Οι BRICS, οι αναδυόμενες οικονομίες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Iνδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής, αποφάσισαν να ιδρύσουν ένα «δικό τους» ταμείο «ενάντια στην κρίση» και μια κοινή Αναπτυξιακή Τράπεζα βγάζοντας επιδεικτικά τη γλώσσα σε πανίσχυρους θεσμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Παγκόσμια Τράπεζα. Θεωρούν –και όχι άδικα –ότι αυτοί οι δύο θεσμοί εκφράζουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των πλούσιων κρατών της Δύσης. Ωστόσο το εξαιρετικά φιλόδοξο σχέδιό τους –που προβλέπει ακόμη και την ίδρυση νέων οίκων αξιολόγησης –απειλείται από συγκρουόμενα εθνικά συμφέροντα και εσωτερικές τριβές.
Για πρώτη φορά το ζήτημα έπεσε στο «τραπέζι» κατά τη διήμερη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής τον Μάρτιο του 2013. Τότε το Πεκίνο πρότεινε να διαμορφωθεί η συμμετοχή των χωρών στο κεφάλαιο των νέων οργανισμών βάσει του ΑΕΠ κάθε χώρας. Με την κινεζική οικονομία ωστόσο να είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τη ρωσική και την ινδική, τρεισήμισι φορές μεγαλύτερη της Βραζιλίας και περίπου 22 φορές όσο η οικονομία της Νότιας Αφρικής, το Πεκίνο θα είχε τον πλήρη έλεγχο και το σχέδιο εγκαταλείφθηκε –για να ευοδωθεί τελικά πριν από λίγες ημέρες, με την Κίνα να κατέχει ηγετική θέση ως ο μεγαλύτερος κάτοχος συναλλαγματικών αποθεμάτων του κόσμου και τη Ρωσία να ακολουθεί βραχεία τη κεφαλή.
Οι BRICS μετρούν το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και το ένα πέμπτο του ΑΕΠ του πλανήτη. Οι διαφορές τους όμως σε όλα τα επίπεδα είναι μεγάλες. «Είναι αδύνατον να μπουν αυτές οι χώρες στην ίδια κατηγορία: η Ινδία είναι μια αναπτυσσόμενη οικονομία, η Ρωσία όμως δεν είναι πλέον, ενώ η Κίνα βρίσκεται σε μια πορεία μετεξέλιξης σε βιομηχανική δύναμη» εξηγεί ο Ρολφ Λανγκχάμερ, καθηγητής Οικονομικών και στέλεχος του Ινστιτούτου Μελετών της Παγκόσμιας Οικονομίας (IfW), που εδρεύει στο Κίελο της Γερμανίας. Οντως το ΑΕΠ της Βραζιλίας δεν αναμένεται να αναπτυχθεί πάνω από 2% για το 2014, η οικονομία της Ρωσίας δεν αναμένεται να αναπτυχθεί πέραν του 1,5-2% το 2014, η ανάπτυξη στην Ινδία βρέθηκε στο 4% το 2013 (από 11% το 2011), ενώ και στην Κίνα η ανάπτυξη υποχώρησε στο 7,8% το 2013.
Ηδη καταγράφηκαν τα πρώτα σημάδια διαφωνίας. Κίνα και Ρωσία αντιμετωπίζουν με μηδενική κατανόηση τα προβλήματα της Ινδίας και απαίτησαν από την κυβέρνηση του Νέου Δελχί να λάβει αυστηρά μέτρα για να τιθασεύσει χρέος και ελλείμματα. Η αλληλεγγύη μεταξύ των πέντε χωρών δοκιμάστηκε επίσης με τον πρωθυπουργό της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι να δηλώνει ευθαρσώς πως «είμαστε πολύ πιο κοντά με τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική», εταίρους της στο Εμπορικό-Οικονομικό Φόρουμ IBSA (Ινδία, Βραζιλία, Νότια Αφρική).
Οικονομικοί αναλυτές διατυπώνουν και άλλα ερωτήματα: Πολίτες από ποιες χώρες θα εργάζονται στη νέα τράπεζα; Σε ποιες χώρες θα δανείζει χρήματα το ίδρυμα; Θα ακολουθούνται πολιτικές διαφάνειας; Πόσες κυρίως κινεζικές ή ρωσικές εταιρείες θα επωφεληθούν από την τράπεζα αυτή παίρνοντας χρήματα «κάτω απ’ το τραπέζι»;
«Το αισιόδοξο είναι ότι η τράπεζα αυτή θα παρέχει νέες πηγές αναπτυξιακής χρηματοδότησης σε χώρες που έχουν ανάγκη, ενώ θα διευρύνει τη συνεργασία ανάμεσα στα κράτη BRICS και στις άλλες αναδυόμενες παγκόσμιες δυνάμεις. Με μια πιο απαισιόδοξη ματιά ωστόσο υπάρχει το ενδεχόμενο απλώς να αναπαραχθούν οι πρακτικές των ήδη υπαρχόντων οικονομικών ιδρυμάτων σε μια ήδη προβληματική διεθνή οικονομική συγκυρία» επισημαίνει στο «Βήμα» ο Ρίτσαρντ Κάπλαν, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
ΑΞΟΝΕΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ
Αντι-ΔΝΤ με προίκα 75 δισ.
