«Βόμβα» στον πυρήνα ολόκληρης της ΕΕ απειλεί να βάλει η διογκούμενη μεταναστευτική/προσφυγική κρίση. Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα διττό πρόβλημα, ανθρωπιστικό και ασφαλείας, ενώ ο Κανονισμός του Δουβλίνου και η Ζώνη Σένγκεν βλέπουν τα θεμέλιά τους να τρίζουν. Οι εικόνες από τα ελληνικά νησιά, την Ιταλία, την Ουγγαρία έχουν συγκλονίσει άλλωστε όλη την υφήλιο. Ολα αυτά συμβαίνουν όταν, σύμφωνα με την τελευταία μέτρηση του Ευρωβαρομέτρου, τον Ιούλιο η μετανάστευση αποτελεί (με ποσοστό 38%) το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους Ευρωπαίους.
Η Ελλάδα βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο. Αποτελεί βασικό σημείο εισόδου μεταναστών λόγω εγγύτητας σε ζώνες αστάθειας όπως η Συρία. Οι πιέσεις για τη λήψη άμεσων μέτρων είναι μεγάλες. Η Κομισιόν μοιάζει σήμερα ο μόνος ουσιαστικός σύμμαχος χάρη και στην αποφασιστική στάση του έλληνα αρμοδίου επιτρόπου Δημήτρη Αβραμόπουλου. «Η Ευρώπη δεν θα γυρίσει την πλάτη της στα κράτη-μέλη κα στους ανθρώπους που χρειάζονται προστασία» δήλωσε την Παρασκευή από την Κω, την οποία επισκέφθηκε συνοδευόμενος από τον πρώτο αντιπρόεδρο της Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς. Ωστόσο, ο κ. Τίμερμανς υπήρξε σαφής: «Δεν μπορεί να επιβιώσει η Ευρώπη χωρίς σύνορα. Εχουμε οργανωμένη αλληλεγγύη».
Τα σχέδια της Κομισιόν
Ο διχασμός είναι εμφανής μεταξύ των πλουσίων χωρών του Βορρά και των λιγότερο ανεπτυγμένων του Νότου, αλλά και μεταξύ Δυτικοευρωπαίων και Ανατολικοευρωπαίων. Στο μέσον αυτών των αντιπαραθέσεων βρίσκεται η Κομισιόν. Παρά τις προσπάθειες Αβραμόπουλου, οι προτάσεις για εθελοντική μετεγκατάσταση προσφύγων που διατυπώθηκαν τον περασμένο Μάιο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ατζέντας για τη Μετανάστευση συνάντησαν σφοδρότατη αντίδραση.
Ο κ. Αβραμόπουλος έχει επισκεφθεί το τελευταίο διάστημα πολλά από τα καυτά μέτωπα, όπως το Καλέ στη Γαλλία, από όπου απεγνωσμένοι μετανάστες προσπαθούν να περάσουν στη Βρετανία, στην Ελλάδα, στην Ουγγαρία. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας ο έλληνας επίτροπος υποχρεώθηκε να παρέμβει, παρασκηνιακά και δημοσίως, για να κινητοποιήσει την απελθούσα κυβέρνηση.
Το επιτελείο του εργάζεται νυχθημερόν για να παράξει προτάσεις που θα κατατεθούν και θα συζητηθούν στο έκτακτο Συμβούλιο των υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης στις 14 Σεπτεμβρίου. Η διεξαγωγή έκτακτης Συνόδου Κορυφής φαίνεται δύσκολη στην παρούσα φάση, ενώ μια πρώτη συζήτηση έγινε στην άτυπη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών στις 4-5 Σεπτεμβρίου.
Το περίγραμμα των προτάσεων της Επιτροπής αναμένεται να παρουσιάσει ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ την προσεχή Τετάρτη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο πλαίσιο της ομιλίας για την «Κατάσταση της Ενωσης» και στον πυρήνα της θα βρίσκεται η μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων από Ιταλία, Ελλάδα και Ουγγαρία στα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Βασικός στόχος είναι να μονιμοποιηθεί το πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων.
Ωστόσο, όπως ο ίδιος ο κ. Αβραμόπουλος εκμυστηρεύεται σε συνεργάτες του, απαιτούνται τολμηρές αποφάσεις και σε αυτές περιλαμβάνεται ακόμη και η απέλαση των ατόμων των οποίων οι αιτήσεις ασύλου απορρίπτονται. Δεν αποκλείεται μάλιστα αυτοί να κρατούνται ως την επιστροφή τους στη χώρα προέλευσης. Σύμφωνα δε με ιταλικές πηγές, εξετάζεται ακόμη το ενδεχόμενο κάποιες χώρες να μπορούν να εξαιρεθούν από τη μετεγκατάσταση, αλλά θα πληρώνουν κάποιου είδους «πρόστιμο» που θα καταβάλλεται σε ειδικό ταμείο για να χρηματοδοτούνται οι γενναιόδωρες χώρες.
