Το ολλανδικό μοντέλο για τους μετανάστες

Μερικά 24ωρα πριν ξημερώσει η 20ή Ιουνίου, η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, άνδρες των ειδικών δυνάμεων της ιταλικής αστυνομίας στάλθηκαν στην περιοχή της Βεντιμίλια, στα ιταλογαλλικά σύνορα, για να απομακρύνουν περίπου 100 μετανάστες που είχαν βρει για πέντε ημέρες καταφύγιο στα βράχια αναζητώντας τρόπο να περάσουν στη Γαλλία και από εκεί να συνεχίσουν προς τη Βόρεια Ευρώπη. Πολλοί αντιστάθηκαν, άλλους τους πήραν σηκωτούς, γυναίκες φώναζαν και έκλαιγαν.

Λίγες ώρες νωρίτερα, στη Μυτιλήνη, εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες εγκατέλειψαν τον καταυλισμό Καρά Τεπέ και κινήθηκαν προς το λιμάνι διεκδικώντας την άμεση έκδοση δικαιολογητικών ώστε να φύγουν από το νησί. Το ίδιο απόγευμα σημειώθηκαν και συμπλοκές ανάμεσα σε σύρους και αφγανούς μετανάστες, με αλληλοκατηγορίες για προνομιακή μεταχείριση στη διαδικασία αποχώρησης από το νησί.

Το Μεταναστευτικό αποτελεί αναμφίβολα μια βόμβα στα θεμέλια της Ευρώπης, αν και αρκετές χώρες δείχνουν να μην το αναγνωρίζουν. Η Γαλλία επιμένει ότι οι μεταναστευτικές ροές αποτελούν πρόβλημα της Ιταλίας και ο ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι απείλησε με «Σχέδιο Β». Αυτό περιλαμβάνει χορήγηση τρίμηνης βίζας στους νεοεισερχόμενους μετανάστες σε ιταλικό έδαφος προκειμένου να ταξιδεύουν ελεύθερα. Και μπορεί στη σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ την Τρίτη στο Λουξεμβούργο οι εκπρόσωποι Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας να έδειξαν σύμπνοια, όμως ούτε τα μισά κράτη-μέλη δεν αποδέχονται το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ποσοτική κατανομή των προσφύγων.

Πρόκειται για ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης που αφορά 40.000 αιτούντες άσυλο, 16.000 από την Ελλάδα και 24.000 από την Ιταλία, οι οποίοι θα διοχετευθούν τα επόμενα δύο χρόνια με το σύστημα της ποσόστωσης και μετεγκατάστασης στα κράτη-μέλη. Ακόμη όμως και χώρες που υποστηρίζουν την πρόταση της Κομισιόν, όπως Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, το κάνουν υπό προϋποθέσεις.

«Το Μεταναστευτικό αποτελεί για την Ολλανδία καίριο ευρωπαϊκό ζήτημα. Απαιτείται ποσόστωση και εμείς έχουμε ανταποκριθεί θετικά στην πρόταση της Κομισιόν. Οσο για τις χώρες που πιέζονται από τα μεταναστευτικά ρεύματα, Ιταλία και Ελλάδα, δεν υπάρχει μόνο αλληλεγγύη αλλά και υποχρεώσεις. Οι Αρχές τους οφείλουν να λαμβάνουν δακτυλικά αποτυπώματα από τους μετανάστες και όχι να επικαλούνται δικαιολογίες» είπε ολλανδός αξιωματούχος την περασμένη εβδομάδα, στο πλαίσιο επίσκεψης δεκαμελούς δημοσιογραφικής αποστολής από την Ελλάδα. Hδη η Ολλανδία δέχεται 800 αιτούντες άσυλο την εβδομάδα.

