Η είδηση ήταν τόσο κακογραµµένη, τόσο ασαφής, τόσο κρυπτορατσιστική και αστήρικτη που ήταν αναπόφευκτο να γίνει πιστευτή στη χοάνη του ελληνικού Internet. «Πακιστανός κέρδισε τα 9,5 εκατομμύρια του Τζόκερ. Είναι παράνομος μετανάστης και δήλωσε πως «o Αλλάχ μού έστειλε αυτό το δώρο. Θα φέρω την οικογένειά μου στην Ελλάδα –αν και δεν μου αρέσει πολύ εδώ γιατί δεν πιστεύουν στον Αλλάχ και οι γυναίκες ντύνονται προκλητικά»». Λίγο μετά, η είδηση άλλαξε προς το χειρότερο, προφανώς για να γίνει πιο ενδιαφέρουσα, πιο μισαλλόδοξη, πιο εμπορική: «Σάλος από τις προκλητικές δηλώσεις του παράνομου πακιστανού εκατομμυριούχου» –και τα σχόλια έπεφταν βροχή. Αν υπάρχει μια πραγματικότητα που περιγράφει τη ρευστότητα του ελληνικού Internet είναι πως όσο πιο χονδροειδές είναι ένα ψέμα, τόσο πιο εύκολα γίνεται πιστευτό. Και αν η πραγματικότητα είναι διαφορετική, τόσο το χειρότερο για αυτή.
Το ζήτημα όμως δεν είναι η έλλειψη ηθικής στη διασπορά ειδήσεων –αυτή μάλλον κρίνεται και από τη διάθεση του κοινού για κατανάλωση ευκολιών, βεβαιοτήτων και comment-friendly θεμάτων. Το ζήτημα είναι o τζόγος στον καιρό της κρίσης. Αν και οι έννοιες μοιάζουν αντίρροπες, στην πραγματικότητα υπάρχει μια βαθιά σύνδεση: Οσο πιο λίγα χρήματα έχει κάποιος για να ξοδέψει, τόσο περισσότερα σπαταλά στη μαύρη τρύπα του τζόγου. Πρόσφατα, οι άνθρωποι του ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) ανακοίνωσαν πως το 2014 για πρώτη φορά τα αιτήματα για βοήθεια από ανθρώπους που παρουσιάζουν εθισμό στον τζόγο ξεπέρασαν εκείνα που αφορούσαν το αλκοόλ. Η κρίση φέρνει ανάγκη για μεταφυσικές λύσεις, για προλήψεις, για τη χρωστούμενη από το σύμπαν σωτηρία. Η απόγνωση φέρνει τσιγάρα στα πρακτορεία.
Αλήθεια, όµως, το να κερδίσεις το τζακπότ σε ένα τυχερό παιχνίδι θα σε έκανε πραγματικά ευτυχισμένο; Το ερώτημα είναι παλιό και οι απαντήσεις του επίσης. Η πιο εμπεριστατωμένη σχετική μελέτη έχει γίνει το 1978 στο Journal of Personality and Social Psychology. Οι ερευνητές μίλησαν με νικητές λαχείου στις ΗΠΑ, με ανθρώπους που δεν έχουν κερδίσει ποτέ τίποτε και με όσους έχουν επιβιώσει από σοβαρά ατυχήματα. Κάθε γκρουπ απάντησε σε ερωτήσεις που είχαν να κάνουν με την ευτυχία τους. Στην πρώτη περίπτωση, η έρευνα έδειξε πως η αύξηση της «ευτυχίας» είναι ξεκάθαρη τις πρώτες ημέρες της επιτυχίας, αλλά σε μεγάλο ποσοστό επιστρέφουν στα προ τζακπότ επίπεδα, λίγους μήνες μετά τις σαμπάνιες της νίκης. Κοινώς κάθε άνθρωπος έχει ένα συγκεκριμένο επίπεδο «ευτυχίας» μέσα του –είτε κέρδισε 10 εκατομμύρια είτε επιβίωσε από ατύχημα. Και ανεξαρτήτως εξωτερικών γεγονότων τείνει να επιστρέφει σε αυτό, μόλις το λούστρο μιας επιτυχίας ή το σοκ ενός ατυχήματος αρχίσει να ξεθωριάζει. Σε περίπτωση νίκης, προφανώς το επίπεδο ζωής θα αλλάξει, προφανώς ο καταναλωτισμός θα ερεθίσει τους νευρώνες του εγκεφάλου, προφανώς ενοχλητικά προβλήματα όπως «πώς να πληρώσω το νοίκι» θα πάψουν να υπάρχουν, αλλά όχι, η ευτυχία δεν κρύβεται μόνο σε έναν αναίτια φουσκωμένο τραπεζικό λογαριασμό.
Το ερώτηµα επιστρέφει όποτε η επικαιρότητα βομβαρδίζει με αριθμούς που όντως μπορούν να αλλάξουν μια ζωή και μπορεί να απαντηθεί χωρίς καν να παίξετε τυχερά παιχνίδια: Πόσα από τα στοιχεία της καθημερινότητάς σας θα ξεφορτωνόσασταν αν δεν είχατε οικονομικό πρόβλημα; Θα αλλάζατε δουλειά; Για την ακρίβεια, θα κάνατε κάποια δουλειά; Θα αλλάζατε σύντροφο; Συνήθειες; Φίλους; Θα τα ξοδεύατε συνετά ή λαίμαργα; Θα κάνατε τον γύρο του κόσμου ή θα τα ξοδεύατε στην πλατεία του χωριού; Οι απαντήσεις καθορίζουν το πόσο καταπιεσμένη είναι η ζωή πριν από το πρακτορείο.
Ολα αυτά είναι προβλήματα που δεν θα αντιμετωπίσει ποτέ ο φανταστικός Πακιστανός της ψεύτικης είδησης. Πράγματα που επίσης δεν θα κληθεί να απαντήσει ποτέ ο πρωταγωνιστής της καλύτερης (πραγματικής) είδησης που αφορά νικητήρια λαχεία και κακή τύχη. Πρόκειται για τον μοναδικό έλληνα κάτοικο του χωριού Σοντέτο της Ισπανίας που το 2013 δεν συμμετείχε στη συνολική αγορά των υπόλοιπων 69 κατοίκων ενός λαχείου, που τελικά κέρδισε συνολικά 950 εκατομμύρια ευρώ. Ο Κώστας Μητσοτάκης (συνωνυμία…) δεν κέρδισε τίποτε τελικά, δεν έμαθε ποτέ αν τα λεφτά όντως φέρνουν την ευτυχία. Μπορεί τελικά να ήταν τυχερός.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 7 Ιουνίου 2015
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
