Κρύβει παγίδες η επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία

Η δεδηλωμένη πρόθεση του Αλέξη Τσίπρα να μεταβεί το ταχύτερο δυνατόν στην Τουρκία για συνομιλίες επί του Προσφυγικού εδράζεται στην άποψη ότι η Αθήνα δεν μπορεί να αφήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων αποκλειστικά στην ΕΕ και σε μεγάλες χώρες όπως η Γερμανία. Η εκτίμηση που κυριαρχεί στο Μέγαρο Μαξίμου και στους συμβούλους του κ. Τσίπρα είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί τόσο εντός ευρωπαϊκού πλαισίου όσο και μόνη της ώστε να θέσει αυτόνομα ορισμένα ζητήματα. «Δεν μπορούμε να αφήνουμε να θέτουν μόνο οι άλλοι την ατζέντα τους» είναι η φράση που χρησιμοποιούν.

Ωστόσο, διπλωματικές και κυβερνητικές πηγές έχουν εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις για τη χρονική στιγμή που επιλέγεται για μια τέτοια επίσκεψη –λίγες ημέρες μετά τις τουρκικές εκλογές που επιβεβαίωσαν την παντοδυναμία Ερντογάν. Μία άποψη που ακούγεται έντονα είναι ότι ίσως ο Πρωθυπουργός δεν θα έπρεπε να βιαστεί να μεταβεί στη γειτονική χώρα σε μια στιγμή που ο τούρκος πρόεδρος μπορεί να θέσει τους όρους τους από θέση προφανούς ισχύος.

Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, η ελληνική πλευρά ίσως έπρεπε να περιμένει τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης στην Τουρκία (δεν προβλέπεται πριν από τις 18 Νοεμβρίου) και την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης προς αυτήν (περί τις 28 Νοεμβρίου). Επειδή δε στη διπλωματία όλα έχουν τη σημασία τους, υψηλόβαθμοι παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών θεωρούν ότι η μετάβαση Τσίπρα στην Τουρκία πρέπει να έχει τη μορφή επίσκεψης εργασίας, να είναι χρονικά σύντομη και θεματικά πολύ στοχευμένη.

Σε επικοινωνιακό πάντως επίπεδο οι επιφυλάξεις αυτές ενισχύονται από τις νέες δηλώσεις του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ περί μιας κοινής ακτοφυλακής Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο, αλλά και την υποβάθμιση εκ μέρους του των ελληνοτουρκικών διαφορών μπροστά στο ανθρώπινο δράμα. Ο πρόεδρος της Κομισιόν έχει αναγάγει τη διαχείριση του Προσφυγικού σε μείζον ζήτημα της θητείας του. Αυτές οι δηλώσεις θα πρέπει να ιδωθούν υπό το πρίσμα των προτάσεων που διαμορφώνονται στο γραφείο Γιούνκερ για ενίσχυση του Frontex και δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ακτοφυλακής.

Ανθρωποι που βρίσκονται όμως σε θέση να γνωρίζουν τα διαμειβόμενα στο παρασκήνιο τόνιζαν ότι η κίνηση Τσίπρα έχει συζητηθεί τόσο με την Ανγκελα Μέρκελ όσο και με άλλους κορυφαίους παράγοντες –Ευρωπαίους και μη. Επιπλέον οι ίδιες πηγές εμφανίζονται αρκετά ανοιχτές τόσο σε περαιτέρω συνεργασία με την Τουρκία όσο και σε μια πιο «εποικοδομητική» θεώρηση των ευρωτουρκικών σχέσεων.

Να μπει η Αγκυρα στο «παιχνίδι»

Ο Πρωθυπουργός δήλωσε ότι θα συζητήσει στην Τουρκία «ζητήματα που αφορούν την ουσιαστικότερη συνεργασία Τουρκίας και ΕΕ στο Προσφυγικό» και μάλιστα «εκ μέρους της ΕΕ». Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ο κ. Τσίπρας συνομίλησε για το θέμα αυτό με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Μάρτιν Σουλτς, τον επίτροπο Μετανάστευσης Δημήτρη Αβραμόπουλο και τον προεδρεύοντα του Συμβουλίου, υπουργό Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Γιαν Ασελμπορν. Αναφέρθηκε δε στο ενδεχόμενο να μεταβεί στην Τουρκία μέσα στο δεύτερο δεκαήμερο του Νοεμβρίου –συνοδευόμενος, όπως φαίνεται, από τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και τον αναπληρωτή υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα.