Η αλληλεγγύη λοιπόν δεν είναι δεδομένη. Στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών στις 25-26 Ιουνίου αναμένεται να αποκαλυφθούν πια ξεκάθαρα οι προθέσεις, μόνο που κάθε ημέρα που περνάει η κατάσταση στο Αιγαίο γίνεται όλο και πιο δραματική. Από την αρχή του έτους περισσότεροι από 55.000 πρόσφυγες έχουν φτάσει διά θαλάσσης στην Ελλάδα από την Τουρκία. Αυτό και μόνο καθιστά την πρόταση έκτακτης ανάγκης της Επιτροπής ξεπερασμένη και ανεπαρκή, όμως θα αποτελέσει ένα πρώτο θετικό βήμα.

Την Τρίτη ο εκπρόσωπος Τύπου της Υπατης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έκανε έκκληση από τη Γενεύη για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στήριξη στην Ελλάδα.

«Οι συνθήκες πρώτης υποδοχής για τους πρόσφυγες που καταφτάνουν στα Δωδεκάνησα και στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου δυσχεραίνουν συνεχώς παρά τις αξιοσημείωτες προσπάθειες που καταβάλλουν οι τοπικές αρχές και η κοινωνία των πολιτών. Εκατοντάδες πρόσφυγες εξακολουθούν να έρχονται καθημερινά μέσα σε φουσκωτά και ξύλινες βάρκες, με αποτέλεσμα να προκαλούν έντονες πιέσεις στις τοπικές κοινότητες στα νησιά που τους δέχονται» είπε ο Γουίλιαμ Σπίντλερ. Συμπλήρωσε δε πως ο αριθμός των αφίξεων προβλέπεται να αυξηθεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των καλών καιρικών συνθηκών.

Σε δραματικούς τόνους ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Γιώργος Καμίνης τονίζει ότι η μεταφορά μεταναστών στην Αθήνα γίνεται απρογραμμάτιστα και με ανεξέλεγκτο τρόπο. Μόλις το Σάββατο έφτασε στον Πειραιά πλοίο με περίπου 1.800 πρόσφυγες και μετανάστες από Μυτιλήνη και Χίο. «Εχουμε το καθήκον συντεταγμένα, με μέθοδο και οργάνωση, να περιθάλψουμε αυτούς τους ανθρώπους και όχι να τους «αδειάζουμε» στο κέντρο της Αθήνας και να τους αφήνουμε στην τύχη τους» δήλωσε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του. Πρότεινε μάλιστα να αξιοποιηθούν άδειες στρατιωτικές εγκαταστάσεις για τη φιλοξενία τους. «Δεν μιλάμε για κέντρα κράτησης αλλά για ανοιχτά κέντρα φιλοξενίας, που θα λειτουργούν με τις πιο αυστηρές προδιαγραφές σεβασμού στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στα δικαιώματα» συμπλήρωσε.

Η θλιβερή εμπειρία της Αμυγδαλέζας βέβαια μας επιτρέπει να είμαστε καχύποπτοι, καθώς κατέδειξε περίτρανα ότι στη χώρα μας το αυτονόητο δεν είναι εύκολο. Πολλώ δε μάλλον με δεδομένες τις περιορισμένες δυνατότητες της δημόσιας διοίκησης λόγω της κρίσης. Θετικά παραδείγματα υπάρχουν, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Απαιτείται όμως καλύτερη διαχείριση πόρων και δυναμικού. Ενα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το ανοιχτό Κέντρο Φιλοξενίας στο Κάτβικ της Ολλανδίας, το οποίο η ελληνική αποστολή είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί.

Με ξεναγό τον μαροκινής καταγωγής Σαλαντίν, ο οποίος εργάζεται στην υποδοχή των αιτούντων άσυλο, κάναμε μια μικρή περιήγηση σε χώρους του Κέντρου και μάθαμε λεπτομέρειες για την καθημερινότητα των ενοίκων. Τριγύρω μας άνθρωποι πηγαινοέρχονται με ποδήλατα, εργάτες περιποιούνται το γκαζόν, μια μητέρα πηγαίνει βόλτα το κοριτσάκι της και τα παιδιά του σχολείου παίζουν μπάλα στο διάλειμμα. Ενα φορτηγό γεμάτο ποδήλατα για τους ενοίκους –χορηγία κάποιας εταιρείας –μόλις έφτασε και αρχίζουν να τα ξεφορτώνουν. Μια γυναίκα φορώντας την παραδοσιακή μουσουλμανική μαντίλα κάνει περίπατο μέσα στο Κέντρο.