Το Αποθεματικό Ταμείο Ασφαλείας είναι το νέο fund, στο οποίο θα μπορούν να προσφεύγουν οι πέντε χώρες-μέλη σε περίπτωση ελλειμμάτων στα ισοζύγια πληρωμών τους. Θα έχει διαθέσιμα περίπου 75 δισ. ευρώ. Η Κίνα θα χρηματοδοτήσει το Ταμείο με 30 δισ. ευρώ, η Νότια Αφρική με 3,7 δισ. ευρώ, ενώ οι άλλες τρεις χώρες με 13 δισ. ευρώ η καθεμία.
Με έδρα τη Σανγκάη
Η Αναπτυξιακή Τράπεζα Υποδομών και Ανασυγκρότησης θα έχει έδρα στη Σανγκάη. Την προεδρία θα αναλάβει για μια περίοδο πέντε ετών αρχικά η Ινδία, ενώ το κεφάλαιό της θα είναι 40-80 δισ. ευρώ. Η τράπεζα θα επενδύει σε αναπτυξιακά έργα στα οποία συμμετέχουν κράτη-μέλη της ομάδας.
«Ανεξάρτητος» οίκος αξιολόγησης
Η Μόσχα και το Πεκίνο προσανατολίζονται στην ίδρυση νέου οίκου χρηματοπιστωτικής αξιολόγησης, ως απάντηση στο αμερικανικό μονοπώλιο των τριών «αμαρτωλών» οίκων. Κυρίως θέλουν να «μπουν στο μάτι» του οίκου Standard & Poors που πρόσφατα υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Ρωσίας.
Νέα πιθανά μέλη της ομάδας
Δύο μεγάλες, εδαφικά και πληθυσμιακά, χώρες με μουσουλμανικό, κυρίως, πληθυσμό, η Τουρκία και η Ινδονησία, έχουν συχνά αναφερθεί ως νέα πιθανά μέλη της ομάδας Brics. Ενδιαφέρον για πιθανή ένταξη έχουν εκφράσει η Αργεντινή, η Αίγυπτος, η Νιγηρία, καθώς και η σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο Συρία.
Συνέντευξη του Ιαν Τέιλορ, καθςςηγητή Διεθνών Σχέσεων
«Η Κίνα έχει να κερδίσει τα περισσότερα»
«Εργαλείο» για να γίνει το γουάν διεθνές νόμισμα με βαρύνουσα αξία είναι η συμμετοχή του Πεκίνου στους νέους θεσμούς, όπως εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Ιαν Τέιλορ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Σεντ Αντριους της Βρετανίας.
Χρειάζεται ο κόσμος μας ακόμη ένα διεθνές τραπεζικό ίδρυμα;
«Ναι, αλλά μόνο αν ο στόχος των BRICS είναι όντως η δημιουργία μιας τράπεζας-αντίπαλο δέος στις φιλοαμερικανικές και φιλοευρωπαϊκές πρακτικές του ΔΝΤ. Ομως παρατηρήθηκε το εξής οξύμωρο: η μεν Ινδία πιέζει ώστε και οι πέντε χώρες να επενδύσουν το ίδιο αρχικό κεφάλαιο, η δε Κίνα επιμένει να βάλει τα περισσότερα χρήματα ώστε να κινεί αυτή τα νήματα. Εδώ τίθεται το κομβικό ερώτημα: η Αναπτυξιακή Τράπεζα όντως θα υψώσει το ανάστημά της στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα ή θα καταλήξει ένα ίδρυμα όπου εντός των τειχών του θα παγιωθούν οικονομικές ανισότητες με την Κίνα να κυριαρχεί;».
Οπότε να περιμένουμε μια κινεζική οικονομική «δικτατορία»;
«Φυσικά, όταν η Κίνα θα συνεισφέρει οκταπλάσιο ποσό από τη Νότια Αφρική κλονίζεται η ισορροπία όλου του οικοδομήματος. Αυτό θα είναι και το βασικό πρόβλημα: πώς οι υπόλοιπες τέσσερις χώρες θα εμποδίσουν την Κίνα να αποκτήσει ολοένα και μεγαλύτερο έλεγχο του Ταμείου αυτού. Η Κίνα δεν είναι αφελής: δεν θα έμπαινε ποτέ σε μια διαδικασία τόσο μεγαλεπήβολης επένδυσης αν δεν ήταν σίγουρη πως θα μπορεί στο εγγύς μέλλον αν όχι να έχει τον πλήρη έλεγχο, τουλάχιστον να ασκεί τη μεγαλύτερη δυνατή επιρροή. Η Κίνα βγαίνει ωφελημένη από την κίνηση αυτή, καθώς της επιτρέπει να συγκεντρώσει μακριά από αμερικανικές τράπεζες τεράστια επενδυτικά ποσά. Ετσι θα αρχίσει να χρηματοδοτεί διάφορα πρότζεκτ σε αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως της Αφρικής, με απώτερο στόχο να μετατρέψει σύντομα το γουάν σε διεθνές νόμισμα με βαρύνουσα αξία».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