Ο κόμπος έχει φθάσει στο χτένι
Ηδη σε ιδιωτικές τους συνομιλίες στελέχη της Κομισιόν εκφράζουν προωθημένες απόψεις. «Οι ευρωπαϊκοί κανόνες για τη χορήγηση ασύλου, γενικότερα ο μηχανισμός του Δουβλίνου, έχουν ξεπεραστεί» παραδέχονται. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, η Επιτροπή προσανατολίζεται στην παρούσα φάση στην υιοθέτηση τριών πρωτοβουλιών.
Η πρώτη αφορά την εγκαθίδρυση των επονομαζόμενων «Hotspots» στην Ελλάδα (Πειραιάς) και στην Ιταλία (Σικελία), ίσως και στην Ουγγαρία. Ο σκοπός τους είναι η βραχυπρόθεσμη διαχείριση των ανθρωπίνων ροών με τη συνεργασία των κρατικών αρχών των δύο χωρών με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Ασυλο (EASO), τον Frontex και τη Europol. Η επίσκεψη των κ.κ. Αβραμόπουλου και Τίμερμανς στον Πειραιά, συνοδευόμενων από στελέχη των υπηρεσιών αυτών, πραγματοποιήθηκε ώστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες όσο το δυνατόν περισσότερο.
Οπως τόνισε από την Κω ο κ. Αβραμόπουλος, κάθε υπηρεσία θα αναλάβει χωριστή δουλειά. Η EASO θα επιδιώξει να επιταχύνει την εξέταση των αιτήσεων ασύλου. Ο Frontex στοχεύει σε καλύτερο συντονισμό για την επιστροφή των παρανόμων μεταναστών. Η Europol, σε συνεργασία με τη Eurojust, θα συμβάλει στην προσπάθεια εξάρθρωσης των δικτύων λαθροδιακινητών. Η Ελλάδα έχει καθυστερήσει δραματικά, ενώ το «Hotspot» στη Σικελία έχει ήδη στελεχωθεί με 45 στελέχη της EASO και 30 στελέχη του Frontex. Η EASO έχει προτείνει να στείλει 28 στελέχη της στον Πειραιά.
Επιπλέον η Κομισιόν θέλει να προωθήσει την αυτόματη μετεγκατάσταση προσφύγων στα κράτη-μέλη όταν μία ή περισσότερες χώρες αντιμετωπίζουν μαζική αύξηση εισόδου μεταναστών. Το μέτρο αυτό, εφόσον υλοποιηθεί, θα δυσαρεστήσει έτι περαιτέρω αρκετά κράτη-μέλη που ήδη αντέδρασαν σφόδρα στο αρχικό σχέδιο της αναλογικής κατανομής περίπου 40.000 προσφύγων από την Ελλάδα (16.000) και την Ιταλία (24.000) για την επόμενη διετία με βάση συγκεκριμένα κριτήρια (ΑΕΠ χώρας μετεγκατάστασης, πληθυσμός, ανεργία κ.ά.).
Το τρίτο ζήτημα είναι η κατάρτιση ενός καταλόγου με τις χώρες προέλευσης που θεωρούνται ασφαλείς. Θα πρόκειται για χώρες των οποίων οι πολίτες θα επαναπροωθούνται εφόσον απορριφθούν οι αιτήσεις ασύλου τους. Στη λίστα, που καταρτίζεται για πρώτη φορά σε κοινοτικό επίπεδο, θα συμπεριληφθούν, όπως όλα δείχνουν, χώρες των Βαλκανίων και της Αφρικής που πληρούν κριτήρια προστασίας πολιτικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Κομισιόν σκοπεύει επίσης να προωθήσει νέους κανόνες για τις επιστροφές παρανόμων μεταναστών στις χώρες προέλευσης. Ως σήμερα λιγότερο από το 40% όσων διετάχθησαν να επιστρέψουν το έπραξαν αποτελεσματικά. Φυσικά τόσο τα άτομα όσο και οι χώρες προέλευσης δεν είναι ιδιαίτερα συνεργάσιμα. Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Απαιτείται συντονισμός, καλύτερη αξιοποίηση των σχετικών δυνατοτήτων του Frontex, αποτροπή εισόδου κ.ά.
