«Μιλάει» ουσιαστικά για πρώτη φορά. Διαλύει μύθους, επιβεβαιώνει υποθέσεις και αποκαλύπτει τον χαρακτήρα του. Ο εντυπωσιακός και αινιγματικός Μηχανισμός των Αντικυθήρων, 115 χρόνια μετά την ανέλκυσή του από τον βυθό, επέτρεψε στους επιστήμονες να διαβάσουν το 99,9% του κειμένου που σώζεται στην επιφάνειά του –εκτιμάται περί το ένα τρίτο του συνολικού (κατ’ άλλους το ένα δεύτερο) –δηλαδή γράμματα, αριθμοί και 3.400 χαρακτήρες (μέχρι το 2005 είχαν διαβαστεί 2.160).
Και έτσι να διαπιστώσουν πως δεν διέθετε απλώς ένα αστρονομικό ημερολόγιο κι ένα πλήρες πλανητάριο, το οποίο έσπασε κατά τη διάρκεια του ναυαγίου κι εκτιμάται ότι βρίσκεται ακόμη στον βυθό, αλλά κι ένα πρωτότυπο και ανερμήνευτο έως σήμερα σύστημα πρόγνωσης των εκλείψεων. Μαζί κι ένα ημερολόγιο το οποίο ενδέχεται σε επόμενη φάση να δείξει τον δημιουργό του «αρχαίου μηχανικού σύμπαντος», που ακόμη και σήμερα αφήνει άφωνους τους επιστήμονες.
«Είναι η πρώτη φορά που καταφέραμε να βγάλουμε νόημα. Διαβάσαμε ολόκληρες προτάσεις που ώς τώρα δεν φαίνονταν, κι έτσι ξεκαθαρίσαμε το τοπίο, αν και χρειάστηκε κάποιες φορές να αναθεωρήσουμε τον εαυτό μας», λέει στο «Νσυν» ο φυσικός και ιστορικός των Επιστημών Γιάννης Μπιτσάκης για την δεκαετή διεθνή ερευνητική προσπάθεια, λίγο πριν από την παγκόσμια πρώτη παρουσίασή τους σήμερα το απόγευμα στο Ιδρυμα Λασκαρίδη.
Πρόγνωση Εκλείψεων. Τι μαθαίνουμε λοιπόν για τον Μηχανισμό; «Το σημαντικότερο είναι ότι ανακαλύψαμε ένα σύστημα πρόγνωσης των εκλείψεων στο πίσω μέρος του μηχανισμού. Εκεί υπάρχει μια μεγάλη σπείρα που μας δίνει την περιοδικότητά τους μαζί με μια φράση που το 2006 είχαμε διαβάσει ως εξής: «Από Νότου περί Ισπανίας δέκα» κι είχε προκαλέσει αίσθηση διότι ήταν η πρώτη αναφορά της λέξης Ισπανία. Τώρα όμως διαπιστώσαμε ότι γράφει: «Από Νότου περιίστανται δε και καταλήγουσι μικραί το χρώμα δε μέλαν». Περιγράφει τις εκλείψεις και τις κατηγοριοποιεί ανάλογα με το μέγεθος, το χρώμα και την κατεύθυνσή τους. Πρόκειται για ένα μοναδικό κείμενο, που δεν υπάρχει αντίστοιχό του» εξηγεί ο Γιάννης Μπιτσάκης. Ακόμη επισημαίνει ότι για την ανάγνωση των κειμένων του μηχανισμού –που δεν είναι απλώς ένα εγχειρίδιο χρήσης όπως πιστευόταν μέχρι σήμερα αλλά περιλαμβάνει κι ένα μεγάλο θεωρητικό κείμενο για την αστρονομία με ιδιαίτερη αξία καθώς είναι από τα ελάχιστα που μας έφτασαν κατευθείαν από την αρχαιότητα και όχι μέσω αντιγραφών –επιστρατεύτηκε συνδυασμός διαφορετικών μέσων (φωτογραφίες, ανάγλυφη απεικόνιση, τομογράφοι). Το υλικό κατόπιν έτυχε πολύ πιο εξελιγμένης επεξεργασίας σε σχέση με το 2005 που έγινε η προηγούμενη έρευνα.
Μυστικά αποκαλύπτει και μία από τις δύο εκτενέστερες σωζόμενες επιγραφές (διαβάστηκε από τον παλαιογράφο Αγαμέμνονα Τσελίκα) που βρίσκεται σε μία πλάκα στην μπροστινή πλευρά του μηχανισμού και ήταν η πιο δύσκολη για να διαβαστεί. Και αποδεικνύει ότι λειτουργούσε ως πλανητάριο που έδειχνε τις κινήσεις των πλανητών –του Ερμή, της Αφροδίτης, του Αρη, του Δία και του Κρόνου –καθώς είναι διαιρεμένη αντιστοίχως σε πέντε μέρη, αποδεικνύοντας πως ένα μέρος του μηχανισμού το οποίο προεξείχε (όπως δείχνουν και τα ίχνη πάνω στο κεντρικό γρανάζι) έχει παραμείνει στον βυθό.
Αστρονομικό αλμανάκ
Ανάμεσα στα στοιχεία που αποσαφηνίστηκαν σε σχέση με τη λειτουργία του μηχανισμού είναι η χρήση του και ως αστρονομικού ημερολογίου που συνδεόταν με τους τόπους καταγραφής των αστρονομικών φαινομένων. Ενα αστρονομικό αλμανάκ –ένα παράπηγμα όπως ήταν η ονομασία του στην αρχαιότητα, όρος που χρησιμοποιείται ακόμη διεθνώς στην αστρονομία –που ανασυντέθηκε πλήρως και ξεκαθαρίστηκε η χρήση του, χωρίς ωστόσο, όπως λένε οι επιστήμονες, να είναι και το πιο μυστηριώδες τμήμα του μηχανισμού.
Πολύτιμο όμως φαίνεται πως είναι και το ημερολόγιο που είναι χαραγμένο στη μεταλλική επιφάνεια, κι αυτό διότι όχι μόνο έδειχνε πότε διοργανώνονταν οι μεγάλες ανά τετραετία γιορτές, όπως τα Ολύμπια, τα Πύθια και τα Νέμεα, αλλά κι επειδή μπορεί να «δείξει» τον δημιουργό του μηχανισμού. «Γνωρίζουμε ότι είναι δωρικό ημερολόγιο και προσπαθούμε να το συνδέσουμε με την Κόρινθο ή τις αποικίες της, τη Ρόδο ή ακόμη και τις Συρακούσες για να εντοπίσουμε και τον δημιουργό του. Δεν αποκλείεται λοιπόν να αποδειχθεί μελλοντικά –δεδομένου ότι τέτοιου είδους κείμενα έφεραν υπογραφή –πως δημιουργός του μηχανισμού ήταν ο Ιππαρχος ή Ποσειδώνιος από τη Ρόδο ή ακόμη και κάποιος μαθητής του Αρχιμήδη». Οσο για τη χρήση του; Οι ερευνητές δεν αποκλείουν να πρόκειται για όργανο ενός αστρονόμου, μέσο επίδειξης πλούτου, όπως και το ενδεχόμενο να αξιοποιούνταν τα δεδομένα του από αστρολόγους για αστρολογικές προβλέψεις.
