Το επταήμερο του Διόδωρου

Ματαιότης, ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης –πρωτίστως τα ταξίδια. Τι και αν το Γιορκ είναι πανέμορφο και ο καθεδρικός ναός του επιβλητικός; Τι και αν όλο το Yorkshire είναι περιποιημένο σαν κήπος; Τι και αν γλίτωσα τους καύσωνες και είχα αγαπημένες βροχές να με υδατώνουν; Τι και αν το Λονδίνο είναι ζωντανή, πολύχρωμη μεγαλούπολη που φιλοξενεί εκατοντάδες εθνότητες και πολιτισμούς; Τι και αν το μετρό του εξανθρωπίστηκε, τα μεγάλα βιβλιοπωλεία του ανθούν με χιλιάδες νέες εκδόσεις στα παραφορτωμένα ράφια τους και το Thames Path είναι πλημμυρισμένο από χιλιάδες νέους;

Ολα μάταια –όταν σημάνει η ώρα της πολιτικής, η ώρα της σύγκρουσης για την εξουσία, τότε ματαιώνεται η ομορφιά και βγαίνουν στην επιφάνεια τα θανάσιμα πάθη που προσπαθεί να κατασιγάσει ο πολιτισμός: το μίσος για τον ξένο, η απληστία, η αλαζονεία. Γίνονται συνθήματα: «οι ξένοι μάς τρώνε το ψωμί» ή «Britain first… Death to traitors, freedom for Britain»· συνοδεύονται από πυροβολισμούς και μαχαιριές –και Brexit.

• Είχα πιστέψει πως η δολοφονία της Τζο Κοξ θα έπαιρνε τις διαστάσεις θυσίας, θα έκανε να γείρει η πλάστιγγα υπέρ του Remain. Μάταιη ελπίδα, μάταιη θυσία: οι ψηφοφόροι την αντιμετώπισαν σαν επαγγελματικό ατύχημα. Γιατί η πολιτική παραμένει επικίνδυνο επάγγελμα ακόμη και στη Βρετανία, την αρχαιότερη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τη χώρα που δεν έχει ζήσει ξένη εισβολή και κατοχή εδώ και 1.000 χρόνια, που το τελευταίο πραξικόπημα έγινε πριν από 350 χρόνια.

Δίπλα μου, 40 χιλιόμετρα από το Γιορκ, έγινε η δολοφονία της σαραντάχρονης βουλευτού των Εργατικών. Σαν την απόσταση Λεχαινά – Πύργος, ας πούμε. Και ξαφνικά, όταν το έμαθα, η χαρούμενη γαλήνη της μεσαιωνικής πόλης μού φάνηκε ψεύτικη. Μπορεί νέοι και γέροι να φλυαρούσαν ήσυχα στις παμπ και στους πεζόδρομους του Γιορκ αλλά η ψυχή τους ήταν δηλητηριασμένη από τη ρητορική του μίσους, το hate speech των οπαδών του Leave, με πρώτο – πρώτο τον Νάιτζελ Φάρατζ του UKIP. Του θαυμαστή των Τσίπρα – Βαρουφάκη και της περσινής πολιτικής τους, τότε που τους καλούσε «να μην κάνουν πίσω».

• Πρέπει να αισθάνονται αδικημένοι οι δύο δικοί μας: προκήρυξαν δημοψήφισμα και κανείς δεν τους έδωσε σημασία. Οι ίδιοι βέβαια ήλπιζαν ότι θα προκαλούσαν την παγκόσμια ταραχή που προκάλεσε το βρετανικό δημοψήφισμα (και το αποτέλεσμά του). Αλλά φύλλο δεν κουνήθηκε, αγορές και κυβερνήσεις είπαν «έξω από το ευρώ, παιδιά, και ακόμα παραπέρα». Και μία εβδομάδα μετά το βροντερό «Οχι», έτρεχε με την ουρά κάτω από τα σκέλια ο έλληνας πρωθυπουργός να υπογράψει ό,τι του έδιναν για να σώσει το έθνος, τον λαό –αλλά πρωτίστως την πολιτική του καριέρα.

Αυτά παθαίνουν οι μεγάλοι πολιτικοί όταν γεννιούνται σε μικρότερες της αξίας τους χώρες. Τη δόξα για τις μεγάλες ανατροπές την παίρνουν διάφοροι μικρότεροι που γεννιούνται σε μεγάλες χώρες.

Το απειλητικό τζίνι

«Η νεοφιλελεύθερη διαχείριση της κρίσης τροφοδότησε το τέρας του εθνικισμού και του ακροδεξιού και φασιστικού λαϊκισμού» είπε το μάθημά του στο Συμβούλιο της Ευρώπης ο Αλέξης Τσίπρας, δυο μόλις ημέρες πριν από το βρετανικό δημοψήφισμα. Τον αριστερό λαϊκισμό ξέχασε να τον αναφέρει. Αλλά τα αποτελέσματά του είναι αυτά που είπε ο Φάρατζ: «το τζίνι του ευρωσκεπτικισμού βγήκε από το μπουκάλι και δεν θα ξαναμπεί».

