Το αυτόνομο αυτοκίνητο είναι σίγουρο ότι θα χτυπήσει τους πεζούς αν δεν στρίψει το τιμόνι, αν όμως στρίψει είναι σίγουρο ότι θα πέσει στην κολόνα και θα σκοτώσει τον επιβάτη του. Ποια είναι η πιο ηθική τακτική; Δύσκολο να απαντηθεί η ερώτηση: μελέτη στην επιθεώρηση Science δείχνει ότι οι άνθρωποι τείνουν να αλλάζουν γνώμη ανάλογα με το αν βρίσκονται στη θέση του πεζού ή του οδηγού.
Ερευνητές στη Γαλλία και τις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Ιάντ Ραβάν του MIT, πραγματοποίησαν online δημοσκόπηση με τη συμμετοχή 451 εθελοντών, με το ερώτημα πώς θα έπρεπε να αντιδρούν τα αυτόνομα οχήματα στην περίπτωση που αναγκάζονται να διαλέξουν τη σωτηρία του οδηγού ή των πεζών.
«Το πρόβλημα του τραμ»
Το παλιό αυτό ερώτημα είναι γνωστό στην Ηθική ως «το πρόβλημα του τραμ», και οι απόψεις για το ποια είναι η βέλτιστη τακτική ποικίλλουν.
Στην τελευταία έρευνα οι εθελοντές έδειξαν να ακολουθούν μια ωφελιμιστική τακτική, δηλαδή μια τακτική που μεγιστοποιεί το όφελος. Πρακτικά, οι απαντήσεις τους άλλαζαν ανάλογα με τον αριθμό των πεζών που θα μπορούσαν να σωθούν αν θυσιαζόταν ο οδηγός. Όταν η αναλογία ήταν ένας πεζός για έναν οδηγό, το 75% των εθελοντών δήλωσε ότι θα έπρεπε να σωθεί ο οδηγός. Όταν όμως η αναλογία αυξανόταν στους δέκα πεζούς ανά οδηγό, το 76% έκρινε ότι η θυσία του οδηγού είναι προτιμότερη.
Το περίεργο όμως είναι ότι οι εθελοντές εμφανίστηκαν απρόθυμοι να αγοράσουν ή έστω να χρησιμοποιήσουν ένα αυτόνομο αυτοκίνητο που έχει προγραμματιστεί να αντιδρά με τέτοια ωφελιμιστικά κριτήρια. Για παράδειγμα, η βαθμολογία που έδιναν στην ηθική ενός αυτοκινήτου που σκοτώνει τον οδηγό του για να σώσει δέκα πεζούς μειωνόταν κατά το ένα τρίτο όταν οι εθελοντές λάμβαναν υπόψη το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσουν ένα τέτοιο όχημα.
Δεν θέλουν αυτόνομα οχήματα που έχουν ωφελιμιστικά ηθικά κριτήρια
Επιπλέον, οι εθελοντές δήλωσαν αντίθετοι με το ενδεχόμενο να επιβάλλει η κυβέρνηση τον προγραμματισμό των αυτόνομων οχημάτων με ωφελιμιστικά ηθικά κριτήρια. Κάτι τέτοιο θα μείωνε τρεις φορές την πιθανότητα να αγοράσουν αυτόνομο όχημα, έδειξαν οι απαντήσεις.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να ζουν σε έναν κόσμο όπου τα αυτοκίνητα ελαχιστοποιούν τις απώλειες» σχολιάζει ο δρ Ραβάν. «Ταυτόχρονα, όμως, όλοι θέλουν να τους προστατεύσει με κάθε κόστος το δικό τους αυτοκίνητο» παρατηρεί.
«Προς το παρόν δεν φαίνεται να υπάρχει εύκολος τρόπος να σχεδιαστούν αλγόριθμοι που συμφιλιώνουν τις ηθικές αξίες και το προσωπικό συμφέρον» γράφει ο Ραβάν και οι συνεργάτες του στη μελέτη, η οποία έχει τίτλο Το κοινωνικό δίλημμα των αυτόνομων οχημάτων.
Είναι ένα δίλημμα που θα δυσκολευτούν να απαντήσουν η Google και άλλες εταιρείες που τελειοποιούν την αυτοκίνηση του αύριο.
Ένα δίλημμα που πρέπει αναγκαστικά να απαντηθεί από ανθρώπους.
Βαγγέλης Πρατικάκης