Η Αθήνα εκτιμά ότι πρέπει να ανοίξει ένας διπλωματικός δίαυλος επικοινωνίας σε ανώτατο επίπεδο ανάμεσα στις δύο χώρες, από τη στιγμή που ήδη άλλα κράτη, όπως η Γερμανία, έχουν δημιουργήσει κοινές ομάδες εργασίας με την Τουρκία στο Προσφυγικό. Το ζήτημα αυτό θα κυριαρχήσει στις συνομιλίες και η κυβέρνηση θα βασιστεί στο πλαίσιο του Σχεδίου Δράσης ΕΕ – Τουρκίας. Η συνεργασία μεταξύ Λιμενικού και τουρκικής Ακτοφυλακής, η καταπολέμηση των παρανόμων δικτύων και η συνεργασία Frontex – Τουρκίας συνιστούν βασικά κεφάλαια προς συζήτηση.

Η κυβέρνηση και ο κ. Τσίπρας προσωπικά έχουν πολλάκις αναφερθεί στην ανάγκη δημιουργίας «hotspots» στο τουρκικό έδαφος. Η Αθήνα θα ήθελε να προχωρήσει η διαδικασία επανεγκατάστασης από την Τουρκία απευθείας σε ευρωπαϊκές χώρες. Τα ανταλλάγματα που θα ζητήσει η Αγκυρα παραμένουν αδιευκρίνιστα και σίγουρα δεν θα είναι ευκαταφρόνητα. Οσο για το ζήτημα των περιπολιών, η Αθήνα δημοσίως έχει ξεκαθαρίσει ότι «κοινές ελληνοτουρκικές περιπολίες» σε ελληνικά χωρικά ύδατα δεν μπορούν να υπάρξουν διότι το πρόβλημα εκκινεί από τα τουρκικά χωρικά ύδατα και εντός αυτών πρέπει να αντιμετωπιστεί λόγω της δράσης των δικτύων λαθροδιακινητών.

Πληροφορίες από κυβερνητικούς κύκλους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση επιθυμεί να «βάλει στο παιχνίδι» την Τουρκία και μάλιστα δεν είναι αντίθετη στη συμμετοχή της Τουρκίας σε συνόδους κορυφής της ΕΕ.

Οι ενταξιακές διαδικασίες

Μια τέτοια εξέλιξη θα έθετε φυσικά το ζήτημα τι θα συμβεί με την Κύπρο. Από την Αθήνα εκπορεύεται εσχάτως η ιδέα ότι, εφόσον η Αγκυρα έλθει σε μια τέτοια Σύνοδο, τότε άμεσα ή έμμεσα θα αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία –αν και το παρελθόν δεν είναι ασφαλής οδηγός για τέτοιες προβλέψεις. Η ελληνική πλευρά δεν θα έβλεπε επίσης με κακό μάτι ούτε το άνοιγμα ενταξιακών κεφαλαίων όπως το 23 (Θεμελιώδη Δικαιώματα) και το 24 (Δικαιοσύνη, Ελευθερία και Ασφάλεια), τα οποία παραμένουν παγωμένα λόγω άρνησης της Λευκωσίας. Η αποσύνδεση του ανοίγματος των κεφαλαίων αυτών από τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της Τουρκίας παρουσιάζει ενδιαφέρον καθώς τα κεφάλαια 23 και 24 σχετίζονται επίσης με ζήτηματα όπως η ελευθερία του Τύπου που παραβιάζεται βάναυσα από τις τουρκικές αρχές.

Η Αθήνα βλέπει θετικά την επιτάχυνση της διαδικασίας απελευθέρωσης της χορήγησης θεωρήσεων σε τούρκους πολίτες, μεταξύ άλλων για οικονομικούς λόγους. Κάτι τέτοιο θα ευνοούσε την ενίσχυση του τουριστικού ρεύματος τούρκων πολιτών προς την Ελλάδα. Η απελευθέρωση των θεωρήσεων συνδέεται με την εφαρμογή της Συμφωνίας Επανεισδοχής ΕΕ – Τουρκίας. Ωστόσο, σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχουν εκφραστεί έντονες αντιρρήσεις να δοθεί το «πράσινο φως» για θεωρήσεις σε τούρκους πολίτες.