Τα βλέμματα στραμμένα στην Ελλάδα
Η προβληματική κατάσταση αντικατοπτρίζεται πλήρως στη χώρα μας. Αναζητούνται επείγουσες λύσεις και ταχύτατη αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων που μπορούν να περιορίσουν τις συνέπειες του προβλήματος, εν μέσω και διαμάχης για τον επιμερισμό ευθυνών. Ωστόσο, παραμένει άγνωστο πότε θα ολοκληρωθεί η συγκρότηση της Υπηρεσίας Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Ασύλου. Μοιάζει δύσκολο να ολοκληρωθεί η σύσταση της υπηρεσίας ως τα μέσα Σεπτεμβρίου, αν και η υπηρεσιακή κυβέρνηση επιδιώκει να ξεπεράσει τα προσκόμματα, καταθέτοντας μεταξύ άλλων αίτηση για πρόσβαση σε περισσότερα κονδύλια από έκτακτη χρηματοδότηση.
Η προβληματική κατάσταση αντικατοπτρίζεται πλήρως στη χώρα μας. Αναζητούνται επείγουσες λύσεις και ταχύτατη αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων που μπορούν να περιορίσουν τις συνέπειες του προβλήματος, εν μέσω και διαμάχης για τον επιμερισμό ευθυνών. Ωστόσο, παραμένει άγνωστο πότε θα ολοκληρωθεί η συγκρότηση της Υπηρεσίας Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Ασύλου. Μοιάζει δύσκολο να ολοκληρωθεί η σύσταση της υπηρεσίας ως τα μέσα Σεπτεμβρίου, αν και η υπηρεσιακή κυβέρνηση επιδιώκει να ξεπεράσει τα προσκόμματα, καταθέτοντας μεταξύ άλλων αίτηση για πρόσβαση σε περισσότερα κονδύλια από έκτακτη χρηματοδότηση.
Το ζήτημα της σύστασης της συγκεκριμένης υπηρεσίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος σε επιστολή του την περασμένη Τετάρτη προς την Αθήνα (βρίσκεται στη διάθεση του «Βήματος») έκρουσε πάλι τον κώδωνα του κινδύνου για τη δραματική καθυστέρηση στην απορρόφηση των απαραίτητων κονδυλίων. Υπενθυμίζεται ότι στις 10 Αυγούστου η Κομισιόν ανακοίνωσε την παροχή για την περίοδο 2014-2020 ποσού ύψους 2,4 δισ. ευρώ στα κράτη-μέλη από δύο πηγές: το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ενσωμάτωσης (AMIF) και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφαλείας (ISF). Από αυτό το ποσό στην Ελλάδα πρόκειται να χορηγηθούν 474 εκατ. ευρώ. Συγκεκριμένα από το AMIF μπορεί να χρηματοδοτηθεί η κατασκευή κέντρων υποδοχής στα νησιά, ενώ από το ISF μπορούν να αντληθούν κονδύλια για ενίσχυση της προστασίας των συνόρων, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποτροπή εισόδου μεταναστών και προσφύγων. Τίποτα δυστυχώς δεν έχει γίνει. Χωρίς σύσταση της Αρχής δεν μπορεί να γίνει η απορρόφηση των πρώτων 33 εκατ. ευρώ για τα έτη 2014 και 2015.
Στην επιστολή του ο κ. Αβραμόπουλος προειδοποιεί την Ελλάδα να μην αναμένει την έναρξη λειτουργίας της διαχειριστικής αρχής αλλά να προχωρήσει στην επιλογή των σχεδίων εκείνων που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τα δύο ταμεία. Προς το παρόν όμως δεν έχει υποβληθεί κανένα σχετικό αίτημα. Στην ίδια επιστολή η Επιτροπή επαναφέρει την πρόταση να προσφύγει η Ελλάδα στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, ενώ ζητεί την ταχεία προώθηση του «οδικού χάρτη» για τη σύσταση του «Hotspot» στον Πειραιά.
Παράλληλα η Επιτροπή θέλει να προχωρήσουν ταχύτατα οι ελληνικές αρχές στην ταυτοποίηση, καταγραφή και λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των μεταναστών στο σύστημα EURODAC. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Κομισιόν, την περίοδο Ιανουαρίου –Ιουλίου 2015 από τους 160.000 μετανάστες που εισήλθαν στην Ελλάδα μόνο από τους 55.000 ελήφθησαν δακτυλικά αποτυπώματα. Οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι η ταυτοποίηση, η καταγραφή και η λήψη αποτυπωμάτων πρέπει να γίνονται παράλληλα τόσο στα νησιά πρώτης υποδοχής όπου υπάρχει η σχετική υποδομή όσο και στην Αττική όπου θα μεταφέρονται μετανάστες από άλλα νησιά.