Οσοι βρίσκονται στο Κάτβικ, είτε είναι σε εκτεταμένη διαδικασία ελέγχου είτε είναι οικογένειες με παιδιά που η αίτησή τους απορρίφθηκε, έχουν περάσει όλοι από την τυπική διαδικασία. Με το που φτάνουν στην Ολλανδία δηλώνουν το όνομά τους και συμπληρώνουν απευθείας τα χαρτιά με τα οποία ζητούν άσυλο. Μέσα σε διάστημα οκτώ ημερών, οπότε γίνεται το πρώτο screening από ειδικούς, το 75% παίρνει οριστική απάντηση. Για όσους απαιτείται περαιτέρω έρευνα (συνήθως επειδή δεν έχουν χαρτιά) υπάρχουν τα ειδικά Κέντρα Φιλοξενίας.

Την περασμένη χρονιά οι αιτούντες άσυλο στην Ολλανδία ανήλθαν σε 25.638, αριθμός διπλάσιος από αυτόν της προηγούμενης. Μάλιστα τον Απρίλιο του 2014 για διάστημα δύο εβδομάδων δεχόταν 1.000 αιτήσεις την εβδομάδα. «Οι άνθρωποι που φτάνουν στην Ολλανδία για να ζητήσουν άσυλο είναι πολύ διαφορετικοί από εκείνους που έρχονταν παλαιότερα. Πρόκειται για ανθρώπους με μόρφωση και καλή κοινωνική θέση στις χώρες τους, που έρχονται καλά πληροφορημένοι και προετοιμασμένοι» σημείωσαν οι υπεύθυνοι του Κέντρου. Οι περισσότεροι είναι από τη Συρία και την Ερυθραία. «Είναι χαρακτηριστικό» τόνισε ο Σαλαντίν «ότι μόλις φτάσουν εδώ ζητούν τον κωδικό του WiFi για να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους πίσω στην πατρίδα ή με συγγενείς στην Ευρώπη».

Στο εσωτερικό του Κέντρου οι εγκαταστάσεις είναι απλές αλλά λειτουργικές. Στους διαδρόμους γίνεται αισθητή η μυρωδιά απολυμαντικού. Τα δωμάτια δεν έχουν τίποτε το πολυτελές, διαθέτουν όμως μπάνιο και τηλεόραση. Οι φιλοξενούμενοι, όπως εξηγεί ο ξεναγός μας, δεν μπορούν να κρεμάσουν μέσα στα δωμάτια σημαίες ή να αναρτήσουν συνθήματα, για να μην ξεσπούν διαμάχες ανάμεσα στις διάφορες εθνότητες. Ωστόσο σε μεγάλες θρησκευτικές γιορτές μπορούν να μαγειρέψουν –στις κουζίνες του Κέντρου –και να γιορτάσουν όλοι μαζί, αφού λάβουν άδεια από τους υπευθύνους.

Στο αίσθημα ασφάλειας συμβάλλουν το εβδομαδιαίο επίδομα ύψους 57 ευρώ/άτομο (αυξάνεται για οικογένειες) που λαμβάνουν όλοι οι διαμένοντες στο Κέντρο για τρόφιμα και ρουχισμό, καθώς και η ασφάλεια υγείας που τους παρέχεται. Στο Κάτβικ λειτουργεί και σχολείο για τα παιδιά των μεταναστών. «Συγχρόνως μας ενδιαφέρει να φροντίζουμε για τις καλές σχέσεις του Κέντρου με τη γύρω κοινωνία, τους γείτονές μας, να διασφαλίσουμε την κοινωνική συνοχή. Εξάλλου στόχος μας είναι η αφομοίωση των προσφύγων, όχι η περιθωριοποίησή τους» λένε οι υπεύθυνοι του Κέντρου.