Είναι γνωστό ότι το βέλος του χρόνου σε ό,τι αφορά την εντροπία ενός συστήματος κινείται προς μια κατεύθυνση. Και όσο μεγαλύτερη είναι η χρονική απόσταση που κοιτάμε το παρελθόν τόσο αποκαλύπτεται η πολυπλοκότητα που διέπει τα συστήματα. Και τόσο πλησιάζουμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν προβλήματα που αντιμετωπίζαμε και λύναμε τη δεδομένη στιγμή τα οποία ίσως δεν έχουν λύση! Ή ότι δώσαμε λάθος λύσεις.
Οσο απομακρυνόμαστε από την ημέρα του Καστελόριζου τόσο το γεγονός αποκτά ιστορική αξία. Και κατά συνέπεια οι μελέτες και οι αναλύσεις γίνονται πιο ακριβείς και ο ορίζοντας καθαρίζει από πολιτικές ή προπαγανδιστικές ομίχλες. Οι πιο πρόσφατες εργασίες και παρεμβάσεις πιστεύω ότι είναι σημαντικές στο να καταλάβουμε την εξέλιξη του φαινομένου της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη. Η αντικειμενική κατανόηση των αιτιών και η αντιμετώπιση της κρίσης από την Ενωση και το ΔΝΤ είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπορέσουμε να προβλέψουμε και να καθορίσουμε το μέλλον.
Η πρόσφατη μελέτη της διαΝΕΟσις αλλά και οι παρεμβάσεις ή αναλύσεις των Χριστοδουλάκη, Βενιζέλου, Γιαννίτση, Προβόπουλου, Στουρνάρα κ.ά. δίνουν στοιχεία σημαντικά για την κατανόηση του προβλήματος με το οποίο θα ζήσουμε πολλά χρόνια. Και το οποίο ανέτρεψε τον τρόπο ζωής της χώρας μας προς το χειρότερο και δεν γνωρίζουμε πώς θα καταλήξει.
Η πιο πρόσφατη μελέτη, που πολλοί από εσάς θα έχετε προσέξει, είναι η μελέτη του ιδιωτικού βερολινέζικου Πανεπιστημίου EMST. Και λέω θα έχετε προσέξει γιατί καταλήγει σε ένα νούμερο που προκαλεί σοκ. Οχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και κυρίως στη Γερμανία, όπου τον τελευταίο καιρό ανεβαίνει στην τηλεόραση και στις εφημερίδες σε βαθμό πρωτοφανή. Οι συνεχείς συνεντεύξεις των συγγραφέων της μελέτης «Πού πήγαν τα χρήματα της διάσωσης της Ελλάδας» (Where did the Greek bailout money go) εστιάζουν στο γεγονός ότι από τα δύο πακέτα διάσωσης συνολικού ύψους 215,9 δισ. μόνο τα 9,7 δισ. διοχετεύθηκαν για τις ανάγκες του κρατικού προϋπολογισμού, δηλαδή το 5%. Τα 139 δισ. διατέθηκαν για την αποπληρωμή χρεών και τόκων, τα 37,3 δισ. για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τα 29,7 δισ. για το PSI των ιδιωτικών κεφαλαίων.
Το σοκ των δημοσιογράφων είναι εμφανές στις συνεντεύξεις στον Τύπο και στις τηλεοράσεις των συγγραφέων της μελέτης, των καθηγητών Rocholl και Stahmer.
Ισως το πιο ενδιαφέρον αποτέλεσμα αυτής της μελέτης, που στο κάτω-κάτω καταγράφει με μεγαλύτερη ίσως ακρίβεια το ζήτημα του χρέους μας, αλλά ήταν γνωστό στους ειδικούς, είναι η δημοσιότητα που αποκτά η μελέτη στα ΜΜΕ και κατά συνέπεια στο ευρύ κοινό.
Πολλά από αυτά που λένε ανατρέπουν τη γερμανική αλλά και την ελληνική αντίληψη του ευρύτερου κοινού για την «ελληνική Saga». Και δίνουν απαντήσεις στις καταιγιστικές ερωτήσεις. Ας προσπαθήσω να κωδικοποιήσω μερικές από αυτές.