Η Επιτροπή ζητεί από την Ελλάδα συγκεκριμένα βήματα για να μπορέσει να «απολαύσει» τα οφέλη από την έναρξη στα τέλη Σεπτεμβρίου της απόφασης για τη μετεγκατάσταση που τόσες διαμάχες έχει προκαλέσει. Η Αθήνα θα πρέπει όμως να προχωρήσει στη δημιουργία 2.500 θέσεων σε ανοικτές δομές υποδοχής για αιτούντες άσυλο, καθώς επίσης και σε μια σειρά αποφάσεων όπως π.χ. η υποβολή προς έγκριση στα υπόλοιπα κράτη-μέλη υποψηφίων προς μετεγκατάσταση.
Οφείλει επίσης να επιταχύνει και να εντείνει τις προσπάθειες για επιστροφές παρανόμων μεταναστών ώστε να ανταποδώσει κι εκείνη την αλληλεγγύη που αναμένεται να υπάρξει από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη στο θέμα της μετεγκατάστασης. Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει κοινοτικά κονδύλια για τον σκοπό αυτόν και σε πρώτη φάση να εξετάσει τη δυνατότητα επαναπατρισμού Πακιστανών. Η σύνταξη ενός «οδικού χάρτη» για τις επιστροφές συνιστά άλλωστε, σύμφωνα με υψηλόβαθμες κοινοτικές πηγές, προϋπόθεση για τη συμμετοχή της χώρας μας στο πρόγραμμα εθελοντικής μετεγκατάστασης.
Η «στροφή» της Γερμανίας αλλάζει(;) το Δουβλίνο
Στις προσπάθειές της η Επιτροπή φαίνεται ότι έχει εσχάτως βρει έναν ισχυρό σύμμαχο: τη Γερμανία. Ο λόγος είναι ότι η γερμανική κυβέρνηση προβλέπει την κατάθεση ως και 800.000 αιτήσεων για χορήγηση ασύλου εντός του 2015. Σε αυτό το πλαίσιο το Βερολίνο –σε συνεργασία με το Παρίσι –αναγνωρίζει ότι ο Κανονισμός του Δουβλίνου έχει καταστεί ανεπαρκής.
Στις προσπάθειές της η Επιτροπή φαίνεται ότι έχει εσχάτως βρει έναν ισχυρό σύμμαχο: τη Γερμανία. Ο λόγος είναι ότι η γερμανική κυβέρνηση προβλέπει την κατάθεση ως και 800.000 αιτήσεων για χορήγηση ασύλου εντός του 2015. Σε αυτό το πλαίσιο το Βερολίνο –σε συνεργασία με το Παρίσι –αναγνωρίζει ότι ο Κανονισμός του Δουβλίνου έχει καταστεί ανεπαρκής.
Η Γερμανία υποστηρίζει το σχέδιο της Κομισιόν για αυτόματη κατανομή των αιτούντων άσυλο στα κράτη-μέλη και σκοπεύει να καταθέσει και κοινές προτάσεις με τη Γαλλία. Ενδεικτική της κινητικότητας είναι η επιστολή και το πεντασέλιδο non paper που έστειλαν οι υπουργοί Εξωτερικών Γερμανίας, Γαλλίας και Ιταλίας προς την ύπατη εκπρόσωπο για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι. Οι τρεις υπουργοί ζητούν συνολική «εξωτερική μεταναστευτική πολιτική» και δίκαιη κατανομή των αιτούντων άσυλο.
Η Ανγκελα Μέρκελ έχει πάρει επάνω της τη μάχη. Τονίζει ότι αν δεν βρεθεί κοινή ευρωπαϊκή λύση, τότε θα τεθεί σε κίνδυνο μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές κατακτήσεις: η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων που προβλέπει η Συνθήκη του Σένγκεν. Με τον τρόπο αυτόν ασκεί πίεση σε ανατολικοευρωπαϊκές χώρες που τηρούν σκληρή στάση στο θέμα της μετεγκατάστασης, όπως η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία και, κάπως λιγότερο, η Πολωνία. Ανώτερες πηγές από την Επιτροπή πάντως επιμένουν ότι το Σένγκεν είναι μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές κατακτήσεις και όσοι μιλούν για κατάργηση αγνοούν ότι περιέχει αρκετές βαλβίδες ασφαλείας για δύσκολες καταστάσεις.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
