Το αγαπημένο μοιρολόι στη χώρα μας είναι ότι μαστίζεται από μεγάλα προβλήματα που κάθε τόσο δημιουργούν οι εχθροί της για να την καταστρέψουν. Στην πραγματικότητα, κανένα από τα σημερινά προβλήματα, όπως το Προσφυγικό, το Ασφαλιστικό και το Φορολογικό, δεν έπεσε ξαφνικά από τον ουρανό. Υπήρχαν εδώ και πολύ καιρό και τα τρία. Το Φορολογικό, για παράδειγμα, οξύνθηκε επειδή διαρκώς εξαγγέλλονται σχέδια για το πώς θα παταχθεί η φοροδιαφυγή στο μέλλον, αντί να συγκεντρωθούν οι δυνάμεις στους ελέγχους και στην εφαρμογή των υφιστάμενων νόμων. Μετά τα σχέδια αποδεικνύονται ανεφάρμοστα και αποσύρονται, αλλά ο χρόνος έχει χαθεί, όπως και τα έσοδα.
Η δημοσιονομική πίεση στο ασφαλιστικό σύστημα οξύνθηκε από την ασφυξία και την ύφεση που έφεραν τα capital controls στην οικονομική δραστηριότητα. Στον τουρισμό, για παράδειγμα, και οι αφίξεις θα ήταν περισσότερες χωρίς την περιπέτεια του Ιουλίου και οι επιχειρήσεις θα έφερναν μέσα τις εισπράξεις αντί να τις κρατούν στο εξωτερικό υπό τον φόβο τραπεζικού κουρέματος. Για να αποφύγουν τις φορολογικές διασταυρώσεις πολλές προσλήψεις έμειναν αδήλωτες, οι ασφαλιστικές εισφορές δεν καταβλήθηκαν και το σύστημα έχει τώρα μεγαλύτερα ελλείμματα να καλύψει.
Ούτε η έκρηξη του Προσφυγικού θα έπρεπε να θεωρείται έκπληξη, αν και εδώ υπαίτια είναι πρώτα η Ευρωπαϊκή Ενωση και μετά η χώρα μας. Αφού επί πέντε χρόνια παρακολουθεί αμήχανη τον εμφύλιο της Συρίας και τη συρροή προσφύγων στην Τουρκία, η Ευρώπη ξαφνικά θεώρησε ότι όλο το πρόβλημα βρίσκεται στην ανεπάρκεια του ελληνικού κράτους και βρήκε ευκαιρία για άλλη μια σωφρονιστική διάλεξη.
Η Ελλάδα πάλι, αντί να περιφρουρήσει τα σύνορα και να ρυθμίσει τις ροές προσφύγων ανάλογα με τις αντοχές της, πίστεψε ότι η ανεξέλεγκτη έλευση ταυτίζεται με τη διεθνή αλληλεγγύη. Ετσι φτάσαμε η μεν Ευρώπη να ζητεί αναστολή της Σένγκεν ακριβώς όταν ο Ερντογάν απειλεί ότι θα εξαποστείλει κύματα προσφύγων, ενώ η Ελλάδα συναινεί τώρα σε κοινές ναυτικές περιπολίες που πριν δεν ήθελε να κάνει ούτε από μόνη της.
Οι δραματικές εξελίξεις και στα τρία μέτωπα δεν είναι μόνο συνέπεια λανθασμένων εκτιμήσεων αλλά ενισχύονται και από μια βαθύτερη συστροφή του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Χρόνια εθισμένοι στην αέναη καταγγελία, πολλοί και από πολλές πλευρές του πολιτικού φάσματος αισθάνονται πιο βολικά όταν τους περικυκλώνει ένα πρόβλημα παρά όταν πρέπει να καταπιαστούν για να το λύσουν. Πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι αυτό που δικαιώνει την ύπαρξή τους, ενώ η λύση μπορεί να τους εκθέσει. Οι «κόκκινες γραμμές» φέρνουν πιο πολλές ψήφους από μια συγκεκριμένη πρακτική απόφαση. Σε δραματικές περιόδους όμως μπορούν να αποβούν καταστροφικές.
