Η ελληνική γεωργία, όπως και η χώρα γενικότερα, βρίσκονται εξαιτίας της κρίσης και όχι μόνο, σε ένα δύσκολο σταυροδρόμι. Γνώρισμα μιας τέτοιας κατάστασης, που δεν αντιμετωπίζει πρώτη φορά η Ελλάδα, είναι η αντιπαραγωγική συζήτηση που οδηγεί σε διχασμό αντί σε γόνιμη συμβολή για ένα καλύτερο μέλλον. Ατέλειωτες άγονες συζητήσεις, που εξαντλούνται μόνο στο «ποιος φταίει» και όχι «τι φταίει», που με περισσή ευκολία «καταλήγουν» ότι φταίει πάντα ο προηγούμενος. Αυτός που «διέλυσε τα πάντα» και «μας έφερε στο χείλος της καταστροφής».
Είναι σίγουρο ότι αυτό μόνο δεν αρκεί και κανένας δεν πρόκοψε έτσι.
Κοιτώντας κατάματα το παρόν, με τις δυσκολίες, τα αδιέξοδά του οφείλουμε να απαντήσουμε στο «τι φταίει» και να ανοίξουμε νέους δρόμους, να βρούμε νέες πρακτικές λύσεις, στο τι κάνουμε για να οικοδομήσουμε το μέλλον μας. Επίπονος δρόμος και αποφάσεις που απαιτούν θάρρος, γνώση, σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων, ιεράρχηση, επιλογή και αφοσίωση στα κρίσιμα και σημαντικά ζητήματα.
Κρίσιμος και δοκιμασμένος πυλώνας ανάπτυξης της χώρας αποτελεί ο παραγωγικός πρωτογενής τομέας. Η χειροπιαστή παραγωγή της γεωργίας, αλιείας και δασοκομίας παραμένει σημαντική για τη χώρα μας, διαπίστωση που πηγάζει από την απασχόληση και τις εξαγωγές αγροδιατροφικών προϊόντων δημιουργώντας μια θετική αύρα για την ελληνική γεωργία. Ζώντας από κοντά τον πρωτογενή τομέα ερχόμαστε αντιμέτωποι με προβλήματα διαχείρισης των φυσικών πόρων (νερό – έδαφος) και της παραγωγικής διαδικασίας, με κοινό παρονομαστή την υστέρηση των αποτελεσμάτων σε σχέση με τις πραγματικές δυνατότητες του ελληνικού αγροδιατροφικού τομέα. Αρνητική εικόνα το μέγεθος των εισαγωγών αγροτικών προϊόντων, ιδιαίτερα γάλακτος και κρέατος. Η αναντιστοιχία δυνατοτήτων και αποτελεσμάτων μας οδηγεί στα γενεσιουργά αίτια για το τι φταίει:
– Το αυξημένο κόστος παραγωγής, των γεωργικών εισροών και
ενέργειας, που μετά τα πρόσφατα δραματικά ασφαλιστικά και φορολογικά βάρη και τους έμμεσους φόρους απειλεί με καταστροφή τις μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις και επιχειρήσεις.
– Η μεγάλη κατά μ.ό. ηλικία των ελλήνων παραγωγών.
– Η ελλειμματική σύνδεση της έρευνας και καινοτομίας με την παραγωγή τη στιγμή που τα ποιοτικά προϊόντα μας ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο.
– Η έλλειψη επιτόπιων πρακτικών συμβουλών για καλές γεωργικές πρακτικές παραγωγής.
– Το κόστος διαχείρισης των φυσικών πόρων (νερού, εδάφους) εξαιτίας της υποβάθμισής τους από την υπεράντληση, των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής αλλά και της επιβάρυνσης λόγω της μη ορθολογικής χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.
– Το διαρθρωτικό πρόβλημα του μικρού και διάσπαρτου κλήρου.
– Η υποβάθμιση, απαξίωση, άγονη κομματικοποίηση των συλλογικών οργανώσεων παραγωγών.
– Οι κακές διεπαγγελματικές σχέσεις στον αγροδιατροφικό τομέα.
– Η μη έγκαιρη πληρωμή των παραγωγών.
– Η συμμετοχή στην προσπάθεια «ελληνοποίησης» σημαντικών προϊόντων.
– Η έλλειψη ισχυρών brand-names, η πολυδιάσπαση των ετικετών, το αδύναμο marketing στις εξαγωγές.
– Τα εμπόδια στην επιχειρηματικότητα από την δαπανηρή πολυπλοκότητα της γραφειοκρατίας, η άτολμη αποκέντρωση, η μικρή διείσδυση της πληροφορικής στον πρωτογενή τομέα.
– Η ασυνέχεια εθνικής παραγωγικής στρατηγικής και η μικρή αξιοποίηση των κοινοτικών ενισχύσεων για διαρθρωτικές παρεμβάσεις.
Μπορούμε σήμερα να κερδίσουμε το μέλλον της ελληνικής γεωργίας; Ναι, μπορούμε. Εκμεταλλευόμενοι τις ευκαιρίες που δημιουργεί η παγκόσμια ζήτηση για ποιοτικά και υγιεινά προϊόντα. Εκμεταλλευόμενοι την αύξηση του προσδόκιμου ορίου ζωής, την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και τη σύνδεση της διατροφής με καλή υγεία και καλή ποιότητα ζωής στην τρίτη ηλικία.
