Χρέη: ένα παγκόσμιο πρόβλημα χωρίς θεραπεία

Υπάρχουν κάποια προβλήματα που ούτε 10 τρισ. δολάρια δεν μπορούν να λύσουν. Το υπέρογκο ποσό είναι τα χρήματα που οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο έχουν δαπανήσει τα τελευταία χρόνια καθώς προσπαθούν να επανακκινήσουν τις οικονομίες τους και να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές κρίσεις. Το παλιρροϊκό κύμα του φθηνού χρήματος έπαιξε τεράστιο ρόλο στη δημιουργία ανάπτυξης σε πολλές χώρες, περιορίζοντας την ανεργία και αποτρέποντας τον πανικό. Αλλά δεν μπόρεσε να αποτρέψει ημέρες όπως η περασμένη Δευτέρα, όταν ο φόβος κυριάρχησε και πάλι στις παγκόσμιες αγορές.

Οι κύριοι παράγοντες της απότομης πτώσης στα χρηματιστήρια και στις αγορές ομολόγων ήταν οι ανακοινώσεις για την Ελλάδα και το Πουέρτο Ρίκο. Και στην Κίνα, η πτώση στο χρηματιστήριο λειτούργησε ως νηφάλια υπενθύμιση ότι επίμονα προβλήματα παραμονεύουν στην παγκόσμια οικονομία. Τα αποπνικτικά χρέη για παράδειγμα συνεχίζουν να επιβαρύνουν κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Η κυβέρνηση της Ελλάδας έχει επανειλημμένα καλέσει για ελάφρυνση χρέους και ο κυβερνήτης του Πουέρτο Ρίκο είπε την Κυριακή ότι το χρέος «δεν μπορεί να αποπληρωθεί». Και οι δύο δανειολήπτες είναι ακραίες περιπτώσεις αλλά ο υψηλός δανεισμός, είτε από επιχειρήσεις είτε από κυβερνήσεις, επιβαρύνει σημαντικές οικονομίες όπως η Βραζιλία, η Τουρκία, η Ιταλία και η Κίνα.

«Οι νομισματικές πολιτικές λειτουργούν μόνο κατευναστικά» είπε η Ντιάνα Τσοΐλεβα, οικονομολόγος στην Lombard Street Research. «Δεν μπορεί να είναι η θεραπεία». Τη Δευτέρα, το κλείσιμο των τραπεζών στην Ελλάδα, πυροδότησε φόβους για μία άτακτη έξοδο από το ευρώ και τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο παρουσίασαν πτώση. Αυτό διογκώθηκε και από την αδυναμία αποπληρωμής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου τη Τρίτη. Οι επιπτώσεις στην αγορά ήταν μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Τα χρηματιστήρια της Ιταλίας και της Πορτογαλίας παρουσίασαν πτώση πάνω από 5%, ενώ της Ισπανίας 4,6%.

Η νευρικότητα των αγορών επαναφέρει το σημαντικό ερώτημα σχετικά με την υγεία της παγκόσμιας οικονομίας. Καθώς οι κεντρικές τράπεζες όπως η Fed και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τύπωναν τρισεκατομμύρια δολάρια και ευρώ, οι αγορές αντιδρούσαν θετικά. Όσο όμως όλα πηγαίνουν καλά είναι εύκολο να ξεχάσουμε ότι υπάρχουν όρια στη δύναμη των κεντρικών τραπεζών, λένε αναλυτές. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να κάνουν το χρέος λιγότερο ακριβό, μειώνοντας τα επιτόκια. Ωστόσο, δεν μπορούν να μειώσουν το χρέος ώστε τα κράτη που δανείζονται να ανακουφιστούν άμεσα. Στην πραγματικότητα τα χαμηλά επιτόκια μπορούν να επιφέρουν ακόμη μεγαλύτερο δανεισμό.

Πολλές χώρες βρίσκονται σε μία θέση στην οποία κυβερνήσεις και επιχειρήσεις φοβούνται την αύξηση των επιτοκίων. Μία μεγαλύτερη αύξηση των επιτοκίων σε Ισπανία και Πορτογαλία θα μπορούσε να επιφέρει προβλήματα στη δημοσιονομική πολιτική αυτών των κρατών, σημείωσε ο Αλμπέρτο Γκάλο, επικεφαλής μακροπιστωτικής ανάλυσης στη Βασιλική Τράπεζα της Σκότιας. Ακόμη και οι πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι ευάλωτες. Το χρέος στην Κίνα εκτοξεύθηκε από την οικονομική κρίση του 2008 μέχρι σήμερα, κυρίως εξαιτίας της προσπάθειας της κυβέρνησης να τη τονώσει. Παρ’ όλα αυτά η οικονομία της Κίνας αναπτύσσεται με πολύ χαμηλότερους ρυθμούς σε σχέση με πριν από δέκα χρόνια.

Αυτό οδήγησε την κινεζική κυβέρνηση να επιδιώξει πολιτικές που αφήνουν μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας εκτεθειμένο στις δυνάμεις των αγορών. Χώρες με υψηλά χρέη δεν είναι απαραίτητα ευάλωτες. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών δανείστηκε σε μεγάλο βαθμό μετά την χρηματοπιστωτική κρίση. Αλλά καθώς η οικονομία ανέκαμπτε, το χρέος αποδείχθηκε διαχειρήσιμο – και κάποιοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι βοήθησε την οικονομία να επανέλθει. Και κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα του χρέους της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα οξεία εξαιτίας του ευρώ. Τα ευρωπαϊκά κράτη δεν μπορούν μονομερώς να χαλαρώσουν τη νομισματική τους πολιτική και να αφήσουν το νόμισμά τους να πέσει προκειμένου να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ανάπτυξη, κάτι που θα καθιστούσε πιο εύκολη την αποπληρωμή του χρέους.

Η ελάφρυνση του χρέους είναι ένας άλλος τρόπος για να απαλλαγούν τα κράτη από αυτό. Η διαγραφή χρεών μπορεί να επηρεάσει τις τράπεζες, αλλά οι χρεοκοπίες μπορούν να καθαρίσουν το σύστημα από αμφιλεγόμενα δάνεια και να επιταχύνουν την ανάπτυξη. Οι δανειστές της Ελλάδας μέχρι σήμερα αρνούνται να ελαφρύνουν το χρέος της. Η Ουκρανία οδεύει προς χρεοκοπία αφού οι δανειστές συνέχισαν να δανείζουν στη χώρα παρά τη μηδενική ανάπτυξη και το διεφθαρμένο και αδιαφανές πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Τώρα κάποιοι δανειστές αρνούνται να επωμιστούν απώλειες στην αρχική τους επένδυση, επιλέγοντας αντίθετα να παρατείνουν την περίοδο αποπληρωμής. Αλλά την περασμένη εβδομάδα, η υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας, Νάταλι Γιαρέσκο, είπε ότι η χρεοκοπία «είναι θεωρητικά πιθανή».