Ετσι προκύπτουν δύο πιθανά σενάρια. Η κακή εκδοχή των πραγμάτων είναι να συνεχίσουν όλοι το βιολί τους. Η κυβέρνηση να αφήνει τα προβλήματα να μεγαλώνουν και να αυτοσχεδιάζει συγκρούσεις σε άλλα μέτωπα, υπαρκτά ή φαντασιακά αλλά πάντως ανεπίκαιρα. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης να χαίρονται που πετροβολούν την κυβέρνηση με τον ίδιο τρόπο που πριν ενθάρρυνε και η ίδια. Την Ευρώπη να μπαίνει ξανά στον πειρασμό της ελληνικής καραντίνας, συνοριακής και νομισματικής. Και όλους να εξεγείρονται για να διασφαλίσουν αυτό που με την τακτική τους θα χάσουν νομοτελειακά.
Η καλή εκδοχή είναι να δει κανείς τις τρεις κρίσεις ως ευκαιρία απαλλαγής από το σύνδρομο υποταγής στα γεγονότα. Ισως ποτέ στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας δεν ήταν σπουδαιότερη η ανάγκη συναίνεσης και ποτέ δεν ήταν τόσο προφανείς οι πολιτικές που πρέπει να ακολουθηθούν.
Στο Ασφαλιστικό, για παράδειγμα, είναι ιστορική ευκαιρία να ψηφιστεί από σχεδόν όλο το Κοινοβούλιο ένα σταθερό πλαίσιο για τις συντάξεις που δεν θα αλλάζει σε κάθε εκλογές. Με κανόνες που διασφαλίζουν την ισοτιμία της κρατικής ενίσχυσης με βάση τις εισφορές εκάστου, κοινά έτη ασφάλισης και ανταποδοτικές επικουρικές συντάξεις. Μόνο τότε το ενιαίο ταμείο ασφάλισης θα γίνει κάτι περισσότερο από απλή συστέγαση διατηρούμενων προνομίων και νέων ανισοτήτων.
Στο Φορολογικό ας κοπάσει η μανία εξαγγελίας υψηλών συντελεστών φορολογίας που έτσι και αλλιώς δεν θα προλάβουν να εφαρμοστούν γιατί οι επιχειρήσεις θα έχουν μεταναστεύσει Βουλγαρία και Κύπρο. Ούτε όμως και να μειωθούν όπως τάζει η αντιπολίτευση, αδιαφορώντας για την αναπλήρωση του δημοσιονομικού κενού. Σε αντίθεση με τις παραδόσεις, ας συμφωνηθεί ένα δεκαετές μορατόριουμ στη φορολογική νομοθεσία και όλη η μαχητικότητα να διοχετευθεί στο κυνήγι της σημερινής φοροδιαφυγής. Τόσο της μεγάλης όσο και της μικρής αλλά εκτεταμένης, «με τα μαντιλάκια και τις γραβάτες».
Το Προσφυγικό είναι πιο απαιτητικό γιατί χρειάζεται η Ελλάδα να αποκτήσει σχέδιο και η Ευρώπη να την αντιμετωπίσει ως στρατηγικό εταίρο και όχι ως τιμωρημένο μαθητή. Σταθερός στόχος η διάσωση των προσφύγων και ο πόλεμος στους δουλεμπόρους, αλλά αυτό απαιτεί έλεγχο των συνόρων από τις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις, όπως κάνουν όλα τα σοβαρά κράτη. Μόνο έτσι τα hot spots που θα γίνουν μπορούν να αντεπεξέλθουν στην πίεση έλευσης και διέλευσης προσφύγων χωρίς να υπάρξουν μαζικές συμπλοκές με άγνωστη έκβαση.
Εχοντας ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων, η Ελλάδα μετά να πιέσει την Ευρωπαϊκή Ενωση και τον ΟΗΕ να δημιουργήσουν Ελεύθερη Ζώνη εντός της Συρίας ώστε να μη χρειάζεται οι διωκόμενοι να φεύγουν εκτός. Το μοντέλο είχε εφαρμοστεί με επιτυχία στο Κόσοβο και μάλιστα τότε η Ελλάδα είχε καθοριστική συμβολή στην υλοποίησή του. Αλλά βέβαια τότε δεν υπήρχαν τόσες «κόκκινες γραμμές» για να κρύβει καθένας την απραξία του.
Ο κ. Νίκος Χριστοδουλάκης είναι πρώην υπουργός, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
