Η σοβούσα κρίση της ελληνικής οικονομίας, την οποία επιταχύνει η αστάθεια των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα, μας αναγκάζει να αναλογιστούμε αφενός μεν τα διδάγματα της κρίσης της ευρωζώνης και αφετέρου τα μέτρα που είναι αναγκαία να λάβει η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) μέσα στους επόμενους μήνες. Εξάλλου, η εξάχρονη κρίση της ευρωζώνης έχει αποδείξει ότι: η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ενωση δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς την Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ενωση· η αποτελεσματικότητα της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ενωσης εξαρτάται από μια μορφή Ευρωπαϊκής Δημοσιονομικής Ενωσης· η Ευρωπαϊκή Τραπεζική, Νομισματική και Δημοσιονομική Ενωση καθιστά αναγκαία την πολιτική ενοποίηση της ΕΕ.
Πιεσμένη από την κρίση της ευρωζώνης, η ΕΕ τα δύο τελευταία χρόνια θέσπισε δύο από τους τρεις πυλώνες της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ενωσης, δηλαδή τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (με την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας –ΕΚΤ για την εποπτεία των τραπεζών) και τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης και Εκκαθάρισης των Τραπεζών. Παρά τα θετικά αυτά βήματα, η συνεχιζόμενη κρίση της ευρωζώνης και οι σημαντικοί κίνδυνοι που αυτή εγκυμονεί υποχρεώνουν την ΕΕ μέσα στους επόμενους μήνες να προβεί στην ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ενωσης, καθώς και στην ενίσχυση της Δημοσιονομικής Ενωσης, μέσω:
1) Της εγκαθίδρυσης ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης Καταθέσεων, το οποίο θα μπορούσε να αποτελεί έναν μηχανισμό συμπληρωματικής κάλυψης καταθέσεων, πέραν αυτής την οποία παρέχουν τα εθνικά συστήματα· με άλλα λόγια, τη θέσπιση ενός μηχανισμού οιονεί αντασφάλισης ως προς τα εθνικά συστήματα εγγύησης καταθέσεων οσάκις αυτά τεθούν υπό την πίεση μαζικής απόσυρσης καταθέσεων.
2) Της αναθεώρησης του πλαισίου για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος από διακυβερνητικός μηχανισμός –υποκείμενος στην ομοφωνία των συμβαλλομένων μερών και στην έγκριση των αποφάσεών του για παροχή χρηματοδότησης από τα εθνικά κοινοβούλια –θα πρέπει να καταστεί όργανο της ΕΕ ώστε να μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις σε ευρωπαϊκό (υπερεθνικό) επίπεδο βάσει της αρχής της πλειοψηφίας ώστε να μπορεί να αναλάβει άμεσα την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Σε κάθε περίπτωση ο ΕΜΣ, με τα 60 δισ. ευρώ που διαθέτει, θα πρέπει να αποτελεί βαθμίδα οικονομικής ασφάλισης (backstop) του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης των Τραπεζών το οποίο ως το 2018 θα έχει προικοδοτηθεί με 55 δισ. ευρώ.
3) Της δημιουργίας μιας μορφής ευρωομολόγου (π.χ., redemption bonds) που κατά τη γνώμη μου θα ήταν δυνατή εντός του υπάρχοντος ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου ώστε να καθίσταται δυνατή η χρηματοδότηση των κρατών της ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα, όταν σε περίπτωση δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας δεν έχουν πρόσβαση για άντληση χρηματοδότησης από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Παράλληλα η οποιαδήποτε μορφή Ευρωπαϊκής Ενωσης Κεφαλαιαγοράς (European Capital Union) προϋποθέτει ως αναγκαίο όργανο άντλησης χρηματοδότης την ύπαρξη ευρωπαϊκού ομολόγου. Η ανακοινωθείσα πρόθεση της ΕΚΤ για τη μαζική αγορά ομολόγων θα διευκολυνόταν σημαντικά με την ύπαρξη ευρωπαϊκού ομολόγου αντί των τωρινών κατακερματισμένων εθνικών ομολόγων.
Η ΕΕ στη σημερινή θεσμική μορφή της συνιστά μια Νομισματική Ομοσπονδία και μια εξαιρετικά περιορισμένη Δημοσιονομική Συνομοσπονδία (λόγω της ανυπαρξίας ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών και μιας Αρχής Εκδοσης Ευρωομολόγων)· παράλληλα ο προϋπολογισμός της ΕΕ αντιστοιχεί στο 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ και επομένως είναι αδύνατον να λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας της ευρωπαϊκής οικονομίας –ιδιαίτερα όταν η οικονομία κάποιων κρατών-μελών υφίσταται ασύμμετρα πλήγματα –αλλά και να αποτελέσει προωθητικό μηχανισμό ενίσχυσης της ανάπτυξης για την έξοδο από την κρίση.
Συμπερασματικά είναι επείγον μέσα στους επόμενους μήνες η ΕΕ να προβεί στην ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ενωσης και στην ενίσχυση της Δημοσιονομικής Ενωσης. Η θέση σε λειτουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Εξυγίανσης και Εκκαθάρισης των Τραπεζών και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σηματοδοτεί μια αυξημένη αμοιβαία οικονομική συνδρομή, καθώς και ενισχυμένο καταμερισμό των κινδύνων και των χρεών μεταξύ των κρατών-μελών αλλά και των αποφάσεων για την αναδιανομή σημαντικών πόρων για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Ωστόσο οι αποφάσεις αυτές δεν μπορούν να λαμβάνονται εσαεί από εμπειρογνώμονες και σε διακρατικό επίπεδο –απαιτούν μια ανεπτυγμένη βαθμίδα πολιτικών αποφάσεων και λογοδοσίας τις οποίες μόνο μια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία εξοπλισμένη με πολιτικά όργανα μπορεί να διασφαλίσει. Γιατί είναι πολιτικά αδιανόητο και οικονομικά αυτοχειριαστικό έξι χρόνια από το ξέσπασμα της κρίσης τόσο η χρεοκοπία μιας μικρής αφερέγγυας τράπεζας όσο και η πολιτική αστάθεια ενός μικρού κράτους-μέλους να μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την ύπαρξη της ευρωζώνης αλλά και αυτή την ίδια τη συνοχή και επιβίωση της ΕΕ.
Ο κ. Γιώργος Ζαββός είναι τέως ευρωβουλευτής και πρεσβευτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