«Ναι, είναι αλήθεια ότι η διάσωση έγινε κατά παράβαση της Συνθήκης του Μάαστριχτ που απαγορεύει ρητά τον ρόλο του «τελευταίου δανειστή» στην Ενωση. Ναι, είναι αλήθεια ότι η διάσωση έγινε σε μια στιγμή που ο απόηχος της πτώχευσης της Lehman στην παγκόσμια οικονομική ισορροπία ήταν ισχυρός και συνεπώς το να κουρευτούν τα ιδιωτικά κεφάλαια που είχαν επενδυθεί στην Ελλάδα ήταν ένας συστημικός κίνδυνος για όλους. Ναι, είναι αλήθεια ότι αυτό που έγινε με το PSI και το κούρεμα των ιδιωτικών κεφαλαίων έπρεπε να γίνει από την αρχή. Γιατί με τη διάσωση των ιδιωτών στο πρώτο πακέτο οι υποχρεώσεις πέρασαν στους ώμους των ευρωπαίων φορολογουμένων, με αποτέλεσμα να καθίσταται δύσκολη ως αδύνατη ακόμη και η ελάφρυνση, αλλά η διεθνής οικονομική συγκυρία δεν επέτρεψε να γίνει το σωστό».
Βέβαια οι ευθύνες των ελληνικών κυβερνήσεων έγκεινται στο γεγονός ότι χρησιμοποίησαν φτηνό χρήμα δανεισμού λόγω ευρώ που, αντί να διοχετευθεί στη μερική έστω απομείωση του χρέους την εποχή της ανάπτυξης, κατευθύνθηκε στην τόνωση της εσωτερικής ζήτησης σε μια χώρα ελλειμματική στο ισοζύγιο πληρωμών.
Από όσα είπαν το πιο τρομακτικό ήταν η διαπίστωσή τους ότι το πρόβλημα της Ελλάδας θα ταλανίσει για καιρό τους έλληνες πολίτες και την Ενωση. Και ο κύριος λόγος είναι η αδυναμία της Ελλάδας να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Και ότι η Ελλάδα είναι σε τομείς της δημόσιας ζωής ένα ήδη αποτυχημένο κράτος (failed state)!
Οσο και αν είναι σκληρή διαπίστωση, ομολογώ ότι η σταδιακή κατάρρευση των υποσυστημάτων της κρατικής μηχανής είναι εμφανής. Υγεία, συλλεκτικός μηχανισμός φόρων, γραφειοκρατία, νεποτισμός, αναποτελεσματικότητα και διαφθορά είναι πάντα εδώ. Και οι προσπάθειες για αναστροφή του φαινομένου αυξημένης εντροπίας που βιώνουμε στα υποσυστήματα δεν είναι επαρκείς. Γιατί η εντροπία, που εκφράζει τον βαθμό αταξίας ενός συστήματος, τον βαθμό διάλυσης, οδηγεί στον «θάνατο» και είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με το βέλος του χρόνου. Εκτός… Εκτός και αν δοθεί έξωθεν ενέργεια ώστε να σταματήσει η πορεία προς την παρακμή.
Ισως η μόνη λύση είναι οι πολιτικές δημοκρατικές και ευρωπαϊκές δυνάμεις να ενώσουν τις δυνάμεις τους, ξεχνώντας για ένα διάστημα τις συνήθεις και απλοϊκές ιδεοληπτικές και κομματικές αντιπαραθέσεις, και να εκπονήσουν ένα πρόγραμμα συγκράτησης του κατήφορου. Το οφείλουν στις επόμενες γενιές, μια και οι δικές μας έπαιξαν και έχασαν. Αλλά για να συμβεί αυτό χρειάζεται υπέρβαση των εγωισμών, συμπόρευση των δυνάμεων και πνεύμα αυτοθυσίας πολιτικής. Είμαστε σε πόλεμο. Με τον εαυτό μας και με το περιβάλλον μας. Και χρειαζόμαστε Τσόρτσιλ και όχι Τσάμπερλεν.
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι τέως στέλεχος της ΕΕ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
