Βατερλό

Οι εορτασμοί των διακοσίων χρόνων από τη μάχη του Βατερλό, που αποδείχτηκε και μια τεράστια μιντιακή ιστορία (άρθρα, ρεπορτάζ, βιβλία, ντοκιμαντέρ, πολυμεσικά θέματα), έδειξε πόσο βαθιές είναι στις σύγχρονες κοινωνίες, ακόμη και στις πιο προηγμένες, οι πληγές της Ιστορίας. Οι Γάλλοι δεν πήραν καθόλου μέρος στους εορτασμούς και εξακολουθούν να έχουν μεγάλο πρόβλημα με αυτή τη στιγμή της Ιστορίας τους. Το Βατερλό είναι μια εθνική πληγή και αυτή η στάση υπερβαίνει τις όποιες αντιπαραθέσεις της πολιτικής. Για τον Μιτεράν, τον Σιράκ, τον Σαρκοζί, τώρα τον Ολάντ το Βατερλό εξακολουθεί να είναι το «Βατερλό τους» και είναι απίστευτο πώς μια χώρα σαν τη Γαλλία αποτυγχάνει να κοιτάξει κατάφατσα το παρελθόν της. Αυτή η στάση μπορεί να δικαιολογεί και πιο θερμόαιμες κοινωνίες, σαν τη δική μας, όπου οι πληγές της Ιστορίας όχι μόνο πονούν αλλά πυροδοτούν νέες εκρήξεις στο πεδίο της πολιτικής, όπως έδειξε το πρόσφατο παράδειγμα του «συνωστισμού» στη Σμύρνη. Αναρωτιέμαι πώς θα αντιμετωπίζεται στο μέλλον η πληγή του μνημονίου και της χρεοκοπίας, πέρα από τις όποιες παρωδίες, σαν την παρωδία της επιτροπής της Βουλής για το χρέος.

Υπάρχουν και άλλες διαστάσεις σε αυτόν τον εορτασμό. Ο γάλλος ιστορικός Πατρίς Γκενιφρέ, στον οποίο οφείλουμε μια μνημειώδη βιογραφία του Ναπολέοντος (Gallimard), είδε στη μάχη του Βατερλό την ευρωπαϊκή προοπτική. Δηλαδή το τέλος της Γαλλικής Επανάστασης και τον επανασχεδιασμό του χάρτη της Ευρώπης μέσα από το Συνέδριο της Βιέννης και τον θρίαμβο της Ιεράς Συμμαχίας, που εξασφάλισαν περίπου έναν αιώνα ειρήνης στην Ευρώπη, με τις τοπικές εξαιρέσεις της Ελληνικής Επανάστασης, του πολέμου της Κριμαίας, του γαλλοπρωσικού πολέμου.

Ευρωπαϊκά βλέπει το Βατερλό και ο βρετανός ιστορικός Αντριου Ρόμπερτς στον οποίο οφείλουμε επίσης μια μεγάλη βιογραφία του Ναπολέοντος (Allen Lane). O Ρόμπερτς, ο οποίος υποστηρίζει ότι το Βατερλό θα μπορούσε να μην είχε γίνει, αφού ο Ναπολέων δεν απειλούσε πλέον την Ευρώπη (η στρατιά του είχε αποδεκατιστεί στη Ρωσία), χρησιμοποιεί το Βατερλό στη συζήτηση για το αν η Βρετανία πρέπει να μείνει στην Ευρώπη ή όχι και πώς η Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει περισσότερο αγγλοσαξονική αν η Βρετανία παρέμενε σε αυτήν.