Για να μη μείνουν όλα τα παραπάνω χαμένες ευκαιρίες, ξεκινάμε από το τι κάνουμε τώρα, με στοχευμένη παραγωγική εθνική πολιτική στον αγροδιατροφικό τομέα με:
– Ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού με ισχυρά κίνητρα εγκατάστασης νέων παραγωγών αξιοποιώντας κοινοτικούς πόρους, με μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές τα πρώτα χρόνια, με δάνεια αποκατάστασης – ενεργειακής και αισθητικής αναβάθμισης υπαρχόντων κατοικιών και αγροτικών υποδομών και διανομή σχολάζουσας –ανεκμετάλλευτης δημόσιας γης.
– Φορολογικά κίνητρα για τη δημιουργία νέων βιώσιμων παραγωγικών οργανώσεων για μείωση των διαρθρωτικών προβλημάτων του μικρού κλήρου και του αυξημένου κόστους παραγωγής, με επιστροφή μέρους του ΦΠΑ, αγροτικό πετρέλαιο και αξιοποίηση – αναβάθμιση της σχολάζουσας υποδομής τους. Στήριξη των ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ για τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για μείωση του κόστους του αρδευτικού νερού. Κατάργηση του φόρου στο κρασί.
– Ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας με συνεργασία πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων, οργανώσεων αγροτών για την δημιουργία ομάδων καινοτομίας με κίνητρα χρηματοδότησης και παραχώρηση δημόσιας σχολάζουσας υποδομής για πρότυπες καλλιέργειες.
– Εκπαίδευση και διαρκής επιμόρφωση του κόσμου της υπαίθρου εστιασμένη στα συγκριτικά ειδικά πλεονεκτήματα κάθε Περιφέρειας.
– Οργάνωση και παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών από αποκεντρωμένες δημόσιες ή ιδιωτικές δομές για ανταγωνιστικότερες εκμεταλλεύσεις, με έμφαση στην αειφορία και προστασία του περιβάλλοντος, αξιοποιώντας κάθε δυνατή δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση.
– Είσοδο των νέων τεχνολογιών, της γεωργίας ακριβείας και της πληροφορικής στον πρωτογενή τομέα για την καλύτερη οργάνωση της παραγωγής και την αξιοποίηση των φυσικών πόρων, ειδικά του νερού.
– Παραγωγή ποιοτικών προϊόντων με ενίσχυση της πιστοποίησης και της ιχνηλασιμότητας σε όλη την αλυσίδα παραγωγής. Εστίαση στα διατροφικά προϊόντα ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) με σημαντική παραγωγή, όπως το ελαιόλαδο και το γιαούρτι κατά το πρότυπο της ελληνικής φέτας καθώς και στα παραδοσιακά και βιολογικά προϊόντα για την προώθηση της μεσογειακής διατροφής και την στήριξη της κτηνοτροφίας.
– Διαφάνεια με αξιόπιστες διεπαγγελματικές σχέσεις στην παραγωγική διαδικασία, τις οικονομικές συναλλαγές, την εμπορία ώστε οι παραβάσεις και η προσπάθεια ελληνοποιήσεων να έχουν κυρώσεις. Προώθηση των clusters, των δικτυακών πωλήσεων, των δημοπρατηρίων. Καθιέρωση του ηλεκτρονικού τιμολογίου για την μείωση της πληγής των ελληνοποιήσεων.
– Εξωστρέφεια με σύγχρονα εργαλεία marketing και αξιοποίηση της κοινοτικής χρηματοδότησης. Αναδιοργάνωση των πρεσβειών μας για την υποβοήθηση των εξαγωγών. Καθολική επέκταση των απλοποιήσεων στις εξαγωγές με ενοποίηση των προ-τελωνειακών διαδικασιών σε ένα ενιαίο εθνικό σύστημα (National Single Window). Προώθηση των αγροδιατροφικών συμπράξεων για μέγιστη τοπική συνεργεία τουρισμού – εστίασης και πρωτογενούς τομέα ώστε οι τουρίστες να καταστούν πρέσβεις των ελληνικών προϊόντων. Αποτελεσματική υποστήριξη των συμφερόντων για τα προϊόντα μας στην ΕΕ και στην επερχόμενη Διαντλαντική Συμφωνία (ΤΤΙΡ).
– Αξιοποίηση των πόρων της ΚΑΠ και ΚΑλΠ για την προώθηση μεταρρυθμίσεων στον πρωτογενή τομέα με σχέδια βελτίωσης και επενδύσεις στην μεταποίηση, εμπορία και εξωστρέφεια των προϊόντων. Αντιμετώπιση του προβλήματος ρευστότητας με την δημιουργία εγγυοδοτικού ταμείου.
– Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με ψηφιοποίηση και απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης με καθορισμό της χρήσης γης και χωροθέτηση κτηνοτροφικών ζωνών και ζωνών ιχθυοκαλλιέργειας. Ασφάλιση εισοδήματος από ζημιές από τα καιρικά φαινόμενα και την κλιματική αλλαγή.
– Αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος, του αθλητισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς σε συνδυασμό με τον αγροδιατροφικό τομέα για την δημιουργία πρόσθετης απασχόλησης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ύπαιθρο.
Τα παραπάνω αποτελούν σπόρο για τη «καλλιέργεια» παραγωγικού κλίματος στο τι κάνουμε τώρα για ανάπτυξη, δουλειές και εισοδήματα στην ελληνική ύπαιθρο.
* Ο κ. Μόσχος Κορασίδης διετέλεσε γενικός γραμματέας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έως τις αρχές του 2015.