Εγώ το φοβάμαι αυτό το τζίνι, ημερολόγιό μου. Τους εξέφρασε δημοσίως η Ανγκελα Μέρκελ τους φόβους μου: «δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν μια ιδέα ειρήνης. Βλέπουμε όλοι ότι ο κόσμος βρίσκεται σε αναταραχή. Η ειρήνη που έχουμε στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια δεν είναι αυτονόητη».

Δεν βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά με το Brexit και τις απειλητικές του επιπτώσεις στη διαδικασία ευρωπαϊκής ενοποίησης, κάθε άλλο: προχωράμε σε χαρτογραφημένα ως εξαιρετικά επικίνδυνα νερά που τα ξέρουν πολύ καλά οι ιστορικοί –κινδυνεύουμε να βρεθούμε ξανά ανάμεσα στους σκοπέλους και τους υφάλους των εθνών-κρατών που κυριάρχησαν στην Ευρώπη τον 19ο και τον μισό 20ό αιώνα. Στην εποχή της δόξας των «κυρίαρχων κρατών» που θεμελιώδες χαρακτηριστικό τους ήταν η δυνατότητα να κάνουν πολέμους και η πραγματοποίηση αυτής της δυνατότητας.

Συμμαχίες μικρών και μεγάλων κρατών που συνεχώς άλλαζαν –μπορούμε να σκεφθούμε τι θα συμβεί στη γειτονιά μας, στα Βαλκάνια, αν Ελλάδα, Αλβανία, Μακεντονίγια, Βουλγαρία, Τουρκία, Σερβία, Κροατία, Κόσοβο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σλοβενία, Ρουμανία αποκτήσουν πλήρη «εθνική κυριαρχία», αυτή που τους περιορίζει η συμμετοχή ή η ελπίδα της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ενωση;

Φθάσαμε στο χείλος του γκρεμού πέρυσι, ημερολόγιό μου, γιατί τα κόμματα και οι πολιτικοί μας επί πέντε χρόνια έδωσαν αγώνες αδυσώπητους για την εξουσία· η Βρετανία έφτασε στο δημοψήφισμα και στο Brexit για να ξανακερδίσει τις εκλογές του 2015 ο Κάμερον, για να μην του φύγουν ψήφοι προς τον Φάρατζ και να μη διεκδικήσει την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος ο Μπόρις Τζόνσον, ο συμμαθητής του και πρώην δήμαρχος του Λονδίνου που ήταν επικεφαλής του Leave. Η Γαλλία είπε «όχι» στο Ευρωσύνταγμα το 2005 γιατί ο Σιράκ ήθελε να «αναβαπτιστεί» ως πρόεδρος και το αγαπημένο παιδί του Μιτεράν, ο Λοράν Φαμπιούς, τάχθηκε υπέρ του «Οχι» γιατί ήθελε να εκτοπίσει τον σύντροφό του γραμματέα Ολάντ και να είναι αυτός υποψήφιος των Σοσιαλιστών για τις προεδρικές εκλογές. Και δίχασε το Σοσιαλιστικό Κόμμα, όπως τώρα ο Τζόνσον δίχασε το Συντηρητικό.

Ο δρόμος για τις μεγάλες καταστροφές είναι γεμάτος υπέροχα εθνεγερτήρια απελευθερωτικά συνθήματα: «Πρώτα η Βρετανία!», «Εθνική ανεξαρτησία!», «Merkel Go Back», «Οχι στη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη!», «Χίτλερ, Στάλιν, Μέρκελ, ίδιο συνδικάτο». Και πίσω από τα συνθήματα, μικροομάδες σωτήρων που δεν τους νοιάζει παρά η εξουσία.

Αλλά αφού το θέλει ο λαός; Οι λαοί, ιδιαίτερα σε στιγμές κρίσεις που ξυπνάνε φόβοι και μίση, γίνονται πελατεία αυτών που υπόσχονται ασφάλεια και εκδίκηση –αυτό μας λέει η ιστορία. Μακάρι αυτή τη φορά να μην είναι έτσι, μακάρι η Τζο Κοξ να είναι το τελευταίο θύμα της ρητορικής του μίσους, μακάρι οι απώλειες για την Ευρώπη να περιοριστούν στο Brexit. Μακάρι οι πολιτικοί μας να γίνουν σοφότεροι, μακάρι οι εποχές να έχουν αλλάξει –και να είναι αδικαιολόγητοι οι φόβοι της Μέρκελ.