Γιάννης Παπαδημητρίου
